ANTROPOLOGIA- SKRYPT

Antropologia - to systematyczne badanie roznorodnosci , zajmuje sie badaniem ludzi.

Antropologia kształtowała się od II połowy XIX wieku. Podstawy metodologiczne dla tej nauki tworzyli już wcześniejsi myśliciele tacy jak T.Hobbes, J.Locke, J.J.Rousseau czy Wolter. Na podłożu ich teorii powstaje antropologia, która zajmuje się wszystkim tym, co dotyczy człowieka.

Antropologia narodziła się wraz z zetknięciem się świata kultury europejskiej z różnorodnością środowisk naturalnych - zajmując się różnorodnością i odmiennością kulturową.Pojawila sie nawet wczesnij,w czasie stykania sie pierwszych kultur.Juz w starozytnosci ,nawet epoce babilonskiej oraz filozofii greckiej.Zderzenie kultur to fakt antropologiczny.Rodzi sie refleksja antropologiczna,potem jak sie zostanie spisana to powstaje zrodlo.Z polaczenia zrodel powstaje teoria antrpologiczna.

6-7 w.gdy Grecy zaczynaja ekspansję powstaje filozofia i dochodzi do styku kultur.Sądzili ze klimat różnicuje kultury,a moze to posób szamania decyduje o różnorodnosci?

Lykijczycy - badaja podobienstwo na zasadzie matriarchatu.

Etnocentryzm - twórcą W.G.Sunner

Ksenofobia - przy zetknięciu innosci rodzi sie lęk i niechęc.To naturalna skłonność,występuje wszedzie.

Podział na 'my' i 'oni'.My i reszta.

Np.Leach zabrania:

• spozywania pokarmu

• seksu

• sposobu ubierania

miedzy nami i nimi.

Hestaius - "Prace i dnie" opis pasterzy i kultury materialnej.

Herodot (485-525) - zwiedził całą Azję.Opis matriarchatu u Turków,sposoby mieszkania.Opis wilkołactwa.

Tuhitydes -"Wojna peloponeska" zaraza w Atenach

Arystoteles - "systematyka swiata przyrody".Umiejscawia czlowieka w świecie zwierząt.CZłowiek zi zwierze : Wlk mózgu,dwunorzność,elementy umysłowe.

Rzymianie - dochodzili praktycznie do wszyskiego.Zarzadzali olbrzymimi obszarami wiec znali wiele kultur.Opisem zbiorowosci zajmowali sie wojskowi.Podejscie czysto praktyczne.

Juliusz Cezar - opisuje szczepy iberow,celto iberow,galów,germanów i brytów.System kapłanstwa druidzkiego.

Korneliusz Tacyt - opis germanów,przewidział upadek cesarstwa rzymskiego.

Strabo - opisuje pierszy obyczaj kuwedy.Facet przy narodzinach symuluje zachowania somatyczne w czasie narodzin dziecka.Współczuje z żoną w czasie rodzenia.Rodzi z nią.

Tarantulizm - choroba w pd.Wloszech(Sycylia)

Koro - tez choroba kulturowa tylko ze w Chinach

Lukrecjusz - filozof rzymski."O naturze wszechrzeczy".Rozwój spoleczeńswta i kultury.

Sredniowiecze

Biblijny obraz swiata,poznawanie kultur ograniczone.

Monogeneza - narodziny z jednej pary(A i E)

Paracessus - jeśli wszyscy chrześcijanie od AiE to reszta z innych rodziców.Poligeneza

Carpini - 1495 - udał sie na obszar .....Opisuje mongołow i tatarow.Bada tereny hanatu.

W.Lubruck - opisy mordwinów oraz baszkwirów

Marco Polo - dociera do Chin w celach handlowych.Przez indonezję wraca do Wenecji."Inago mundi" - opis swiata.

Ibl Han Dun - koncepcja racy.Spoleczeństwa rolnicze i pasterskie.

Fellahizacja - proces gdy spoleczeństwo nomadyczne przechodzi na rolnicze.

Alma Sudi - opisuje kraj Mieszka

1471 - portugalczyce docieraja do rownika i nazywaja tamte ludy Maurami Czarnymi.

Maurowie biali to np.Arabowie

1486 - Vias odkrywa Przyladek Dobrej Nadziei

Pizarro i Cortez - rozwalają Inków i Azteków

Las Casas - ludy tubylcze to ludzie.Dążyl do tego żeby ich uznano za ludzi.

Konceptualizuje sie Antrpologia Fizyczna.Zaczynaja sie pojawiać wizje czlowieka.Rozwija sie dynamicznie anatomia.Prekursorzy mysli A.Fizycznej:

Karol Linneusz - systematyzator przyrody.Czlowiek jako osobny gatunek.Wyodrebnia 5 ras ludzkich:biała,czarna,ciemna,miedziano,skóra żółta.Cechy nabywane mogą być dziedziczone

Louis Buffon - 5 ras Linneusza + nowa rasa.Bada wpływ warunkow zewnętrznych na rozwój rasy ludzkiej

Johan Blumenbah - twórca antropologii fizycznej.Tworzy kraniologię-jest to badanie kształtu czaszek ludzkich.Na tej podstawie 3 typy ludzkie:mongolski,murzyński,kaukazki.Nie istnieje czlowiek dziki jako osobny gatunek.

Antropologię dzielimy na:

1. antropologię fizyczną - dyscyplina nauk przyrodniczych - biologii - o fizycznym zróżnicowaniu człowieka w czasie i przestrzeni oraz o biologicznym rozwoju człowieka (gatunku homo sapiens)

1. antropologię społeczną i kulturową(to samo) - wchodzi w skład nauk społecznych takich jak socjologia i nauki o kulturze, antropologia ta posiada poddyscypliny nazywane często: etnologią i etnografią); interesują ją odrębności człowieka wynikające z faktu posiadania przezeń kultury.

• etnologia - dokonuje opisu kultury inaczej studia teoretyczno-wyjaśniające

• etnografia - zajmuje się opisem danej kultury

Claude Levi-Strauss - podzielił antropologię na

1. akademicką (teoretyczną) - która posiada cele teoretyczne; I etap to etnografia, czyli badanie, opis pojedynczych kultur; II etap to etnologia, czyli badanie porównawcze wcześniej opisanych kultur; III etap to antropologia, która formułuje ogólne teorie na temat człowieka i społeczeństwa.

praktyczną (stosowaną) - posiadająca cele praktyczne

Moszyński - uznaje tylko etnografie(nauka o materialnym aspekcie kultury) i etnologie(nauka o pozamaterialnych aspeltach kultury)

Ewa Nowicka - dzieli a.kulturowa na:

a.społeczeństw pierwotnych - społ.przedpismienne,przedpanstwowe,bez struktury klasowej zachowujące duży stopień izolacji.

a.społeczeństw chłopskich - zajmuje sie kulturą ludową.Chłopstwo satnowi tu częśc większych,strukturalnie rozwiniętych społeczeństw.Bada ludową literaturę,obrzedowosc,sztuki plastyczne,muzyke a takrze wzory współrzycia,kontrolę społ. i strukturę wzajemnych zależnosci w warstwie chłopskiej

a.społ.miejskich - grupy żyjące w obrebie złożonych gospodarczo struktur społ.Zazebia sie z przedmiotem zainteresowań socjologii.......

a.historyczna -zastosowanie wzoru nauk o społ.przedpismiennych i o prostej strukturze do badania dawnych społ.o skomplikowanej strukturze i org.politycznej.To zastosowanie metody antrpologiczej do materiałow histotycznych.

Dyscypliny pokrewne:

Archeologia - na podstawie fragentarycznego materiału stara sie odczytac i zrekonstruować wszyskie przejawy kultury.Tak wiec realizując swoje zadanie(poznanie wielosci kultur)a.siega do wynikow badań archeologii prehistorycznej,zadziej do wczesnoredniowiecznej czy srodziemnomorskiej.

Lingwistyka - Dzieli sie na l.języków posiadających pismo oraz l.języków niepisanych.Razem z a.zajmują się językami społ.przedpiśmiennych.

Religioznastwo - jego przedmiot splata się z przedmiotem a.Znaczenie wyobrazen religijnych,obrzedowości i rytuałow dla światopogladu i integracji społ.w zbiorowosciach pierwotnych sprawia ze ta tematyka jest ważnym działem antropologii.Religioznastwo a.bada systemy mitologii,rytuały i wierzenia społ.o tradycji ustnej.

A.filozoficzna - rozwija sie na gruńcie refleksji abstrakcyjnej a nie na grumcie empirii.Pyta o istote społ.Pojawiaja sie aprioryczne koncepcje człowieka obce a.kulturowej.Spekulatywny charakter tej nauki nie zabardzo odp.a.kulturowej.

Nauki pokrewne:

Najbardziej pokrewne intelektualnie sa socjologia i historia.Korzysta tez dośc czesto z pojec filozofii socjol,psych i historii

Antropologia a socjol:

• naukowcy amerykanscy i eur:a.jest najogólniejsza nauka o czlowieku.

• naukowcy brytyjscy:a.jest poddyscyplina socjol.

• Redcliffe-Brown -Socjol zajmuje sie wszyskim społ.a a.tylko pierwotnymi.

A.od socjol roznia glownie metody i techinik badan,przystosowane do danego typu społ:

• metody socjol do duzych i zlozonych społ.

• metody a. do małych i prymitywnych społ.

Antropologia a historia - problem chronologicznego odtwarznia dziejów mniej istotny w a.niz historii.Czasem a.stosuje metody hist.Nastawienie a.raczej aktualistyczne czyli bada społ.jakby istniało tu i teraz w przeciwienstwie do podejscia historycznego.

Przedmiot:

• Antropologia koncentruje się na tym co odróżnia jedne społeczności od innych

• Skupia się na społecznościach autonomicznych

• Skupia się na społecznościach obcych, odmiennych od badacza

• a.bada nie kkulturową różnorodność ala odmienność[poszukuje nowości]

• Unika badania kultur już zbadanych

• Postulat całościowego ujęciaczłowieka i kultury

Przyczyny badania społeczeństw pierwotnych

• sa niewielkie i izolowane

• oddalone sa od wielkich centrow

• maja okreslony typ organizacji i tematow kulturowych

• maja okreslony typ ziorowosci odmienny od społ.cywilizowanych

• wzgledy hist.

• wzgledy praktyczne-brak zainteresowania ze strony inych nauk

• prostota tych społ-badanie prostrzych form jest przydatne do zrozumienia bardziej zlozonych

• znajomosc calej kultury przez kazdego niemal osobnika(pelne uczestnictwo w kulturze)

• powolne ich zanikanie i uleganie gruntownym przemianom

Roznice w skomplikowaniu społ.pierwotnych i rozwinietych=badania nad społ prostrzymi nie zawsze moga na sinform o zjawiskach w społ.bardziej skomplikowanych.

Całosciowe podejscie do kultury

Antropol uważana za jedna z najszerszych dyscyplin ktorej przedmiotem jest rodzaj ludzki(geograficznie oraz zakresowo szeroki)

• Przedmiotem jest człowiek we wszystkich aspektach: społ,kulturowym,fizycznym

• Przedmiotem jest tez kultura a własciwie kultury

W a.def.brzmi:człowiek jako istota kulturowa

W socjol.def.brzmi:czlowiek jako istota społeczna

A.ujmuje człowieka jako jednostkę biosocjokulturową czyli we wszyskich jej aspektach.W przeciwieństwie do innych dyscyplin które badają tylko pojedyńcze aspekty.

A wiec porownuje i koordynuje wiedzę uzyskiwaną przez rózne nauki i dyscypliny szczegółowe.Daje całosciowy obraz.

Przyczyny całoscowego podejścia

• Jest nauka bardzo młoda i ukształtowała sie gdy inne nauki były juz szeroko rozwinięte wiec musiała wejść na pole juz zajęte.

• Zajmowała sie mało znanymi społ.więc budziły zainteresowanie we wszyskich swych dzidzinach - stad powierzchowność i całosciowy charakter spojżenia

• Mały rozmiar i uboga historia ->łatwe do uchwycenia całosciowego i integralnego.

Kultura:

- pojecie wartościujące słowa kulturalny.Zawiera ocenę:wyższa,lepsza,gorsza.Najwyzszy stopien ewolucji osiąga wg.tych naukowcow w cywil.europejsko-ameryk.Np.w jęz.potocznym słowo "kulturalny" w znaczeniu wartosciujacym.Antropologowie odrzucaja takie rozumienie kultury.

- niewartosciujące podejscie kultury to zespół tych zjawisk których wzajemne powiązania,uwarunkowania i oddziaływania mogą byc analizowane i opisywane ale nie wartosciowane.

• pojecie atrybutywne i dystrybutywne

• ujecie typologiczne i konkretne

Cechy definicyjne kultury: str 22

• jest zwiazana z człowiekiem

• jest ponadjednostkowa

• jesr regularna,powtarzalna

• jest zbiorem zjawisk wyuczonych

Cechy zjawisk kulturowych: str 23

• ma wymiar czasowy

• ma wymiar przestrzenny

• jest systemem

• jest prawidłowa

• jest aparatem adaptacyjnym człowieka

Płaszczyzny zjawisk kulturowych: str 24

• materialna

• behawioralna

• psychologiczna

• aksjonormatywna

Jednostki elementarne kultury: str 27

• cechy kulturowe(uniwersalia,specjalności)

• tematy kulturowe

• wzory kulturowe(normatywne i behawioralne; postulowane i realizowane; zwyczajowe,moralne i prawne; ideały i marginesowe; jawne i ukryte)

Sposoby badania kultury wg Filipiaka:

1. Kultura jako własność ludzkiej zbiorowości. To co odróżnia człowieka od innych organizmów

2. Drugi sposób zajmuje się treścia kultury a nie ludzkim podłozem. K.jako system wzorów o okreslonym kształcie i teści.Ważne normy i kodeksy karne.

|Sposoby definiowania kultury wg Filipiaka: str 33

1. Typ opisowo-wyliczający

2. Def. historyczne

3. Def. normatywne

4. Def. Psychologiczne

5. Strukturalistyczny sposób def.kultury

6. Def. Genetyczne

Charakterystyka definicji:

1. E.Taylor -

2. S.Czarnowski -

3. B.Malinowski -

4. A.L.Kroeber -

5. C.Kluckhohn -

Podstawowe problemy definiujące:

1. Kultura a natura - Kultura wynika z natury a człowiek jest zwierzęciem, więc tworzy naturę. Ale nie może być tworem indywidualnym człowieka. Z wyłącznie biologicznych zasobów nie da się wyodrębnić kultury. Zdolnośc do jej tworzenia ujawnia się tylko w kontakcie z innymi.Jednostka musi być socjalizowana, żeby stać się uczestnikiem społeczenstwa. Człowiek z natury jest zdolny do tworzenia i przejmowania kultury, ale wcześniej przez socjalizację musi dokonać się jego wprowadzenie do dorobku kulturowego.

2. Kultura a cywilizacja - Pomieszanie języka w tym zakresie pojęć. W słowniku traktuje się je podobnie, ale w języku naukowym stosuje się raczej rozgraniczenie.....

WYK LAD 2

Przyrodnicza antropogeneza.

Antropologia fizyczna

Teoria kreacjionistyczna( biblijna)-nagle nas stworzono

Teoria ewolucjonistyczna (Darwin)

Oba te nurty dominuja od 18 wieku i splatają się. Są to głowne nurty.

La Marck -Tworca transformizmu. Podobna do darwinizmu, ale przypisuje rolę woluntaryzmowi. Nie tylko zjawisko srodowiskowe, ale też i własna wola wpływają na

rozwój. Waży czynnik aktywny, króry wychodzi osd samego.........................

Darwin: duz waga czyników zewnętrznuch , które wpływają na rozwój, Teroa walki o byt. Brak pojecia genotypu fenotypu.-brak wytłumaczenia przekazywania informacji. Mendel wypełnił te lukę w darwinizmie. Człowiek jest istotą biologiczną, dowdów dostarczają rózne nauki: paleontologia, geologia, genetyka, Człowiek finalnym etapem rozwoju.

Rozwój:

Jednokomórkowce ze srodowiska zewnetrznego nie rozgraniczały się, Następna komórka jest idealną kopią poprzedniej.

Woelokomórkowce- dyferencjacja oragnizmow i specjalizacja komórkowa. Zmniejasza się potencjał całego organizmu. Im bardziej ważny tym mniejsza zdolność regeneracji i smierć. Informacja genetyczne dziedziczona przez populacje, a nie jednostkę.

1 miliard lat temu-pojawiają się zwierzęta wielokomórkowe.

530 mln- zaczynaja się kręgowce.

460 mln- poj się w woedzie pierwsze kregowce, ryby pancerne.

400 mln- bardziej złożone organizmy kregowe, np. latimerie.

375-370 mln-kregowce wychodzą na ląd. Zyją i na w wodzie i na lądzie.Są amfibiami, posiadają płuca.

410 mln - pierwsze rosliny.

300 mnl pojawiają się gady. Jest jajorodny. Uniezależnienie się od srodowiska wodnego.. Stadium larwalne przestaje być [potrzebne,

260 mln - gady ssakoksztaltne.

• Stałocieplne.

• Zyworodno,ść łozyskowa.

• Karnienie piersią- pierwsze uspołecznienie

• Kły i siekacze

200 mln-70 mln- małe ssaki

10-3 mln- rozwój hominidów.

Ewolucja anatomiczna i psychologiczna. Encefalizacja - rozrost puszki mózgowej (związany u naczelnych z zanikiem pyska - wykształcenie kończyn górnych zdolnych do manipulacji).E. prowadzi do hominizacji.

Ludzie - cechy: 1) anatomiczne 2) fizjologiczne 3) behawioralne 4) indywidualne

Ad 1) - postawa wyprostna

- dwunożność, podwójne wysklepienie stopy (poprzeczne i podłóżne)

- dłoń zdolna do manipulacji, kciuk przeciwstawny: chwyt siłowy, papierosowy, precyzyjny

- puszka ok.-1500cm3, proporcjonalny stosunek mózgoczaszki do twarzoczaszki

• widzenie stereoskopowe

Ad 2) Budowa mózgu, siedem ośrodków zmysłu.

Ad 3) - młody człowiek jest długo zależny od matki, przez co możliwe jest nauczanie

Ad 4) - życie społeczne

- myślenie abstrakcyjne

- wytwarzanie i uczestnictwo w kulturze

• antycypacja projektu - zdolność do przewidywania skutków danego działania

Ewolucja człowieka:

ramapithecus - 14 mln lat temu, ocieplenie klimatu i zmniejszenie wilgotnosci.

• dwunożny okazjonalnie, raczej czworonóg, okazjonalnie przyjmowala postawę wprostną.

• silna żuchwa, V- ksztalna i W- kształtna

australopithecus - 5-3,5 mln do 1,5 mln. Zdolność dwunożnetgo chodu, postawa wyprostna, kciuk, rzucanie kamieniami, zdfolność przenoszenia wody( przewidywanie), Zyje w gromadach. Tworzy się pierwszy system patrirarchalny. Jest już mysliwym, dieta wysokobialkowa, wzrost migracji. 3 gatunki:

• africanus /mięsożerca, polował/ puszka 440 cm

• robustus /roślinożerca, żył w lasach/, poteżna puszka

• boisei /najpotężniejszy/, puszka wyciągnięta.

homo habilis - człowiek umiejętny, żył około 1,9 - 1,7 miliona lat temu; cechy:

• postawa pionowa

• możg puszka 770 cm

• całkowicie dwunożny

• pojawiają się pierwsze narzędzia - przemysł oldowejski

• zamieszkiwał habitaty, tworzyl mieszkania.

• wzrost 130 cm, waga ok. 60 kg

• mają świadomość grupową (powstaje pierwotny podział pracy według płci)

homo erectus - człowiek wyprostowany, żyjący na terenie Azji i Afryki od 1 miliona do 200 tysięcy lat temu; cechy:

• wysoki od 160 do 175 cm wzrostu

• puszka 800-1200 cm, 70 kg wagi

• kultura szelska ( technika rdzeniowa) i aszelska ( techn. odłupkowa)

• dwa rodzaje wyrobu narzędzia

• Zyją w osadach, altruizm.

• pojawia się ogień pozwala osiągnąć większą kontrolę nad środowiskiem)

• antropofabia (kanibalizm) - jako obrzęd

Homo sapiens - człowiek neandertalczyk 350 - 40 tysięcy lat temu:

• człowiek wysoki

• kultura murskierska

• ślady grobów

Homo sapiens-sapiens - około 40 tysięcy lat temu;

• kromaniończyk

• duże zróżnicowanie kulturowe

• rozwój broni: łuków, strzał

• kulturowe dostosowanie się człowieka /rewolucja neolityczna - przejście od gospodarki nieproduktywnej do produktywnej; od naturalnej do interwencyjnej/ - zmiana stylu życia

• nowe techniki: garncarstwo, zmiana sposobu ubrania, kopieniactwo.

• zdolność tworzenia rezerw.

Opis rewolucji neolitycznej:

Zeszyt str. 56.

Kierunki w antropologii

EWOLUCJONIZM SPOŁECZKO-KULTUROWY:

Jest to orientacja teoretyczne, której podstawowym paradygmatem jest koncepcja ewolucji kultury. Ewolucjonizm to sposób wyjasniania zróznicowania kulturowego. Róznice wynikają stąd,

że społ. rozwijają się w różnym tempie.

Jak do tego doszło:

• dobry klimat intelektualny, rewolucja przemysłowa, powstanie proletariatu, zainteresowanie społeczeństwem i jego kulturą.

• Redefinicja zmian, społ. nie statycznie pojmowane, ale dynamicznie.

3 okresy:- teoretyczny progresywizm -klasyczny ewolucjonizm schematyczny - neoewolucjonizm

Teza ewolucjonizmu:

Jednosc natury/psychiki ludzkiej(A.Bastian).Niezaleznie od epoki, rasy, otoczenia wszyscy ludzie maja te sama psychikę i zespół cech. Wynika stad ze wszystkie kultury w zrębach są podobne nawet takie same. Kultura jest wiec reakcję psychiki na bodzce płynące ze srodowiska.Rozwój kultury bada się tak samo jak rozwoj innych organizmów zywych.Róznice miedzy kulturami tlumaczy się stopniem rozwoju. A ten różny stopien rozwoju bierze się z roznic srodowiskowych(np. klimatycznych)

Tezy rozwoju kultury:

• Naturalna wynalazczosc czlowieka (w roznych miejscach te same wynalazki)

• Uniwersalizm rozwoju (wszystkie elementy kultury się rozwijają,brak stagnacji)

• Genetyczna ciągłosc rozwoju (nastepny etap jest zdeterminowany poprzednim etapem rozwoju - nie ma nigdy charakteru skokowego)

• Gradualizm,stadialność (kazda kultura przechodzi przez okreslone stadia rozwoju)

• Pararelizm rozwoju (wg.tych samych stadiów rozwijaja się wszyskie kultury-paralelnie,rownolegle)

• Progresywizm (ewolucja ma charakter jednokierunkowy)

Przedstawiciele:

Johan Bachofen - „prawo macierzyste”, matriarchat poprzedza patriarchat

- I-wsze studium rozwoju rodziny i systemu pokrewieństwa jako systemu społecznego (odkrył matriarchat - władza i dziedziczenie w rękach kobiet).

• Stadia rozwoju rodziny - (heteryzm - cała grupa stanowiła jedną wielką rodzinę (bezład płciowy), matriarchat - pochodzenie i majątek dziedziczone w rękach kobiet, patriarchat - władza i dziedziczenie w lini męskiej).

John McLennan (1827 - 1881):

• twórca pojęć: egzogamia, endogamia, agamia

• egzogamia-zakaz poszukiwania małżonka w obrębie własnej grupy.

• Endogamia-nakaz posz. Małżonka w obr. własnej grupy.

• Agamia-nie ma reguł poszukiwania partnerów.

Wg niego na początku egzogamia, matriarchat i totemizm. Z czasem poliandria archaiczna. Poliandria adelficzna- synowie tej samej matki mogą mieć te same żony.

John Lubbock *

- „Początki cywilizacji, stan pierwotny człowieka i obyczaje dzikich współczesnych”

- ewolucjonizm ma zawsze charakter progresywny.

- Istnienie matriarchatu - obalił.

• Stadia rozwoju religii: ateizm, fetyszyzm, totemizm, szamanizm, antropomorfizm, stadium bez nazwy - kiedy bóstwo staje się twórcą natury, religia staje się moralnością (religia i moralnoś).

Henry Louis Morgan

• Znany bo prowadził badania terenowe. Adpotowali go Irokezi.

• W 1851 „ Liga Irokezów”. Martiarchat charakteryzuje niektóre kultury.

• Dwa typy systemu pokrewieństwa- 1) klayfikacyjny 2) opisowy. Ad 1: tworzenie klas, kategori, gdzie włącza się członków rodziny. Ad 2: ustala się stopień pokrewieństwa do danej jednostki. dzieli się na aryjski i uralski ( współczesny )

• Tworzył schematy ewolucyjne rodziny.

1. bezład płciowy - rodzina kazirodcza oparta na małżeństwie między braćmi i siostrami

2. rodzina punualna (swoista) - oparta na małżeństwie grupowym; tabu incestu - zakaz kazirodztwa

3. rodzina parzysta - oparta na związku pojedynczej pary; forma pośrednia między małżeństwem grupowym, a monogamicznym

4. rodzina patriarchalna - oparta na wielomałżeństwie

5. rodzina monogamiczna - rozwija się wraz z własnością prywatną

Schemat drugi:rozwój lidzkośći i cywilizacji. Dzieli się na trzy okresy

1. dzikość- wyższa( ogień ), srednia ( kończy się na garncarstwie ), i niższa ( od garncarstwa do rolictwa i pasterstwa)

2. barbarzyństwo ( umiejetności metalurgiczne, wytop żelaza ), pismo

3. cywilizacja ( starożytność i współczesność)

• Prowadził ankietową metodę badawczą

• Rozwój wg Morgana odbywa się drogą powolnego gromadzenia doświadczeń. Dokonuje się dzięki odkryciom i wynalazkom, zapewniających zaspokojenie ludzkich potrzeb.

Henry Main*

Badał prawo rzymskie, kładł nacisk na systemy prawne i typy więzień. Od wspólnoty krwi do więzi terytorialnych

Edward Tylor :

Był pierwszym rewolucjonistą, mówił o sobie antropolog, był kwakrem. Naturalna histroria roizwoju ludzkości.Antropologia miala obejmowac wiele różnych dziedzin. Była pełna rożnych aspektów.

Jedność natury ludzkiej oraz jedność psychiki, był przeciwnikiem teorii regresu kulturowego. Ona miała tłumaczyć różnice miedzy ludżmi oraz upadek ludzkości, była teorią bardziej teologiczną, sprzeciwiano się tej koncepcji.

Kulture charakteryzuje idea postępu, stosowano dowody historyczne i entograficzne. Tworzył wspólne schematy ewolucyjne.-dzikość, barbarzynstwo ( osiadły tryb życia, uprawa roli), cywilizacja ( pismo)

Zajmowal się kulturą materialną, był kustoszem w Oxfordzie.

Wielka waga przeżytków. Rozwijał koncepcje genetyczną. Podkreslił role religii i sts=ystemów irracjonalnych. Stworzył minimalistyczną koncepcję religii. Stworzył pierwszą definicje religii ( element dziedziczenia, ma charakter atrybutywny) Podróżował tez po swiecie, zajmował się systemami pokrewienstwa wsród krewnych. Zstosował metody badań ststystycznych. Unikał ewolucjonistycznych redukcji.

John Lubbock

- „Początki cywilizacji, stan pierwotny człowieka i obyczaje dzikich współczesnych”

- ewolucjonizm ma zawsze charakter progresywny.

• obalił istnienie matriarchatu.

• Istnieje obyczaj egzogamii-porywanie żon.

• Stadia rozwoju religii: ateizm( brak pojecia Boga i religi u pierwotnych), fetyszyzm( umiejetnośc oddziaływania rzeczy za pomocą......) , totemizm, szamanizm, antropomorfizm( bałwochwalstwo)-siły nadprzyrodzone materializuja się, stają się nadrzedne wobec człowieka.,religia( politeizm i monoteizm, jako pojecia animizmu.

James Frazer

Antropolog gabinetowy. Nie ruszał się poza Londyn. Był wybitny, nie krytykowany. Zajmował się systemami irracjonalnymi, magią i relkigią. Magia to dla niego pseudonauka.Odrózniał ją od religii. Magia to siły pozaosobowe. Wyróżnial magię homeopatyczną i sympatyczną........

Ewolucjonizm to też koncepcja rozwoju kultury. Pokazał, że zjawiska społeczne można traktować tak jak przyrodnicze.

Na gruncie ewolucjonizmu po raz pierwszy pojawiły się pewne terminy, polęcia (obowiązujące do dziś). Ewolucjonizm to pierwsze opisy kultur egzotycznych, które pojawiły się w nauce. Wiele koncepcji ewolucjonizmu wzbudziło opozycje. Zaruty wobec ewolucjonistów:

• brak metodologii

• nie byli przygotowani do zbierania materiałów w trakcie prowadzenia badań terenowych.- antropolodzy gabinetowi.

......................................

Adolf Bastian

Ostani ewolucjonista. Ciężko pisał, stworzył koncepcje natury ludzkiej. Naturalna wynalazczość człowieka. Jedność psychiki ludzkiej.

DYFUZJONIZM:

Ma charakter aewolucyjny.

Koncepcja dyfuzji już u Tylora....

Dyfuzjonizm był tak samo szkołą historyczną. Były to szkoły diachroniczne.

Jest to wymiana elementów,wierzen,kompleksów kulturowych miedzy róznymi społecznosciami.

Dyfuzja ma charakter kulturowy i społeczny.Może być pionowa lub pozioma(pozioma w obrebie klasy,pionowa miedzy klasami).Może mieć charakter materialny i pozamaterialny(Czarnowski)albo tylko pozamaterialny(Kłoskowska)

Jako szkoła jest bardzo zróznicowana:

- hiperdyfuzjonizm brytyjski

• wczesna szkoła historyczna - Graebner, Ankermann

• szkoła niemiecko-austriacka - Schmidt, Koppers

• szkoła angielska - Smith i Perry

• dyfuzjonizm amerykański

Hiperdyfuzjonizm brytyjski:

Pozniej odrzucono i ostro krytykowano.Prekursorem William Rivers.Rozpoczęła go „historia społeczeństw melanezyjskich”.Jako pierwszy skrytykował ewolucjonizm.Wprowadza pojęcie konwergencji kulturowej - jeśli istnieją 2 niezależne kultury to poza dyfuzja one mogą się upodabniać w wyniku dynamiki wewnętrznej zmian kulturowych(np. geograficzne czynniki).Jego uczniem był

Eliot Smith:Napisał „Początki”,był lekarzem.Zajmował się metodą porównawczą mózgu. Dzięki niezwykłej konfiguracji cech kultura mogła powstać tylko raz(Egipt 6 tys.lat pne).W cywilizacji Sumeryckiej 4 tys.lat pne. pod wpływem wpływem religii rozwija się cywil - zdolności metalurgii,plecionkostwo,garncarstwo.W poszukiwaniu kruszców k.Egipska rozprzestrzeniła się i ten kompleks dociera do nowego swiata.To koncepcja panegipcjanizmu.Jego uczniem był:

J.W.Perry: Napisał „Dzieci słońca”. Zwyczaj mumifikacji zwłok, walka o przezycie świadczyły o............Ludzie dzicy nie mają zdolności do wytwarzania kultury.Jego teoria heliocentryczna.

Wczesna szkoła historyczna:

Tworcą F. Ratzel. Teoria migracji. Twórca antropogeografii. Zaleznosc kultury od warunków geograficznych ale nie był to determinizm. Rozrózniał srodowisko geograficzne od kulturowego. Był badaczem Melanezji i Płd. Indii. Dostrzegał elementy kultury i twierdził, że mogą być przejmowane i dyfuzjowane.( np., łuk, strzały, sposób robienia lotki). Jego uczniem był Leo Frobenius, też badacz Melanezji. Rozwinął koncepcję mistrza. Twierdził, że inne rzeczy też ulegają dyfuzji.(całe kompleksy, czy zespoły).Tworzył pojęcie kręgów kulturowych.

Niemiecko-austriacka(kulturowo-historyczna)

Była kontynuacją szkoły historycznej. Glowny zrąb praktyczny i teoretyczny dla tej szkoły wypracowali Leo.-Frobenius, Bernard Ankermann i Fritz Geaebner którzy byli kustoszami w muzeum w Berlinie. Mieli kontakt z kultura materialną.. Negowali inicjatywę twórczą ludów i skoncentwoali się na problemie dyfuzjii elementów kulturowych i ich migracji. Posługiwali się w swoich badaniach trzema kryteriami.

• Kryterium formy(jakości) -podobienstwo drugorzednych form swiadczy o wspolnym pochodzeniu np. sposób wiazania cięciwy.

• Kryterium ilości- im wiecej elementów wspólnych w paru kulturach tym większa szansa ,że zajdzie pomiedzy nimi poroces dyfuzji. Jakosciowe kryteruim ilosci-jeśli te elementy podobne pochodzą z różnych dziedzin, to zwieksza prawdopodobienstwo zajścia dyfuzji.

• Kryterium ciągłości jeśli na obszarze łączącym dwie kultury znajdują się elementy jednej i drugiej to zwiększa to szanse zajścia dyfuzji.

Ostateczne sformuowanie schematu rozwoju kultury na drodze dyfuzji zawdzieczamy Wilhelnowi Schmidtowi. Na początku istniało kilka tzw kultur zasadniczych, które rozprzestrzeniły się jak fale na wodzie po wrzuceniu do niej kamienia, dając poczatek kulturom wtórnym, które powstały po zmieszaniu się kultur podstawowych. Była to „ teoria kręgów kulturowych”. Koncentracja ta mówi nie tylko o rozprzestrzenianiu się elementów kulturowych w przestrzeni, ale też dąży do odtworzenia faz rozwojowych kultury. Polega to na drobiazgowym mapowaniu rozprzestrzenianiu się elementów i cech kulturowych i na podstawie kształtów tych zasięgów wnioskowanie o chronologii danej kultury....

Szkoła kręgów kulturowych:

Przedstawicielem Wilhelm Schmidt. Tylko ta szkoła się zachowała. Był uczniem Graebnera. Skonsolidował ją i wyrugował błedy poprzedników. W 1906 założył „ antropos”.

Wyodrebnił kregi:

• Kultury pigmejskiej

• Tasmańskiej-staropolinezyjskiej

• Zachodnio-papuaskiej i wsch-papuaskiej

• Melanezyjskiej

• Protopolinezyjskiej

Z wymieszania tych powstały nastepne kręgi. Na zasadzie paru kamieni wrzuconych w wodę.

Pierwsze kultury ma Azja, na poczatku zyją w „hordach” na zasadzie dzikości. Gdy rozwinął sie system komunikowania nastąpiła migracja przez pomosty miedzykontynentalne. One spychały inne kultury na obrzeża.

Wypracował kryteria natępczości wystepowania kultur. Jest to próba uchwycenia chronologii względnej kultur:

1. Mieszane formy graniczne kultur są młodsze od kultur stanowiących ich składniki

2. Kultura przecinająca jakąś kulturę jest młodsza, od kulturu rozdzielanej.Kultura, na terenie której spotykamy resztki innej, jest młodsza od tej ostatniej.

3. Kolebką całej cywilizacji jest Azja i stamtąd ludzkość zaczęła się rozprzestrzeniać we wszystkich kierunkach.

Stwierdził następstwo w kulturach warstwy kulturowej, ale nie da się zastosować chronolohgii absolutnej. Na podstawie chronologii wzglednej opracował warstwy kulturowe.. Istniały prakultury, potem prymarne, sekondarne i terciarne.

Prymarna - matriarchalna kultura rolnicza, patriarchaklna kultura rolnicza, patriarchalna kultura wyższych łowców

Secondarna - rolnicza, mieszana wyższych łowców i rolnicza.

Terciarna - mieszanie pasterskiej, rzemieślniczej i rolniczej.

Tworzyl też koncepcję monoteizmu pierwotnego, Zakładał, negował animizm, totemizm, fetyszyzm, bo one w społeczenstwie nie były pierwotne. Tam był monoteizm w jednym najwyżwszym bóstwem, a to bóstwo tworzy istoty niższe. We wszystkich religiach były zaczątki monoteizmu - pramonoteizm, praobjawienie.

Funckonalizm:

Kierunek synchroniczny czyli bada w danym punckie czasowym - teraz.Postuluje badanie małej historii(w zasiegu pamieci danego pokolenia).Postulatem f jest badanie związkow i współzaleznosci miedzy pojedynczymi elementami danej kultury. Kazda k stanowi bowiem całosc i żaden element nie może być zrozumiany jeśli wyrwiemy go z kontekstu.Podstawowym bowiem zadaniem badacza jest badanie funkcji wytworów kulturowych czyli roli jaką pełnia one w całokształcie kultury .

Malinowski:F zmierza do wyjasnienia faktów Antropol poprzez ich funkcje w roznych stadiach rozwoju kulturowego poprzez role jaka odgrywają one w integralnym systemie kultury....Chce raczej zrozumiec dana kulture niż spekulatywnie rekonstruowac jej ewolucje czy przyszłosc.

Tło historyczne

• Na poczatki XIX w pojawia się antropol jako nauka.

• 1838 r.powstaje towarzystwo etnologiczne w Paryżu. Zalozycielem Ch.Edwards. Symboliczna data powstania antropol jako dyscypliny naukowej.

• 1839 r.odczyt o wymieraniu ras tubylczych. Pojawia się chec poznaia społ. które mogą wymrzeć. Postulat badania empirycznego.

• Towarzystwo etnologiczne Anglia 1843 i 1846 w USA ale tu jako biuro ds.Indian

• Początek zainteresowania tubylcami czyli dzikim jako ludzmi , odejscie od czysto teoretycznej nauki czyli badania empiryczne (terenowe).

• Jest to czas podróży i misji.

• Misjonarze: Przebywaja na danym terenie przez dłuzszy czas, poznaja tubylcze jezyki.Knopper i Westerman byli tłumaczami jezyków ludów pierwotnych.

• Badania terytorialne wymagają poznania języka a nie tylko samego badania plemion.Rozwój lingwistyki porównawczej. Powstają zapisy fonetyczne języków. Opisy monograficzne czyli tworzenie schematów biorąc pod uwage całosc homogenicznej, małej wspólnoty (mana -wiara w istnienie siły bezosobowej).

• Początek ekspedycji naukowych:

1883 -1884 - Wyprawa do ziemi Bafina ,pierwsza wieksza ekpedycja

1897 - 1902 - Gesup Noth Pacyfic Expedition Franca Boasa .

1889 - 1898 - do Ciesniny Torresa. Charakter panelowy , była powtarzana.

• Wyprawy wykształciły grupy ludzi do badań terenowych.

• Funkcjonalizm pojawia się w Anglii. Ma charakter anglo-saski.

• Nie wiadomo kto jest twórca funkcjonalizmu. Współtworcy: Malionowski tworzył podsawy a Brown rozwinął je.

Przemiany przemysłowe:

• Industrializacja: Rynek się rozwija i potrzebuje coraz wiecej surowców. Potrzebne surowce pochodziły z krajów kolonizowanych. Dlatego powstało zainteresowanie tymi społecznosciami.

• Urbanizacja: Powstaje coraz wiecej ośrodków miejskich , potrzebny jest rynek zbytu dla produktów z miast. Kolonie staja się rynkiem zbytu.

• Kolonie: Rządy bezposrednie, zamieniane na pośrednie , zmuszaja do aktywnosci społ. lokalne.Źródło siły roboczej. Człowiek dziki zaczyna być traktowany jak człowiek.W 1837 powstaje tow. Opieki nad ludnością tubylczą.

Malinowski(1884 - 1942):

Pochodził z rodziny szlacheckiej. Matka szlachcianka ,ojciec profesor historyk i jezykoznawca i zajmuje się etnografią śląska.Ojciec umiera gdy M ma 14 lat. Wychowuje go sama matka choc nie miala przygotowania do kształcenia. Bronek miał chore oczy i nie mógł chodzić do szkoły. Uczył go Leach. M był mamisynkiem. Mama inteligentna i czytała mu wykłady do snu co ulatwilo mu potem nauke jezyjkow. W 1902 został studentem UJ. Studiował fizyke i matme nie był humanista filozofia jako przedmiot poboczny. Opiekował się nim Pawlicki na UJ. Podróże:do Włoch(Florencja Piza Rzym) nauczył się Włoskiego , Kanary tam spostrzegł odmienność kultur i się nimi zainteresował. 1914 badania na terenie Melanezji, zaprosił tam Witkiewicza i podejżenia o gejostwo. Był 2 krotnie żonaty , miał 3 dzieci. Pierwsze badania zakonczone wojna , internowany do Austrii, nie mogl prowadzic badań tam gdzie chciał. Do badan zainspirowała go Złota gałąź Frazera. W Wiedniu spotkał Wundta i Macha. Pojechał wykładać na uniw.Londyńskim. Pisał po angielsku i tylko 3 dzieła po polsku. Był pod wpływem pragmatyzmu a nie pozytywizmu .Poczatkowo wkręcony w szkołe historyczną potem dopiero funkcjonalizm.Badał wyspe Mandi potem dopiero Triobrandy. Prowadził badania w Afryce bo tam jego uczniowie np.Richards. Po 7 wylatuje do stanow gdzie bada ludnośc Meksykanska oraz ludnośc Am.Pd. Umiera 1942 , był przeciwnikiem faszyzmu dlatego jego dzieła na indeksie ksiag zakazynych i ostracyzm ze strony badaczy niemieckich.

Funckjonalizm:Orientacja o charakterze metodologicznym i teoretycznym. Kładzie nacisk na holistyczne i systemowy wymiar kultury. Zadaniem f jest badanie związków między elementami kultury.

• Holizm:odmienny od tomistycznego. Czyli całosciowe(podejscie do kultury).Każdy element można badać jako cząstke systemu a nie jakos cos indywidualnego.

• Systemowośc:System wymaga podtrzymywania .Elementy go podtrzymują ,sprawują ze trwa, zmiana jednego elementu sprawują że zmieniają się inne.

• Integracyjność

• Teologiczność

• Celowość:Każdy element ma określona funkcje w obrebie kultury

• Pragmatyczność: Żaden element nie może być wykluczony z kultury bo każdy czemuś słuzy i jest potrzebny.

Metoda intensywnych badań terenowych:

Punktem wyjścia jest metoda badan terenowych, to ona dyktuje poszczególne teorie(teorie emipryczne).Teorie antropologiczne wynikają z posiadane wiedzy i z posiadanego doświadczenia. Schemat prowadzenia badan polega na tworzeniu „szkieletu kultury” czyli ram w jakich k może się rozwijać. Jedzie na miejsce uczy się jezyka lokalnego i obczaja wszystkie aspekty danej kultury , tworzy obraz struktury społecznej i ustala regularnosci.Ujmuje się zjawiska całoscowo.To było wlasnie tworzenie tego szkieletu.Teraz tworzenie ciała i krwi kultury - imponterabilia zycia codziennego -np.stosunki interpersonalne medzy rodzicami a dziecmi.Na koncu rozpoznanie ducha kultury - sybiektywistyczne poglądy. Trzeba rozpoznać język , życ w danej społecznosci. Odnotować obserwacje - konsekwencją monografia funkcjonalistycza.

Firth-Autor „Społ.pierwotnego” , uczen M.Opisuje rybaków malajskich , prowadził badania panelowe , miał dane które porównywał. Zmiany endogenne wynikające z wewnatrz i egzogenne wynikające ze mian srodowiska.

Richards -Zajmował się magią i religią.Badał rozne plemiona:Nuerowie,Aznole.

Obaj opierali się na teorii kultury:

Teoria kultury:

Schemat kultury(1893):

A) Zasadnicze podstawy determinujace kultrę, czynniki zewnetrzne(potrzeby ciała,srodowisko,rasa,kontakt kulturowy,historia)

B) Podejscie opisowe - rozwój biologiczny człowieka,zdjecie demograficzne,zycie wspólnotowe w plemieniu,zycie codzienne

C) Podejscie funkconalne

D) Zasadnicze elementy konstruujące kulture(uniwersalniki) - substrat materialny,org społ,jezyk

Ad C. To włąsciwy funkcjonalizm i zawiera:

• Wychowanie

• Ustrój polityczny

• Ład i prawo

• Magia i religia

• Sztuka

• Nauka

• Odpoczynek i rekreacja

Funkcja -Jako:

A) Sposób realizacji danej potrzeby

B) Rola jaka dany element kulturowy pełni w danej kulturze

C) Wynik zorganizowanych czynnosci instytucji.

Analiza instytucjonalna:

Izolaty kulturowe - instytucje kulturowe.To mniejsze elementy które można badać nie niszczac całego sys, kultury(żeby nie doprowadzic do atomizacji)

Instytucja- zorg.sys.działań ludzkich charaterystyczny i odmienny dla różnych społeczności.

Elementy instytucji:

• Zasada naczelna czyli wartośc spajająca

• Personel czyli ludzie, członkowie i. i ich role, obowiązki i przywileje

• Reguły i normy instytucjonalne (prawne , etyczne , wynikające z umiejetnosci technicznych)

Te wszyskie elementy tworzą kartę instytucji czyli status.

• Substrat materialny

• Działanie

• Funkcja jako wynik działalnosci instytucji

Sa to składniki uniwersalne dla wszystkich kultur. Maja charakter typu idealnego. Analiza dopasowana do badan terenowych i jest stosowana do dzisiaj.

Teoria potrzeb:

Wyodrebnia 2 wielkie grupy potrzeb:

1. Potrzeby związane z fizjologia ludzkiego organizmu. Cechuja tez swiat zwierzecy oraz ludzki

2. Potrzeby wyrosłe z adaptacji do środowiska. Sa to atrybuty czysto ludzkie tzw. potrzeby kulturowe.

Ostatecznie przybrały postać 3 podziału na:

1. Biologiczne

2. Pochodne

3. Integratywne

Ad 1. To potrzeby pozywienia, oddychania, pociag seksualny, reprodukcja , zabezpieczenie przed srogim klimatem czy wrogami ludzkimi.W każdym społ.sa regulowane przez kulture.

Ad 2. Tworzą się w wyniku zycia społecznego. Kazdej takiej potrzebie odpowiada reakcja kulturowa. Oto one:

1. Potrzeba utrzymania i reprodukcji aparatu materialnego(narzedzi i dóbr konsumpcyjnych)= = = = System ekonomiczny

2. Potrzeba organizacji kolektywnego działania= = = = Org. polityczna i władza

3. Potrzeba regulacji i kontroli ludzkich zachowań= = = = Sankcje prawne i zwyczaj

4. Potrzeba transmisji kultury= = = = System edukacyjny

5. Potrzeba porozumiewania się= = = = Jezyk i inne formy symbolizmu kulturowego.

Ad 3. Konieczne do przejscia od zachowania zwierzecego do kulturowego.To potrzeby ufnosci, optymizmu , kolektywnej jednosci czyli generalnie potrzeby dobrego przezycia.

Teoria języka:

Wyodrebnia 4 funkcje jezyka:

1. Praktyczna: jezyk jako narzedzie, motywacja do działania

2. Fatyczna: tworzy wspólnotę, zwieksza oddziaływanie wiezi przez interakcje

3. Magiczna: jezyk i nazwy mają wartość magiczną, słowami wpływa się na rzeczywistość

4. Narracyjna: przekazywanie sobie komunikatów

Koncepcja religii:

Funkcjonalizm strukturalny(by Ktostam)

Twórcą tego kierunku funkcjonalizmu jest Alfred Radcliffe-Brown.

Alfred Radcliffe-Brown (1881-1955):

• prowadził swoje badania na wyspach Andamańskich w pobliżu Indii - główna pozycja Radcliffa-Browna to “Wyspiarze Andamańscy” wydana w 1922 roku na podstawie badań z lat 1906-1908.

• Na początku swojej książki próbuje rekonstrukcji historycznej Andamanów /okazuje się nie możliwe zrekonstruowanie teorii Emila Durkhaima na zasadzie historycznej/ - przyjmuje więc metodę porównawczą.

• Zajął się głównie durkhanizmem /mówi się, że był uczniem Durkhaima/

• Koncepcje, które wpłynęły na nazwę kierunku:

1. antropologia jako nauka nomotetyczna - ogólne prawa /pojęcie kultury zastępuje pojęciem struktury/

1. wszystkie nauki zajmuja się róznymi klasami struktur /antropologia - struktury społeczne - porównawcza socjologia = antropologia/

• antropologia ma za zadanie wynajdować ogólne prawa społeczne zaś etnologia historycznie bada ludy pierwotne.

• Ahistorycyzm antropologii - historia bada tylko ludy piśmienne.; historia posługuje się metodami genetycznymi /aby zbadać dane zjawisko konieczne jest odwołanie się do innego wcześniejszego punktu czasowego - to, co teraźniejsze ma zawsze swój początek w przeszłości/; antropologia posługuje się metodami strukturalnymi /antropologię interesuje teraźniejszość pozbawiona czynnika czasowego/

Struktura społeczna:

• To sposób w jaki dane społeczeństwo jest podzielone na sekcje terytorialne, frakcje, klany. Później uznał, że to złożony układ stosunków społecznych, złożona sieć stosunków społecznych wiążąca jednostki we wspólnym życiu. Stosunki społeczne są określane i kontrolowane przez instytucje społeczne (utrwalone wzory zachowań)

• Struktura społeczna = system społeczny

Pojęcie funkcji według Radcliffa-Browna:

• sposób w jaki poszczególne elementy kultury utrzymują cały system społeczny w ciągłości i trwaniu - aby system mógł działać muszą istnieć 3 funkcje:

1. koaptacja - wzajemne przystosowanie się ludzi i ich wartości i interesów

1. system normatywny - musi być tak skonstruowany, aby nie wywoływać konfliktów, ale je rozwiązywać w sposób zinstytucjonalizowany

2. istnienie instytucji - zapobiegają one konfliktom

Radcliffe-Brown uważał, że zmiana kultury polega na adaptacji:

1. ekologiczna - adaptacja do środowiska

1. instytucjonalna - adaptacja do zmieniających się wzorów zachowań

2. kulturowa - adaptacja do zmieniających się norm kultury

Koncepcje Alfreda Radcliffe - Browna i Bronisława Malinowskiego różniły się, ale można mówić o wspólnych cechach tych teorii:

1. założenie o rozstrzygającym znaczeniu badań empirycznych dla teorii antropologicznej

1. założenie o holistycznym charakterze zjawisk społecznych i kulturowych (kultura i społeczeństwo stanowią niepodzielną całość. Każde zjawisko kulturowe musi być rozpatrywane w ramach tej całości. Brown twierdził, że przedmiotem antropologii powinna być struktura społeczna - Malinowski - instytucje kulturowe.

2. założenie o funkcjonalnym charakterze zjawisk społecznych i kulturowych (wszelkie zjawiska społeczne i kulturowe spełniają określone funkcje w ramach systemu w którym istnieją - ich sens można zrozumieć poprzez te funkcje.

Krytyka funkcjonalizmu /zarzuty ideologiczne i doktrynalne/:(by ktostam)

1. marksizm zarzucał Malinowskiemu sprzyjanie kolonializmowi (Marks zakładał, że prawo powstaje wraz z powstaniem państwa)

• Malinowski stwierdził istnienie własności u ludów pierwotnych

1. zarzuca się też Malinowskiemu psychologizm, behawioryzm, instynktywizm, determinizm biologiczny, ahistoryczność, nieuniknione generalizacje na podstawie zbadanych około 1200 osób.

2. E. Gerner w swojej książce „Narody i nacjonalizm” pisze:

• funkcjonalizm stworzył doskonałe metody

• teoria i doktryny funkcjonalizmu nie są ważne, za słabe, brak im pośredniego modelu dobrze z zteoretyzowanego

• odrzucenie przez Malinowskiego historii (jako zarzut), ale to wynikało z takiego, a nie innego obiektu badań; nieufność wobec historyków.

Etnologia francuska:

Przedstawiciele: M.Mauss „Szkic o darze” , Arnold van Gennep , Lucient Levy-Bruhl

Lucien Levy-Bruhl:

Badał sposoby myślenia w ujęciu ludów pierwotnych. Każdy człowiek pierwotny myśli prelogicznie ale nie nielogicznie. To myslenie oparte na mistycyżmie bez związków przyczynowo skutkowych, błedne kojazenie faktów.

Arnold van Gennep:

Jest twórcą rytuałów przejscia. Cała rzeczywistość oparta na dualiżmie sacrum-profanum. Homo duplex - rozdarcie miedzy ciało i duszę ale są wpsólnoty bez tego podziału np.w spł.magicznych elementy sacrum i profanum się zlewają (np. u Pigmejów z Konga brak podzialu na sacrum i profanum).Ale w społecznosciach religijnych taki podział już się zaznacza.Wg. niego życie ludzkie nie stanowi jednego continum ale jest oparte na skokach miedzy jednym etapem a drugim a to się wiąze z sytuacjami granicznymi - zmianie statusu, syt.społecznej.Te rytuały przejścia mają miejsce w kryzysowych momentach ludzkiego zycia(narodziny,osiaganie wieku dojzalego,małzenstwo,ojcostwo,zdobywanie specjalizacji zawodowej,smierc) Ten dualizm wystepuje tez we wszechswiecie i nawet tam dominuje.To przejście przez statusy tez u ludzi pierwotnych.Te rytały przejscia dziela się na 3 etapy:

1. Rytuały separacji czyli oddzielenia

2. Rytuały przejścia

3. Rytuał właczenia czyli agregacji

Wiecej na str 154.

M.Mauss: „Szkic o darze”*

Opisuje zjawisko potlaczy- spozywac, karmic jesc(indianie hindoo). Jest to koncepcja wymiany. Zawierana miedzy calymi grupami, friatriami. Wymianie podlegają nie tylko dobra materialne ale przysługi , rytuały.
Dar teoretycznie wydaje się dobrowolny ale jest w sumie usankcjonowany, trzeba go odwzajemnić. Cala zima to impreza,communitas. Potlacz to nie tylko obdarowywanie ale niszczenie dóbr..Ilosc zniszczen decyduje o znaczeniu i prestizu To wymiana o charakterze całosciowym(materialne i niematerialne).Element rywalizacji,kto wiecej może zniszczyc.

U Maurysów wymiana oloa i tonga(wazniejsze). Czyli dary meskie i zenskie(plecionki slubne). Glownie narzedzia(tonga). Moc „mana” zapewnia ze dary będą wymieniane. Nie ma sankcji zew bo dar ma charakter dobrowolny. Tylko ta moc sankcjonuje: sankcje wenetrzne.Trzeba odwzajemniac np. posilki. Jest to moc wewnetrzna która nakazuje nam rewanz. Pojecie honoru, twarzy. Wymiana kula to nie potlacz.

Amerykańska szkoła kultury i osobowosci:

Monografizm historyczny:(roznie zaliczany:czasem do dyfuzjonizmu)

F.Boas:

Niemiec,studiuje geografie oraz fizykę.”O badaniach wody morskiej”. Poswiecil się badaniom etnograficznym. Był uczestnikiem wielu wypraw o charakterze empirycznym. Bada Kwakiutlow tak jak Benedict(była jego uczniem). Dzialal glownie w USA. Był tez analitykiem muzealnym w Berlinie.Od niego zaczela się antrpologia kulturowa, walczyl z nazizmem.

Z Boasem wiaze się pojecie pluralizmu historycznego.Oczyscil stajnie aug ameryk etnologii.Wprowadzil metode badawcza na terenie USA.Jego kierunek nazywamy monografizmem historycznym. Wprowadzil relatywzm kulturowy.Kultury sa relatywne historycznie.Obalil porownywanie kultur bo wszystko jest relatywne. Kazda kulture trzeba badac w jezyku jej pojęc.Kultury ludow pierwotnych sa tak samo zlozone jak rozwiniete.Powinnismy badac każdy aspekt danej kultury ze wszyskich stron. Odrzucal wszystkie teorie one sa nieuzasadione. Jeśli dojdziemy do wnioskow nie można tego generalizowac na calosc.Krytykowano wiec jego teorie.

Kto kogo badał:

Ruth Benedict - Dobu,Zuni,Kwakiutlow(3 plemiona Pueblo)

M.Mead - Arapeszow,Endogomorow

R.Linton - Komanczow

A.L.Croeber - Nawaho

Kazdy badal konkretna kulture w ramach tego kierunku.

Clark Wissler:

Tworca koncepcji areałow kulturowych.Na podstawie kryterium egzystencji teoria areałow. Sposób zdobywania pozywienia w tym obrebie.7 areałow:

1. Region łososia

2. Region bizona

3. Region dzikich nasion

4. Region manioku(slodki ziemniak)

5. Region guanako

6. Region kukurydzy

7. Region karibu

Stworzył tez koncepcje centrów kulturowych

A.L.Krebber:

Nawiązywał do Spenceryzmu.Kultura jako całość ponadorganiczna.Jest czyms wiekszym od jednostki.Bez kultury nie ma zycia ludzkiego.Kultura determinuje nawet zmysły artystyczne np.ikonoklaści.Urzeczowił kulturę.Ona istnieje poza nami

Amerykańska szkoła kultury i osobowosci:

Pryedstawiciele: Ruth Benedict,Margaret Mead,C i F Kluckhohn,Edward Sapir,Ralph Linton,Cora du Bois i.t.d.

Nowa frazeologia. Rozne nazwy - psychokulturalizm,konfiguracjonizm,szkola osobowosci kulturowej.To nurt badan.Nie istnieje to przeci miedzu kult i osobow.U Malinow model kultury w oparciu o 3 rodzaje potrzeb:biologiczne,społeczne i psychiczne.U p.k tez uniwersalnosc własciwosci biopsychicznych ale ukazuja ogromna roznorodnosc i plastycznosc tych mozliwosci dzieki czemu jest ogromna ilosc kombinacji tych cech w roznych kulturach.To przez unikalny proces historyczny przez który przechodza wszyskie spoleczenstwa.Ale nie udzielil odp jak hist ksztaltuje ta roznorodnosc kultur.Ponieważ brakowalo im jednego uniwersalnego wzorca kultury to brakowalo im koncepcji porownywania kultur.

Badali calosciowo kultury ale nie funkcjonalnie tylko ukazujac logiczna integracje idei,postulatów,twierdzeń którym podporzadkowane sa wzory zachowan i które decyduja o niepowtarzalnosci danego układu..Ten układ to wzor,styl czy konfiguracja kultury.Kultury nie roznily się tym ze obecnoscia jednego elementu w jednej k.a brakiem w innej tylko tym ze jako calosci zorientowane sa w inna strone.

Badacz musi dostrzegac i badac regularnosci i dewiacje przejawaijace się w dzialaniach jednostek i oddzielic rzeczywiste zachowanian od postulowanych.Stad się biora 2 ujecia kultury:

• Koncepcja nominalistyczna - k.jako konstrukcja logiczna formulowana przez badacza na podstawie obserwacji pewnego zachowania i stanowiaca pewien abstrakcyjny wymiar

• Koncepcja realistyczna - czyli k.jako realnie istniejąca rzeczywistość nadrzedna w stosunku do jednostek i wywierajaca na nie wpływ

To jakby roznica miedzy tym co ludzie robia a powinni robic. Patrzyli na kyulture przez pryzmat pojedynczych doswiadczen ,ale nie psychologicznie ale jako sposób myslenia typowy dla danej kultury

Chcieli calosciowo ujmowac kulture ale rozroznili integracje funkcjonalna od logicznej.Pojawil się postulat metodologiczny przy porownywaniu kultur calosciowych żeby stworzyc bardziej precyzyjna jednostke badawcza wiec rodzielili ja na kategorie:wzor , wartosc , motywacja , norma czy rola społeczna.Z tad się wziely 4 podejscia:

• Kognitywne - bada się idee, tematy

• Behawioralne - cele,idały,normy,orientacje

• Integracyjne - ogolne wzory,konstelacje socjologiczne

• Emocjonalno-afektywne - wartosci ,postawy , zainteresowania

W 1938 Daryll Ford wyznaczył za najmniejsza jednostke kultury zwyczaj pojmowany jako zachowanie typowej jednostki w danym spoleczenstwie.Ta koncepcje rozwinał Peter Murdock.Zwyczaj sklada się z 3 elementow........................

Str 200 ksiazka

Psychostrukturalizm:

E.Sapir:

Wprowadza psychologie do antropologii.Jezyk,kultura,osobowosc to zasadnicze jego pojecia.To sa 3 aspekty swiata kultury, swiata czlowieka.K.dla niego może isntniec tylko w sensie nominalnym.Możemy zbadac tylko pojedyncze jednostki żeby zbadac kulture.K.nieustannie powstaje i się tworzy.Trzeba wiec tez badac dojzewanie.Spr jak ten wzorzec k. się zaprzedmiatawia.Obczaic jak dziecko poznaje kulture/

Ruth Benedict: „Wzory kultury”, „Chryzantema i miecz”

Była poetką.Kolo 40 zajela się antropologią. Jej ksiązkami czesto moralitety.

We „Wzorach kultury” wyrazony determinizm kulturowy. Porównuje 3 wzory kulturowe który kształtuja osobowosc jej członkow..Sa to wzory zachowania i myslenia.Zorganizowane wokół wzory dominującego który wyiera specyficzny wpływ na osobowosc tworząc specyficzny typ osobowości.

Izomorfia miedzy dominujaca kultura a typem osobowości.3 rodzaje plemion:

1. Kwakiutlowie (dzicy, rywalizujący ze soba)

2. Dobu (k.podejżliwosci i nieufnosci )

3. Zuni (spokój i ceremonialnosc zycia)

Kultura Zuni jest dla Benedick apollinska(umiar,wstrzemiezliwosc i rzyczliwosc)a Kwakiutlow dionizujska(gwałtowne uczucia i namietnosci,szaleństwo,ekstaza,brak umiaru).

Krytyka:

• Przesadna tendencja do wyolbrzymiania roznorodności kultur a pomija jednolitą baze

• Brak u niej teorii psychologicznych

• Arbitraryzm wybory wzorow kultury

• Problematycznosc żródeł z których korzystała

• Zarzut że przebadała tylko jedną klasę społeczną

M.Mead: „Wychowanie na Samoa”, „Dojrzewanie na Nowej Gwinei”

Była uczennica Ruth.Od Ruth bardzo się rozniłą tym że była psychologiem. Naprawiła jakby bałagan po Ruth.W wieku 24 lat wyjeżdza do Malezji.Stosuje tam metody psychologiczne. Jezdziła też na Samoa i Nową Gwineę. Badała przede wszystkim 3 plemiona: Arakesze, Mudugumorów, Tschambulów. Mudugumorowie (łowcy głów, wojna wszystkich ze wszystkimi), Arakesze (wspólnota zharmonizowana), Tschambule (mężczyźni zachowują się tak jak kobiety w dzisiejszych cywilizacjach zachodnich).

Skupiła się na socjalizacji jako łączniku miedzy kulturą a osobowościa. Chciala uchwycić mechanizm poprzez który kultura kształtuje osobowość. I szukałą go głownie w technikach wychowawczych i edukacji. Podkreslala znaczenie ceremonii inicjacji.

Enkulturacja - proces w wyniku którego k.jest przekazywana z pokolenia na pokoloenie.

Generalnie wychowa to 2 etapy: przekazanie dzieciom umiejętności technicznych oraz obyczajów oraz kształtowanie odpowiednich wzorców reagowania emocjonalnego - gniew, miłosc,leki i niepokoje.

3 typy kultur wg.Mead:

1. Prefiguratywne (kultury chłopskie kultura społeczności wiejskich, cała wiedza młodych pochodzi od starszych)

2. Figuratywne (kultura społeczności przemysłowych, transmisja kultury od starszych w procesie wychowania, brak zgodności między przekazywanymi wzorcami z życiem młodzieży)

3. Postfiguratywne (kultura społeczności postindustrialnych, przekaźnikiem kulturowym jest młodzież, młodzi ludzie uczą starszych np. obsługi komputerów)

FREUDYZM - powiązany ściśle z Amerykańską Szkołą Kultur i Osobowości - przedstawiciele tej szkoły negowali, krytykowali teorie Zygmunta Freuda w 4 zasadniczych punktach:

1. odrzucali jego instynktywzim

2. nie uważali, aby jednostka i kultura były antagonistami

3. odrzucali jego ewolucjonizm

4. odrzucali jego tendencje do znalezienia uniwersalnych cech osobowości ludzkiej (ego, superego i id)

Czystym freudyzmem zajmował się Gez Roheim - książka „Totemizm australijski”.

Abram Kardiner:

Zwraca uwage na dynamiczna role jednostek w tworzeniu kultury. Rozkminiał tez czy mamy typowe osobowości dla danych kultur. Stwierdził ze wkazdej k.mamy wachlarz osobowosci i w jego obrebie możemy doszukiwac się podobienstw jedynie na poziomie podstawowej struktury osobowości.Jest to rodzaj pewnej idealnej konstrukcji na podstawie cech dzielonych przez niemal wszyskich członków.Te podstawowe cechy osobowości wiązał K. pierwotnymi instytucjami kultury (org rodziny, praktyki wychowania dzieci oraz obyczaje regulajce stosunki miedzy płciami).Interesowało go wreszcie jak ta podstawowa struktura osobowości ulega przekształceniom w zetknieciu z instytucjami wtórnymi swiata dorosłego (ideologia ,nauka , prawo , religia , mit ).

Ralph Linton:

Interesował się powstawaniem osobowosci wtórnej - jako wypadkowa rol spelnianych przez jednostke zwiaz z płcią,wiekiem,klasą i innymi indywidualnymi czy grupowymi rolami. Tutaj po raz pierwszy rola jednostki jako determinanta osobowości.

Ralph Linton (1893-1953):(by Ktostam)

• badał on odrębności między osobowością, a kulturą - kultura i społeczeństwo, to coś wyższego wobec jednostki: społeczeństwo może gromadzić wiedze, społeczeństwo jest rodzajem systemu; społeczeństwo, aby przetrwać musi narzucić jednostce rolę; jednostka może tylko żyć w społeczeństwie.

• Wzorce kulturowe są zróżnicowane ze względu na pozycje i role w społeczeństwie (osobowość statusowa)

• Twórca pojęcia - status społeczny:

1. status organiczny

2. status przypisany

3. status osiągalny

4. status uniwersalny

• ludzie zachowują się według wzorów:

1. jawnych - tych widocznych wszystkim

2. ukrytych - podstawy, wartości, motywacje działań, te niewidoczne gołym okiem

3. rzeczywiste - wzorzec ten obejmuje zachowania wszystkich jednostek (w praktyce niemożliwe)

4. idealny - wzorzec ograniczony do typowych zachowań, jednostka by móc przewidywać zachowania innych utrwala ten idealny wzór zachowania.

• twóra koncepcji osobowości modalnej - każda kultura modeluje jeden typ osobowości /konstrukt o charakterze statycznym/; można za pomocą statystyki wyróżnić cechy charakterystyczne dla danej kultury.

---