PLATHELMINTHES

• TURBELLARIA

• TREMATODA

• MONOGENEA Diplozoon paradoxum, Polystoma intergerrimum

• DIGINEA Fasciola, Schistosoma, Dicrocoelium

• ASPIDOGASTREA

• CESTODEA Taenia, Taeniarhynchus, Diphyllobothrium latum

• ROTATORIA

• ACANTOCEPHALA

* nie mają odbytu !! jako jedyne zwierzęta dwuboczne symetrycznie (ale ROTATORIA mają odbyt)

* grzbietobrzusznie spłaszczone ciało (dlatego płazińce!), większość to pasożyty

* komórki nabłonka pierwotnie wielowiciowe, generalnie uproszczenie anatomii (czasem wtórna komplikacja)

* spokrewnione ze zwierzętami trochoforowymi, WTÓRNA PROSTOTA ANATOMII (uproszczenie anatomii wstężnic NEMERTINI, u których był jeszcze odbyt i boczne uchyłki rozprowadzające pokarm)

TURBELLARIA

* SWOBODNIE ŻYJĄCE, głównie w wodach słodkich, drapieżniki,

* najbliższe przodkowi płazińców,

* większość ma plemniki o DWÓCH WICIACH (9x2+1), niektóre mają normalne plemniki (9x2+2),

* pokryte ORZĘSIONYM NABŁONKIEM !! między komórkami RABDITY,

* gdy brak pokarmu - mogą zjadać własne komórki (najpierw ukł.rozrodczy),

* PILIDIUM larwa wirków i wstężnic, homologiczna trochoforze.

* hermafrodytyczne, zapłodnienie krzyżowe.

MORSKIE WIRKI

* złożone rozgałęzienia jelita, jaja obfite w tzw. żółtko (z gr. żółtnikowych), ujścia od gonad (m i ż) osobne od żółtników.

WYPŁAWKI Dendrocoelum (wody słodkie)
* jelito z trzema głównymi odgałęzieniami (jedno do przodu, dwa do tyłu), połączone ujścia gonad i żółtników.

TREMATODA

* pierwotnie pasożyty zewnętrzne, wywodzą się prwdpdb od wirków pasożytujących na skorupiakach (najpierwotniejsze przywry UDONELLOIDA pasożytują na skorupiakach (pasożytach ryb), mają proste jelito bez uchyłków),

* jelito z rozgałęzieniami,

* ciało pokryte TEGUMENTEM (syncytialny nabłonek z mitochondriami i pęcherzykami pinocytotycznymi),

zewnętrzna błona tegumentu ma białkowe kolce oraz wypustki (transport sbst. odżywczych), chroni przed reakcjami układu odpornościowego, powierzchnia regenerowana !

MONOGENEA

* ektopasożyty skrzel i skóry ryb (przytwierdzają się przyssawką z tyłu ciała + para przyssawek przy otworze gębowym),

* żywią się śluzem, krwią i komórkami nabłonka

* mają jednego żywiciela ! specyficzne przystosowania do konkretnego żywiciela,

* może występować POLIEMBRIONIA - zanim larwa opuści macicę zawiera już kolejne pokolenia larw (do czwartego),

* Cykl życiowy: zsynchronizowany z żywicielem (składanie jaj - składanie ikry), ONKOMIRACIDIUM orzęsiona larwa wodna, która przyczepia się do żywiciela, zrzuca wtedy kom. orzęsione i wykształca nabłonek syncytialny.

Polystoma intergerrimum (Polystomatidae) - 3 pary przyssawek

Diplozoon paradoxum (Hexastomatidae) - 4 pary klamr (bardziej umięśnione)

Rozwój Diplozoon paradoxum (pasożyt ryb słodkowodnych z rodziny karpiowatych)

1. jaja - wykluwa się onkomiracidium (orzęśiona larwa)

2. larwa DIPORPA posiada wszystkie układy poza rozrodczym !! ponadto przyssawki etc.

3. szczepienie dwóch diporp

4. u stale szczepionych osobników rozwija się układ rozrodczy -> wyraz dbałości o znalezienie partnera

DIGENEA

* co najmniej dwóch żywicieli (gatunek wysoce specyficzny),

* pasożyt wewnętrzny, przebywa w świetle jelita, naczyń krwionośnych, przewodów żółciowych, ukł.oddechowym,

* aparat czepny: dwie przyssawki (jedna dokoła otworu gębowego, druga w tyle), lub jedna przyssawka, lub wcale.

* cykl życiowy:

1. złożenie jaj w osłonce z wieczkiem (od temperatury zależy stopień rozwoju)

2. impuls (np. świetlny) indukuje wydzielanie enzymów przez larwę, przepuszczalność osłonki wzrasta (uwodnienie polisacharydów), napęcznienie i odrzucenie wieczka - wychodzi MIRACIDIUM

3. wniknięcie do jamy ciała ślimaka (gruczoły penetracyjne wydzielają enzymy proteolityczne)

4. w żywicielu pośrednim zrzuca nabłonek orzęsiony i pokrywa się microvilli (absorbowanie subst)

5. SPOROCYSTA bez organów wewnętrznych (tylko kom. mięśniowe i zarodkowe (możl namnażanie))

6. REDIA przemieszcza się aktywnie w ślimaku (do gonad, do gruczołu trzustko-wątrobowego)

7. CERKARIA z ogonkiem do pływania
   a) Fasciola otarbia się tworząc cystę przytwordzoną do roślin (czeka na przejście do kolejnego żywiciela)
   b) Schistosoma wnika aktywnie do żywiciela ostatecznego - w nim rozmnażanie płciowe
   c) Dicrocoelium - nieruchliwa cerkaria połykana przez drugiego żywiciela pośredniego (np. mrówkę) w którym otarbia się jako METACERKARIA czekając na połknięcie przez ostatecznego (przeżuwacza)

Azygia lucii	Dicrocoelium	Fasciola hepatica
przyssawka okołogębowa oraz brzuszna, długa poskręcana macica, jeden jajnik, dwa jądra (okrągłe), żółtniki po bokach.	dwa okrągłe jądra	dwa długie rozgałęzione jądra

ASPIDOGASTREA

* wewnętrzne pasożyty (mięczaki, ryby, żółwie)

CESTODEA

* najpierwotniejsze Gyrocotyle podobne do Monogenea (pasożyty głębinowych chimer), ale tasiemce nie mają jelita

* żywiciel pośredni: ryby, bezkręgowce; w dojrzałych stadiach rozwojowych pasożytują wyłącznie na kręgowcach.

* SCOLEX „główka” narząd czepny (być może homolog przyssawki - wtedy na końcu ciała), u zaawansowanych czteropromienna

* Caryophyllaeus laticeps (goździeń) pierwotnie niesegmentowany !! ciało jednorodne, po jednym zestawie narządów płciowych.

* SZYJKA strefa podziału ciała -> STROBILIZACJA (jeden segment - strobil), wyróżnia się człony:
CZŁON MACICZNY męskie zredukowane, człon wypełniony rozbudowaną macicą i jajami

CZŁON OBOJNACZY zawiera obydwa zestawy narządów rozrodczych

-> zatoka płciowa przedsionek wspólny dla obydwóch układów, gdzie zachodzi zapłodnienie (zazwyczaj krzyżowe, także między członami innego osobnika)

Tasiemiec zaawansowany ewolucyjnie:
ONKOSFERA W OSŁONCE BEZ WIECZKA

* w bezkręgowcu jako żywicielu pośrednim

Hymenolepis diminuta

-> cysticerkoid (larwa z ogonkiem)

żywiciel pośredni - wołek zbożowy,

żywiciel ostateczny - szczur lub człowiek

* gdy żywicielem pośrednim jest kręgowiec: forma cysticercus (wągier), np. Taeniarhynchus saginatus (nieuzbrojony) - bydło, Taenia solium (uzbrojony) - świnia

* powielony cysticercus - np. Echinococcus sp. tworzy cysty wielokomorowe odpączkowujące pęcherze hydatidae (bąble) z „piaskiem echinokokowym”

Cykl rozwojowy Dibothrium latum
1. uwolnienie larwy z osłonki jajowej z wieczkiem:
a) w jelicie żywiciela pośredniego I - ONKOSFERA
b) w wodzie - pływające orzęsione CORACIDIUM

2. larwa osiedla się w jamie ciała, rośnie - forma wydłużona z hakami PROCERKOID
3. żywiciel pośredni II (ryba) zjada żyw. pośr. I (skorupiaka)

4. stadium PLEROCERKOID w mięśniach ryby
5. zjedzenie przez żywiciela ostatecznego (np. ssaka), gdzie dojrzewa płciowo w jelicie

Przystosowania tasiemców do pasożytniczego trybu życia

* ochronny tegument z glikokaliksem:

zmniejsza aktywność enzymów proteolitycznych w jelicie człowieka, hamuje aktywność trzustkowej lipazy,

podtrzymuje aktywność amylazy (ułatwia wchłanianie pokarmu);

* mikrotrichy (wypustki wzmocnione białkami) zwiększają powierzchnię ciała (przyspiesza wchłanianie substancji odżywczych) oraz usztywniają ciało,

* rozwinięta muskulatura umożliwia przemieszczanie strobili.

	Rotatoria / Acantocephala	Turbellaria	Trematoda			Cestodea
							Monogenea		Digenea
pokrycie ciała	syncytialny nabłonek (R - lorica na środkowej części)	nabłonek orzęsiony (oddzielne komórki)	syncytialny tegument z microvilli		syncytialny tegument z microvilli i kolcami białkowymi	syncytialny tegument z microtrichami + glikokaliks
rozmna-żanie	rozdzielnopłciowe, plemniki z wicią z przodu	hermafrodytyczne, plemniki z 2 wiciami (9x2+1) lub z normalnymi.		hermafrodytyczne; poliembrionia (rozwój kolejnych pokoleń larw w larwie)		hermafrodytyczne, zapłodnienie krzyżowe
tryb życia	R- wolne, A - pasożyty	wolnożyjące	ektopasożyty		endopasożyty	endopasożyty (beztlenowe)
ukł. pok.	R- jest odbyt, A - brak ukl. (chłonie pow. ciała)	porozgałęziane jelito, brak odbytu	jelito jest, odbytu nie ma		chłonące microvilli, jelito u larwy REDIA !	brak jelita i odbytu, chłonie pow. ciała (microtrichy)
narządy czepne	A - haki na wciąganym ryjku	brak	białkowe kolce w tegumencie, przyssawki		2 przyssawki (gębowa i brzuszna), lub 1 lub wcale	przyssawka, haczyki (Taenia), bruzda (Diphyllobothrium)

ROTATORIA

* małe, najmniejsze mają 400um, ale mają odbyt (na grzbietowej stronie), syncytialny nabłonek,

* plemniki o wici skierowanej do przodu !!! (również Acantocephala), są rozdzielnopłciowe, ale częsta PARTENOGENEZA (dzieworództwo, rozwój org. potomnego bez zapłodnienia),

* małe rozmiary - przystosowanie do życia w PSAMMONIE (org. zamieszkujące piasek przybrzeżny),

* środkowa część biała okryta skorupką (LORICA) wytwarzaną wewnątrzkomórkowo, brak umięśnionych okryw ciała,

* może wystąpić eutelia - rozwój zdeterminowany (określona liczba komórek ciała),

* wolnożyjące w wodach słodkich, orzęsione płaty przy otworze gębowym napędzają wodę oraz wychwytują pokarm, który jest rozdrabniany w gardzieli + aparat gardzielowy o złożonej budowie.

* pierwotne morskie wrotki (stosunkowo duże) miały zamiast orzęsionych płatów zgrupowanie szczecinek.

ACANTOCEPHALA

* wciągany ryjek z hakami, pasożyty wewnętrzne (pośredni - stawonogi, ostateczny - ryby słodkowodne lub wyższy kręgowiec),

* nie ma jelita, treści pokarmowe wchłania całą powierzchnią ciała (cały jego cykl życiowy pasożytniczy, brak form wolnożyjących, układ pokarmowy nie jest mu potrzebny)

* wykluwa się z jaja wewnątrz żywiciela, przez ścianki jelita przenika do jamy ciała tworząc cystę,

* rozdzielnopłciowe, plemniki z wicią do przodu

* stadia pasożytnicze : akantor (inwazyjne dla ż.pośredniego), akantella (rozwija i otarbia się w ż.pośrednim), forma dorosła (rozmnaża się w ż.ostatecznym)

---