WYŻSZA SZKOŁA FILOZOFICZNO - PEDAGOGICZNA IGNATIANUM
PRACA ZALICZENIOWA Z PRZEDMIOTU „WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE”
SYSTEM POLITYCZNY NIEMIEC
Spis treści:
Encyklopedyczna charakterystyka Niemiec.
Geneza Ustroju.
System polityczny.
3.1 Konstytucja.
3.2 Aparat Państwowy.
3.2.1 Legislatywa państwa ( Bundestag, Bundesrat )
1.Encyklopedyczna charakterystyka Niemiec.
Niemcy, RFN to państwo federacyjne, związkowe położone w zachodniej Europie. Pełna nazwa polska to Republika Federalna Niemiec a oryginalne nazwy to Deutschland i Bundesrepublik Deutschland. To członek Unii Europejskiej, Unii Zachodnioeuropejskiej, organizacji państw G8, ONZ oraz NATO.
Niemcy leżą między Morzem Północnym i Morzem Bałtyckim na północy, a Alpami na południu, rzeką Ren na Zachodzie a Odrą na wschodzie. Graniczą na północy z Danią, na wschodzie z Polską, na południowym wschodzie z Czechami, na południu z Austrią i Szwajcarią, a na zachodzie z Francja, Luksemburgiem, Belgią i Holandią. Całkowita powierzchnia państwa niemieckiego to 357 tys km2. . Językiem oficjalnym jest język niemiecki. Niemcy to również największa wśród państw UE liczba ludności bo aż 82,17 mln, a struktura narodowa przedstawia się następująco: Niemcy 72%, Turcy 2% i 6% pozostali w tym przede wszystkim: Grecy, Włosi. Polacy, Rosjanie, Czesi, Słowacy, Serbowie, Chorwaci, Hiszpanie. Bardzo interesująco przedstawia się struktura wyznaniowa Niemiec, gdyż protestanci i katolicy stanowią taki sam procent wyznawców po 34%, Muzułmanie 4% a pozostałe odłamy religijne 28% w tym bezwyznaniowcy. Jednostka monetarna Niemiec to obecnie euro wprowadzone 1 stycznia 2002r, które zastąpiło markę niemiecką.
Ustrój polityczny Republiki Federalnej Niemiec to demokratyczna republika federalna z jedynym w swoim rodzaju systemem kanclersko - parlamentarnym. Podstawowymi konstytucyjnymi zasadami ustrojowymi Republiki Federalnej Niemiec są: federalizm, demokratyzm, zasada państwa socjalnego, zasada podziału władz oraz samorządności.
Niemcy są dobrowolną federacją państw związkowych zwanych landami. Każdy kraj związkowy posiada swój własny rząd i parlament zwany Landtagiem, które posiadają szerokie uprawnienia i kompetencje w tworzeniu prawa i sprawowaniu władzy wykonawczej. Na szczeblu federalnym praktycznie cała władza należy do kanclerza, który jest głową Rządu Federalnego, który jest wybierany przez niższą izbę parlamentu, czyli Bundestag.
Bundestag jako niższa izba parlamentu jest wybierany w wyborach mieszanych, proporcjonalno- większościowych z 5% progiem poparcia. Wyższa izba parlamentu czyli Bundesrat składa się z delegatów rządów krajowych i pełni głównie rolę kontrolną.
Prezydent Niemiec jest formalnie głową państwa, lecz pełni on w zasadzie role głównie reprezentacyjną oraz posiada pewną władzę nad systemem sądowniczym. Jego władza nabiera większego znaczenia tylko w czasie kryzysów gabinetowych, kiedy to ma on prawo wskazać kandydata na kanclerza oraz rozwiązać parlament.
Stolicą federalną Niemiec jest Berlin i mieszczą się tam organy ustawodawcze oraz większość ministerstw, gdyż pozostałe mieszczą się w Bonn, które posiada status miasta federalnego. Najwyższe organy władzy sądowniczej mają swoje siedziby poza Berlinem w miastach Karsruhe i Lipsku, co odpowiada decentralistycznemu modelowi państwa niemieckiego oraz obrazuje niezawisłość trzeciej władzy.
2. Geneza Ustroju.
Za jedną z pierwszych dat, które dały początek obecnemu kształtowi systemu politycznego Niemiec uznaje się rok 1806, kiedy to na gruzach Rzeszy Niemieckiej powstał Związek Reński. Była to dość luźna konfederacja niepodległych państw niemieckich. Dziewięć lat później na Kongresie Wiedeńskim powołano do życia Związek Niemiecki pod przewodnictwem Austrii. Jego egzystencja zakończyła się na skutek wojny prusko- austriackiej, która wybuchła w 1866 roku, w wyniku której państwa północnoniemieckie pod przewodnictwem Prus utworzyły Związek Północnoniemiecki. W 1871 roku na skutek działalności między innymi Bismarcka udało się zjednoczyć wszystkie państwa niemieckie i utworzyć Cesarstwo Niemieckie. Składało się ono wówczas 25 państw związkowych, natomiast cesarzem zostawał król Prus, gdyż Prusy dominowały w Cesarstwie nad innymi państwami niemieckimi.
Monarchia upadła w 1918 roku między innymi na skutek niepowodzeń podczas I wojny światowej. Trzydziestego pierwszego lipca 1919 roku proklamowano powstanie Republiki Niemieckiej, a 11 sierpnia 1919 roku weszła w życie konstytucja poparta przez partie liberalnej lewicy i katolickiego centrum. Przeciwni byli członkowie ugrupowań prawicowych i niezależni socjaliści.
Główne postanowienia konstytucji Niemiec z 1919 roku ( Republika Weimarska ):
- uznanie za suwerena władzy w państwie całego narodu niemieckiego w miejsce głów państw związkowych,
- nadanie państwu niemieckiemu charakteru związkowego,
- wprowadzenie zasady trójpodziału władzy,
- izba wyższa - Rada Rzeszy ( niem. Reichsrat) w której skład wchodzili delegaci poszczególnych krajów związkowych a jej przewodniczącym był kanclerz,
- izba niższa- Izba Rzeszy ( niem. Reichstag) w której zasiadali posłowie wybierani w wyborach powszechnych. Izba ta wydawała ustawy, kontrolowała rząd i wykonywała działania podobne,
- prezydent- wybierany był w głosowaniu powszechnym przez Naród i na takiej samej drodze mógł być również przez Naród odwołany ze stanowiska, mianował kanclerza a na jego wniosek także ministrów. Ponadto jedną z jego ważnych kompetencji było rozwiązywanie Reichstagu w określonych przypadkach i zarządzanie przeprowadzenia referendum, akty rządowe wymagały dla swojej ważności podpisu prezydenta. Pierwszym prezydentem działającym w Republice Weimarskiej był Friedrich Ebert,
- kanclerz- powoływany był przez prezydenta, któremu przedstawiał wnioski o nominację na stanowiska ministerialne dla konkretnych osób, określał kierunki polityki rządu, za której prowadzenie ponosił polityczną odpowiedzialność przed parlamentem.
Okres Republiki Weimarskiej zakończył się wraz z dojściem do władzy w 1933 roku Adolfa Hitlera. Okres jego rządów to faktyczne odejście od jakichkolwiek demokratycznych zasad w funkcjonowaniu państwa mimo zachowania pozorów praworządności, czego przejawem była ustawa o pełnomocnictwie. Czas rządów Adolfa Hitlera to okres terroru oraz nazistowskiego stylu rządzenia, który przejawiał się także w całkowitym modelem autokratycznym i faszystowskim.
Kiedy 8 maja 1945 roku Nazistowskie Niemcy skapitulowały kraj, zgodnie z postanowieniami Konferencji w Jałcie i Poczdamie został podzielony na strefy okupacyjne. Władzę sprawowała w tym okresie Sojusznicza Rada Kontroli z siedzibą w Berlinie, a w której skład wchodzili komendanci wojskowi mocarstw alianckich. Rada ta zdecydowała między innymi o rozwiązaniu państwa pruskiego, zaś na jego terenach utworzono nowe państewka niemieckie. Było to rozwiązanie tymczasowe, ponieważ już w czerwcu 1948 roku miała miejsce narada w Londynie, podczas której państwa zachodnie odrzuciły propozycję Związku Radzieckiego zmierzającą do utworzenia jednego rządu ogólnego dla całych Niemiec. Wówczas też stało się jasne, iż Niemcy zostaną podzielone na dwa odrębne państwa, które dostaną się w różne strefy wpływów. Sprzeczne koncepcje zachodnich aliantów co do przyszłego charakteru Niemiec jako państwa lub też luźnej federacji, a także partykularne interesy głównych stronnictw politycznych doprowadziły ostatecznie do powstania zrębów obecnego ustroju państwa.
Już 8 maja 1949 roku gotowy był projekt konstytucji Niemiec Zachodnich, który opracowała Rada Parlamentarna. Konstytucja ta weszła w życie 23 maja 1949 roku. Ważną kwestią było, iż istnienie konstytucji nie implikowało jednak pełnej suwerenności państwa, gdyż pełnia władzy nadal pozostawała w rękach Wysokiej Komisji Alianckiej. Dopiero w 1951 roku Republika Federalna Niemiec nawiązała samodzielne stosunki dyplomatyczne, a wkrótce potem została przyjęta do Unii Zachodnioeuropejskiej i NATO. Republika Federalna Niemiec stała się państwem całkowicie suwerennym 17 maja 1968 roku, a w 1973 roku została przyjęta do grona państw- członków Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Tymczasem na wschodzie, który pozostawał pod realnym wpływem Związku Radzieckiego w dniu 7 października 1949 roku powstała konstytucja NRD w której widoczne były nawiązania do konstytucji z roku 1919, co przejawiało się między innymi w dokonanym podziale administracyjnym na kraje związkowe utrzymanym do 1952 roku. W 1960 roku zlikwidowano jednak stanowisko prezydenta, którego zastąpiła kolegialna Rada Państwa, a ostateczny charakter państwa zmieniła i nadała mu socjalistyczna Konstytucja Niemieckiej Republiki Demokratycznej z 6 kwietnia 1968 roku. Po latach „zimnej wojny” Związek Radziecki zaczął przeżywać olbrzymi kryzys i chwiać się w swoich posadach. Na wschodzie Europy rozpoczął się wielki proces przeobrażeń politycznych, który nazwano później „Jesienią Ludów” państw Środkowo- Europejskich. Wówczas też odżyły nadzieje Niemców na zjednoczenie obu podzielonych państw. Dziesiątego lutego 1990 roku kanclerz Republiki Federalnej Niemiec Helmut Kohl odwiedził w Moskwie Michała Gorbaczowa, który dał Niemcom wolną rękę w określeniu szybkości i terminu zjednoczenia kraju. Efektem tego była seria konferencji i różnorakich spotkań określanych jako 2+4, które zakończyły się zawarciem w Moskwie porozumienia pomiędzy RFN a NRD oraz byłymi mocarstwami alianckimi, czyli USA, Francją, ZSRR oraz Wielką Brytanią, mówiącego o konieczności zjednoczenia Niemiec. Osiemnastego marca 1990 roku odbyły się ostatnie wybory do Izby Ludowej NRD, a już 17 czerwca 1990 roku ta sama Izba dokonała zasadniczej zmiany charakteru państwa upodabniając je do RFN. Kolejne zmiany zachodziły lawinowo i w dniu 31 sierpnia 1990 roku podpisano w Berlinie układ między dwoma państwami niemieckimi o ustanowieniu jedności kraju. Wszedł on w życie 3 października 1990 roku i wtedy też w centrum Europy powstało nowe państwo - Zjednoczone Niemcy. Dzień tego zjednoczenia został też uznany za Dzień Jedności i jest corocznie obchodzony jako państwowe święto Niemieckiej Republiki Federalnej. Mimo wielu różnic będących następstwem powojennej decyzji wielkich mocarstw koalicji antyhitlerowskiej jednoczące się po 41 latach oba państwa niemieckie wyrosły z tych samych tradycji i doświadczeń historycznych.
3. System Polityczny.
System polityczny państwa niemieckiego można zobrazować za pomocą bardzo prostego schematu, które jednoznacznie określa podstawy działania państwa oraz jego podstawowe organy i ich uprawnienia:
Schemat systemu politycznego Niemiec
Wstępnie system polityczny Niemiec opisałam wyjaśniając encyklopedyczną charakterystykę Niemiec. Kolejne cechy tego systemu oraz uprawnienia poszczególnych organów wchodzących w jego schemat działania określa i definiuje Konstytucja RFN.
3.1 Konstytucja.
Konstytucja RFN została uchwalona w 1949 roku na początku jej nazwa brzmiała „Ustawa zasadnicza” i miała by aktem tymczasowym, który obowiązywałby do momentu powstania Zjednoczonych Niemiec. Tak naprawdę w sensie prawno konstytucyjnym określenie „ustawa zasadnicza” miało wówczas wyrazić coś mniej znaczącego (undeutlicheres), mniej określonego (umbestimmteres), mniej ważnego (minderwichtiges). Nie zmieniło to jednak istoty samej konstytucji, która miała być wyrazem tego co najwyższe, nienaruszalne, najwyższej rangi i mocy ustawą określającą formę i treść państwa.
Duży wpływ na uchwalenie ustawy zasadniczej a także na jej wygląd miały poglądy Chrześcijańskiej Demokracji zgrupowanej w CDU/CSU a także zbliżonych do niej partii politycznych. Brak jedności po stronie lewicy doprowadził do przedstawiania swoich racji, poglądów przez jej członków w trakcie tworzenia Ustawy Zasadniczej. Partie mieszczańskie również udzielały się w tej kwestii, a poprzez poparcie aliantów dążących do utworzenia państwa silnego ich zdanie bardzo się liczyło.
Konstytucja RFN jest dokumentem stosunkowo obszernym i składa się ze 146 artykułów zawartych w XII rozdziałach poprzedzonych wstępem. Kolejne rozdziały konstytucji RFN to: I- Prawo Zasadnicze, II- Związek i kraje, III- Parlament związkowy, IV- Rada związkowa, IVa- Wspólna komisja, V- Prezydent związku, VI- Rząd związkowy, VII - Ustawodawstwo związkowe, VIII- Wykonywanie ustaw związkowych i administracja związkowa, IX- Wymiar sprawiedliwości, X- Skarbowość, Xa- Stan obrony.
Ustawa Zasadnicza RFN była wielokrotnie nowelizowana- do zjednoczenia Niemiec 35 razy, a za najważniejszą uznano 17 poprawkę z 17 czerwca 1968 roku wprowadzającą do tekstu konstytucji postanowienie o stanie wyjątkowym. W obliczu zbliżającego się zjednoczenia, 23 września 1991 roku znowelizowano po raz 36 konstytucję zmieniając stosowne postanowienia preambuły i kilku artykułów tak, aby uwzględniały one warunki funkcjonowania zjednoczonego państwa. Właśnie wraz z tą nowelizacją, kiedy zmieniono wstęp, Ustawa Zasadnicza przestała by aktem tymczasowym. Od tej pory uległ zmianie również sposób nowelizacji konstytucji. Odczytujemy z niego fakt, iż prawidłowy i legalny sposób zmiany konstytucji wymaga spełnienia kilku warunków. Należy więc złożyć odpowiedni wniosek, a następnie uzyskać poparcie 2/3 głosów Parlamentu i Rady związkowej. Ponadto istnieją pewne zasady, które są niezmienne, a zalicza się do nich: zasadę federalizmu, demokracji, państwa socjalnego oraz podziału władz i zasadę praworządności.
Zasada federalizmu została uznana jeszcze przed uchwaleniem konstytucji. W myśl tej zasady utworzono kraje, jako federacyjne jednostki oraz uchwalono krajowe konstytucje, powołano rządy i parlamenty. W skład federacji wchodzi 16 landów. Obecnie są to :
- Stare kraje związkowe ( Alte Bundeslander, wchodzące w skład RFN od 1949 roku, 1952 roku lub 1957 roku): Badania- Wirtembergia, Bawaria, Brema, Dolna Saksonia, Hamburg, Hesja, Nadrenia Północna, Westfalia, Nadrenia- Palatynat, Saara, Szlezwik- Holsztyn,
- Nowe kraje związkowe ( Neue Bundeslander, leżące na terytorium dawnej NRD i przyłączone do federacji w 1990 roku),: Berlin, Brandenburgia, Meklemburgia, Pomorze Przednie, Saksonia, Saksonia- Anhalt, Turyngia.
Landy Posiadają ograniczoną suwerenność oraz prawa utrzymywania stosunków międzynarodowych, a ponadto każdy kraj wysyła swoich przedstawicieli do Bundesratu.
Zasada demokracji jest w Niemczech bardzo ważna i stanowi podstawowe prawo. W Niemczech jedynym suwerenem władzy jest naród, który ma działać w ramach przedstawicielstwa, a opiera się również na zasadach wolności i prawach obywatelskich. Do praw zasadniczych zalicza się wolność obywatelską, wyznania, przekonań religijnych, prawo do wyrażania swojego zdania jawnie. Konstytucyjny zakaz cenzury gwarantuje wolność prasy i informacji przekazywanej w mediach. Istnieje także zobowiązanie do uregulowania służby wojskowej przez mężczyzn, którzy mają ukończone 18 lat, jednak w myśl konstytucji gwarantującej wolność sumienia i gdy zajdzie taka potrzeba obowiązek wojskowy może być wykonany w służbie zastępczej.
Zasada państwa socjalnego zawarta jest w art. 20 konstytucji w którym czytamy: „Niemiecka Republika Federalna jest demokratycznym socjalnym państwem związkowym”. Tak ogólnie zapisana zasada prowadzi jednak do różnej interpretacji. Nie określa bowiem w sposób jednoznaczny charakteru pomocy ze strony państwa. Niemieckie prawo odchodzi od założeń „ państwa nocnego stróża”, ale nie oznacza to jednak, że staje się państwem w pełni socjalnym. Zasada ta odnosi się głównie do udzielania pomocy niezbędnej dla jednostek i grup częściowo upośledzonych, a więc wymagających znacznej pomocy.
Zasada podziału władz i samorządności opiera się na trójpodziale władzy, a bardzo ważną zasadą jest zasada reprezentacji odrzucająca jakiekolwiek formy demokracji bezpośredniej. Referendum oraz inicjatywa ludowa jako formy demokracji bezpośredniej dopuszczalne są jedynie w przypadku zmiany granic.
3.2 Aparat Państwowy
Aparat Państwowy w Niemczech działa na zasadzie jaki przedstawiłam wcześniej na schemacie systemu politycznego. System parlamentarny w Niemczech jest zracjonalizowany i opiera się przede wszystkim na charakterystycznym układzie stosunków pomiędzy kanclerzem i rządem a parlamentem. Konstytucyjna rola Prezydenta poza udziałem w wyborze kanclerza jest niewielka i w praktyce sprowadza się do funkcji reprezentacyjnych. Stosunkowo silna jest pozycja Parlamentu, a zwłaszcza Bundestagu. Konstytucja gwarantuje autonomię jego wewnętrznej organizacji i trybu funkcjonowania, szeroko zakreśla podstawowe funkcje, a Ustawa Zasadnicza ponadto ustanowiła szereg środków kontroli, jaką sprawuje nad rządem. Kluczową pozycję w systemie niemieckim zajmuje kanclerz, któremu konstytucja powierza ustalanie wytycznych polityki rządu oraz czyni za nie odpowiedzialnym przez parlamentem. Wiele działań takich jak np. warunki stawiane przez wotum nieufności i wotum zaufania, zracjonalizowanych w sposób charakterystyczny tylko dla RFN, wzmacnia jeszcze jego pozycję w stosunku do parlamentu i daje podstawę do określenia systemu RFN mianem „kanclerskiego”.
Nie wchodząc w tym momencie głębiej w zagadnienia dotyczące uprawnienia władzy wykonawczej zajmę się procesem legislacyjnym w Niemczech.
Legislatywa państwa ( Bundestag, Bundesrat )
W związku z federalną strukturą państwa parlament RFN składa się dwóch izb. Reprezentację ogólnonarodową stanowi Izba Związku (Bundestag) a reprezentację krajów- Rada Związkowa (Bundesrat).
Bundestag jest wybierany w wyborach powszechnych, wolnych, tajnych, równych i bezpośrednich. Prawo do głosowania posiada każdy wraz z ukończeniem 18 roku życia. Kandydaci natomiast muszą mieć ukończone 21 lat. Zasady praw wyborczych są szerzej opisane w Ustawie Wyborczej. Ważną kwestią jest fakt, iż liczba posłów do parlamentu związkowego nie jest określona w konstytucji. Ustalana jest w ordynacji wyborczej, a posłowie wybierani są na kadencję trwająca 4 lata i i rozpoczyna się z dniem pierwszego posiedzenia. Wybory odbywają się na zasadzie ordynacji mieszanej i jest to dość skomplikowany system polegający na połączeniu zasady większości z zasadą proporcjonalności.
Niemiecki Bundestag (pełna nazwa Deutscher Bundestag) to jak już napisałam wcześniej druga obok Bundesratu (Rady Federalnej) izba parlamentu. Pierwsza kadencja Bundestagu rozpoczęła się 7 września 1949 roku. Od 1999 roku siedzibą jest budynek Reichstagu w Berlinie. Ustawowa liczba posłów wynosi obecnie 598 posłów ( od 2002 roku), ale liczba ta może się zwiększać o tzw. mandaty nadliczbowe ( dodatkowe, nadwyżkowe). Liczba posłów obecnej XVI kadencji wynosi 612. Skład Bundestagu jest ustalany według ordynacji mieszanej co cztery lata na podstawie powszechnych, równych, bezpośrednich, wolnych wyborów w głosowaniu tajnym. Kadencja Bundestagu wynosi 4 lata i liczy się od dnia pierwszego posiedzenia, a przed upływem kadencji Bundestag może by rozwiązany przez prezydenta. Bundestag działa permanentnie, a Ustawa Zasadnicza mówi tylko o sesji nowo wybranego parlamentu, który zbiera się 30 dni po wyborach. Wewnętrznymi organami Bundestagu są prezydent izby, jego zastępcy, rada seniorów, komisje oraz sekretarze. Dużą rolę w pracy Bundestagu odgrywają przewidziane w ustawie zasadniczej komisje stałe, nadzwyczajne i powołane do załatwienia określonych spraw.
Formą organizacji posłów na terenie Bundestagu są frakcje, czyli organizacje zrzeszające posłów według ich przynależności partyjnej.
Uprawnienia Bundestagu nie odbiegają od uprawnień izb niższych innych państw. Do zakresu uprawnień działania Bundestagu należą takie kompetencje jak: uprawnienia w zakresie zmiany konstytucji, sprawowanie kontroli nad rządem, uchwalanie ustaw, uchwalanie budżetu i kontrola jego wykonania, wybór własnych organów oraz współudział w powołaniu kanclerza i Trybunału Konstytucyjnego. Z uwagi na federalną strukturę państwa występuje podział ustawodawstwa między związek a kraje, przy czym istnieje domniemanie kompetencji na rzecz krajów. Konstytucję Bundestag zmienia wraz z Bundesratem.
Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadają w RFN: rząd związkowy, posłowie do Parlamentu Związkowego lub Rada Związkowa, a ustawy są uchwalane przez Parlament w trzech czytaniach. Po uchwaleniu ustawy prezydent Parlamentu Związkowego przekazuje ją niezwłocznie Radzie Związkowej. Rola Rady Związkowej w procesie ustawodawczym zależy od tego, czy jest to ustawa tzw. federacyjna, na którą zgoda Bundesratu jest obligatoryjna, czy też nie. Na uchwalenie ustawy federacyjnej zgoda Bundesratu jest konieczna.
W kwestii kontroli działań rządu konstytucja RFN nie formułuje wprost prawa parlamentu do takich działań. Konstytucja zawiera jednak szereg instytucji o charakterze kontrolnym.
Należą do nich między innymi: prawo pociągnięcia kanclerza do odpowiedzialności parlamentarnej, tzw. konstruktywne wotum nieufności, prawo żądania obecności na posiedzeniu parlamentarnym lub komisji, prawo żądania informacji. Ponadto uprawnienia kontrolne parlamentu mogą by wykonywane w różnych formach zarówno prze całą izbę, jak i komisję bądź też grupy lub indywidualnych posłów.
Z przedstawionych wyżej informacji jasno wynika, iż sposób działania, zadania, uprawnienia Bundestagu jako Izby niższej parlamentu są podobne do uprawnień izb niższych innych państw w Europie, a pewne różnice są nieuniknione i wynikają federacyjnej struktury państwa niemieckiego.
Przedstawię teraz organizację i sposób działania Izby Wyższej, czy Bundesratu.
Bundesrat ( Rada Związkowa, Rada Federalna Niemiec) jako konstytucyjne przedstawicielstwo krajów związkowych jest w Niemczech obok Bundestagu izbą parlamentu. Tak naprawdę Republika Federalna Niemiec jest jedynym państwem federalnym w którym federalny organ przedstawicielski jest obsadzany przez delegatów rządów państw- członków. Skład liczbowy Rady Związkowej konstytucja uzależnia od liczby głosów przysługujących danemu krajowi, ta zaś jest zależna od liczby zamieszkującej go ludności. Bundesrat liczy obecnie 69 członków, a każdy z 16 krajów związkowych ma od trzech do sześciu głosów, które muszą by oddawane jednolicie. Najmniej mieszkańców liczy Brema - 660 tys, a najwięcej Nadrenia Północna - Westfalia- ponad 18 milionów. Uprawnieni do głosowania członkowie Rady muszą by członkami z prawem głosu odpowiedniego rządu krajowego. Wybory w poszczególnych krajach związkowych odbywają się w różnym czasie i każdorazowy rząd krajowy, wyłoniony w wyniku wyborów wyznacza swych kandydatów do Bundesratu i może ich w każdym czasie odwołać. Deputowany Bundesratu nie może zajmować stanowiska w Rządzie Związkowym. Członkowie Bundesratu są związani instrukcjami własnych rządów i głosują stosownie do uchwał swych gabinetów, a nie według własnego przekonania. Ponadto głosy kraju związkowego trzeba oddawać jednolicie, a reprezentacja krajowa, która nie odda swych głosów w sposób jednolity traci je.
Charakterystyczną cechą jest to, że reprezentacja interesu partyjnego, jej siła i intensywność w Bundesracie jest uzależniona od stopnia jednorodności politycznej parlamentów krajowych z parlamentem federalnym. Konstytucja Niemiec nie określa jednoznacznie, czy nazwa izby wyższej brzmi Deutscher Bundesrat (Niemiecka Rada Federalna) czy Bundesrat (Rada Federalna) uregulowało to zagadnienie zarządzenie prezydenta RFN z 12 września 1952 roku, wskazując na drugi wariant z wykorzystaniem w kontaktach międzynarodowych określenia Bundesrat der Bundesrepublik Deutschland (Rada Federalna Republiki Niemiec).
Bundesrat jest przedstawicielem krajów związkowych, swego rodzaju drugą izbą obok Bundestagu i co bardzo ważne obraduje nad każdą ustawą federalną. Tak naprawdę rola Bundesratu stale wzrasta w RFN, a wybory w poszczególnych krajach stają się coraz częściej wyznacznikiem popularności polityki partii i wykraczają poza zasięg terytorialny. Pracami Bundesratu kieruje jego prezydent. Funkcje prezydenta Bundesratu sprawują kolejno szefowie rządów krajowych wybierani przez Bundestag według ustalonego klucza. Do istotnych uprawnień prezydenta poza kierowaniem obradami należy przejmowanie funkcji Prezydenta Republiki Federalnej, jeżeli ten z jakichś powodów nie może sprawować władzy. Prezydent wraz z wiceprezydentami tworzą organ kolegialny, kierujący pracami Bundesratu. Ponadto w Bundesracie istnieją utworzone z przedstawicieli krajowych komisje stałe lub dla określonych zadań i spraw, a mogą by też powoływane komisje nadzwyczajne. Przewodniczący komisji wybierani są przez Parlament Bundesratu. Do podjęcia decyzji przez Bundesrat potrzebna jest zwykła większość głosów, a posiedzenia odbywają się w odstępach od dwóch do trzech tygodni. Zwoływanie, otwieranie, odraczanie i zamykanie posiedzeń należy do uprawnień prezydenta.
Bundesrat współuczestniczy w uchwalaniu ustaw federalnych, ale różni się przy tym od drugiej izby parlamentu w innych państwach związkowych. Ustawa Zasadnicza przewiduje dwa rodzaje udziału. Ustawy federalne, które powodują dodatkowe koszty administracyjne w krajach związkowych lub które zastępują dotychczas obowiązujące ustawy krajowe, muszą zostać zatwierdzone przez Bundesrat. Ponadto Bundesrat musi zaaprobować ustawę wydaną przez Bundestag, aby mogła wejść w życie. W tym przypadku ma on status organu ustawodawczego, równoprawnego z Bundestagiem. Obecnie ponad 50% wszystkich ogłaszanych ustaw wymaga zatwierdzenia przez Bundesrat. Ponieważ ustawy federalne wykonują zasadniczo organy administracji krajów związkowych, najważniejsze i związane wysokimi kosztami ustawy uwzględniają suwerenność administracyjną landów. Od ustaw wymagających zatwierdzenia należy odróżniać ustawy, co do których Bundesrat może wnieść sprzeciw. Ustawy te Rada Federalna może wprawdzie odrzucić, ale Bundestag może nie przyjąć sprzeciwu taką samą większością głosów jak w Bundesracie, czyli większością zwykłą, absolutna lub większością dwóch trzecich głosów.
Ograniczeniem uprawnień Bundesratu jest fakt, iż został on wykluczony z udziału w wyborach prezydenta oraz tworzenia i obalania rządów, gdyż nie ma on prawa zgłaszania wniosku o wotum nieufności. Rada Związkowa zachowała jednak prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia oraz ma udział w wyborze sędziów Federalnego Trybunału Konstytucyjnego.
Kończąc rozważania dotyczące Bundesratu warto zwrócić uwagę na fakt, że konstytucja przewiduje znaczne rozszerzenie kompetencji ustawodawczych Bundesratu na wypadek ogłoszenia stanu wyższej konieczności ustawodawczej. Ponadto Bundesrat wyposażony jest też w wyjątkowe dla drugiej izby prawo zatwierdzania rozporządzeń przepisów administracyjnych rządu i ministrów.
Tak naprawdę Bundesrat mimo, że jest Wyższą Izbą Parlamentu w RFN jest drugim i mniej znaczącym organem, ponieważ o wiele większe uprawnienia przypisano Bundestagowi, jako izbie niższej ale pierwszej.
Jak wynika z powyższego, krótkiego opracowania koncepcja prawna państwa oraz konstrukcja parlamentu RFN oraz cały proces legislacyjny jest bardzo interesujący, a federacyjna budowa państwa jeszcze bardziej odmienna od innych państw europejskich, co dokładnie starałam się przedstawić w swojej pracy.
BIBLIOGRAFIA:
Konstytucja RFN z 23 maja 1949 roku.
Ewa Gdulewicz, Wojciech Kręcisz, Wojciech Ormowski, Wiesław Skrzydło, Wojciech Zakrzewski: „ Ustroje Państw Współczesnych”, Lublin 1999 rok.
Jurg Steiner: „ Demokracje Europejskie”, Rzeszów 1993 rok.
Czasopisma: Polityka, Wprost, Newsweek Polska.
Źródła Internetowe:
wapedia.mobi/pl/Niemcy,
Dostęp w dniu 10 listopada 2008
WYŻSZA SZKOŁA FILOZOFICZNO - PEDAGOGICZNA IGNATIANUM
Marek Wolan
II rok, III semestr
studia niestacjonarne
Politologia
PRACA ZALICZENIOWA Z PRZEDMIOTU „WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE”
SYSTEM POLITYCZNY NIEMIEC
Spis Treści:
Władza wykonawcza
System sądownictwa
System partyjny
Reżim polityczny
Socjotechnika
Władza wykonawcza
Głowa państwa jest prezydent, obecnie jest nim Horst Kohler. Prezydent jest wybierany po przez powszechne wybory i również dzięki nim może zostać odwołany.
Kadencja prezydencka trwa 5 lat i musi mieć ukończone 40 lat oraz prawo wyborcze do Bundestagu. Kandydat zostaje wybrany gdy uzyska bezwzględną większość głosów. Jeżeli po dwóch turach nie nikt nie uzyska odpowiedniej przewagi, to wygrywa ten kto ma większość głosów.
Do obowiązków prezydenta należy:
Reprezentowanie państwa na arenie międzynarodowej
Zawieranie umów z innymi państwami
Przyjmowanie i wysyłanie przedstawicieli dyplomatycznych
Ma prawo do mianowania najwyższych urzędników państwowych
Wskazuje kandydata na kanclerza
Posiada prawo łaski
Na wniosek rządu może wprowadzić stan wyjątkowy
Nie jest odpowiedzialny politycznie przed parlamentem
Władze wykonawcza w Federalnej republice Niemiec wykonuje rząd federalny z kanclerzem na czele. Obecnym kanclerzem jest Angela Merkel Przewodniczącą Unii Chrześcijańsko- Demokratycznej. Jest to pierwsza kobiet w Niemczech która objęła takie stanowisko rządowe. Kanclerz posiada większą władze od polskiego premiera ponieważ kanclerz ma prawo bezpośrednio ingerować w prace ministrów a parlament nie może odwołać pewnych ministrów lecz pociąga do odpowiedzialności kanclerza który z kolei wyciąga konsekwencje i podejmuje adekwatne kroki w stosunku do danego ministra.
Do obowiązków kanclerza należy między innymi:
Kieruje pracami rządu
Określa jego skład
Musi przedstawić prezydentowi nominacje niektórych ministrów
Ma prawo do wyznaczenia wicekanclerza
Powołany bezwzględną większością głosów kanclerz nie może być odwołany przez prezydenta.
Angela Merkel
System sądownictwa
System sądownictwa w Niemczech dzieli się na trzy filary.
Sądy zwykle
Sądy wyspecjalizowane
Sądy konstytucyjne
Ad1
Sądy zwykle dzielą się na cztery rodzaje:
Sądy lokalne które zajmują się sprawami kryminalnymi i cywilnymi małej wagi, a także rejestracjami firm, stowarzyszeń czy fundacji.
Sądy regionalne zajmują się już ważniejszymi sprawami karnymi i cywilnymi, a także jest drugą instancją sadów lokalnych.
Sądy apelacyjne zajmują się sprawami o zdradę stanu czy działania antykonstytucyjne. Są również drugą instancja sadów regionalnych.
Sądy najwyższe są najwyższa instancja wszystkich sadów zwykłych sprawując nad nimi jurysdykcje
Ad2
Sądy wyspecjalizowane zajmują się prawem pracy, prawem administracyjnym, socjalnym, patentowym itp. Są hierarchiczne, dzielą się na
Sady administracyjne zajmują się rozpatrywaniem skarg obywateli na działalność organów administracji państwowej i samorządowej
Sądy pracy zajmują się sprawami dotyczące prawa pracy.
Sądy socjalne zajmują się sprawami z zabezpieczeniami socjalnymi oraz kwestia wypłaty tych zasiłków itp.
Sądy finansowe do ich obowiązków są sprawy związane z podatkami.
Sąd patentowy odpowiadają za prawo własności do wynalazków.
Ad3
Sąd konstytucyjny rozstrzygają czy między aktami prawnymi niższej rangi a aktami wyższej zachodzi zgodność Jest niezależny finansowo oraz niepodległe administracyjnie Jest tylko sąd konstytucyjny.
System partyjny
System partyjny Niemiec jest stabilny, jest to system wielopartyjny.
Najważniejszymi partiami w niemieckim w parlamencie( Bundestagu) są:
Unia Chrześcijańsko- Demokratyczna (CDU) która uzyskała 27,8% głosów co daje jej 180 mandatów.
Unia Chrześcijańsko- Społeczna która uzyskała (CSU) 7,4% głosów co dało jej 46 mandatów
Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD) która uzyskała 34,2% głosów co dało jej aż 222 mandaty jest to największa partia w niemieckim parlamencie.
Wolna Partia Demokratyczna (FDP) która uzyskała 9,8% głosów, co dało jej 69 mandatów
Lewica (Die Linke) która uzyskała 8,7% głosów co dało jej 54 mandatów
związek 90/Zieloni (Bundnis 90/Die Grunen) uzyskała 8,1% głosów i 51 mandatów w parlamencie.
Opisze tylko kilka z wyżej wymienionych partii by przybliżyć jak mniej więcej wygląda ich struktury oraz jakie mają programy partyjne w Niemczech.
Baczne od największej partii jest to SDP, pełna nazwa niemiecka brzmi Sozialdemokratische Partei Deutschlands. Obecnym liderem jest Franz Muntefering.
Powstała w 1863 roku. Jest to jedna z najstarszych i największych partii politycznych na świecie obchodząc w 2003 roku 140 rocznice powstania. Jej założenia oraz program polityczny jest opary o ideały socjaldemokratyczne oraz neoliberalne. Jej aktualny program nazwany „Programem Hamburskim”( nazwa pochodzi od miejsca gdzie został przyjęty ) który dotyczy zmniejszenia emisji CO2 do atmosfery, wprowadzenia płacy minimalnej w wysokości 7,5 euro za godzinę. Uważa również ze gospodarka narodowa powinna być wspomagana przez państwo, natomiast zyski sprawiedliwie dzielone co mogłoby się przyczynić do wzrostu zamożności całego kraju. Obecnie należy do tzw. „Wielkiej Koalicji” do której należą również partie takie jak CSU oraz CDU. W 2003 roku przedstawiła także plan nazwany Agenda 2010. Jest to plan reform gospodarczo- społeczny który miał polepszyć wcześniejsza sytuacje w państwie Dotyczył on mianowicie ciecia finansowego w bezpieczeństwie socjalnym, zmniejszenie regulacji prawa pracy, zmniejszenia podatków. Lecz nie została przychylnie odebrana przez społeczeństwo, które odebrało to jako proces likwidacji „państwa opiekuńczego”.
Kolejna partie która chciałbym omówić to CDU jej pełna nazwa brzmi Christlich Demoratische Union Deutschlandsa liderem jest Angela Merkel obecna kanclerz. Jest to partia która posiada trzy ideowa orientacje :
chrześcijańsko- socjalna
nacjonalistyczno- konserwatywna
wolno rynkowo- liberalna
Wszystkie łączy anty marksizm.
. Partia powstała w 1870 roku. Mając na celu promowanie interesów niemieckich katolików. Opowiada się za równością i godnością osobista wszystkich ludzi niezależnie od płci a nawet niepełnosprawnych. Jest zwolennikiem podatków progresywnych. Jednak jest za zmianami rent i zasiłków, w sferze gospodarczej ma program socjalliberalny uważa, że państwo ma wspomagać kulturę i edukacje narodowa. W pełni jest za wolnością ekonomiczna w unii europejskiej i wolnemu rynkowi. Natomiast jest przeciwnikiem wstąpienia Turcji, uważając że mniejszość katolicka tam zamieszkująca nie będzie miała gwarancji przestrzegania praw człowieka. Jest również proekologiczna popiera działania ekologiczne. Należy wraz z w koalicji z CSU do „Wielkiej Koalicji” będąc przeciwnikiem politycznym dla SPD.
Ostatnia z partii która przedstawię jest CSU w pełni brzmiąca Christlich-Soziale Union in Bayern. Obecnym przewodniczącym jest Erwin Huber. Partia powstała w 1946 roku. Od początku swojego powstania współpracuje z CDU. Ma zbliżone poglądy polityczne do CDU z pewnymi wyjątkami takimi jak jest bardziej radykalna co do zawierania stosunków międzynarodowych. Jej członkami w większości są to katolicy w przeciwieństwie do CDU. Także jest przeciwnikiem włączenia Turcji do UE ale nie z tych samych powodów co CDU lecz z obawa napływu imigrantów do Niemiec.
Reżim polityczny
W Niemczech forma rządów to system parlamentarno- zmodyfikowany, określaną także jako demokracja kancerka. Podzielona na wykonawczą - rząd federalny pod przewodnictwem kanclerza oraz, ustawodawczą prezydent - parlament związkowy i rada związkowa oraz sądowniczą, sprawowaną przez Związkowy Trybunał Konstytucyjny.
Socjotechnika
1. Socjaldemokratyczna Partia Niemiec jest jedna z najstarszych partii na świecie a zarazemjedna z największych
Angela Merkel jako pierwsza kobieta w Niemczech obiela stanowisko kanclerza.
Obecnym papieżem jest niemieckiego pochodzenia i narodowości Benedykt XVI. Podczas II wojny światowej przymusowo wcielony do Hitlerjugend.
W listopadzie 2008 roku Niemcy wszczęli dochodzenie po 63 latach, co do wymordowania 1000 mieszkańców Niemiec przez NKWD.
Ministrowie spraw zagranicznych Niemiec - Frank-Walter Steinmeier i Polski - Radosław Sikorski, dyskutowali w Polsce o ratyfikacji traktatu lizbońskiego, unijnym budżecie i wspólnym polsko- niemieckim podręczniku do historii.
Niemiecka partia CDU przedstawiła projekt budowy europejskiego systemu obrony antyrakietowej.
BIBLIOGRAFIA:
Źródła wirtualne
http://www.psz.pl/tekst-1161/System-polityczny-Niemiec
http://pl.wikipedia.org
Prasa wirtualna
Gazeta Wyborcza. http://wyborcza.pl/1,76498,6144689,Polska__Niemcy__pomysl_na_przelom.html
http://miasta.gazeta.pl/bydgoszcz/1,48722,5097961.html
Newsweek
http://www.newsweek.pl/artykuly/niemcy-chca-scigac-zbrodnie-nkwd,29919,1
Polityka
http://www.polityka.pl/niemcy-dzien-zaloby-narodowej/Text01,1009,273855,16/
Ewa Gdulewicz, Wojciech Kręcisz, Wojciech Ormowski, Wiesław Skrzydło, Wojciech Zakrzewski: „ Ustroje Państwa Współczesnych”, Lublin 1999 rok, s. 96
Ewa Gdulewicz, op. cit, str. 96
Ewa Gdulewicz, op. cit, str. 97
Jurg Steiner: „ Demokracje Europejskie”, Rzeszów 1993 rok., str. 254
Ewa Gdulewicz, op. cit, str. 99
