teoretyczne podstawy wychowania


  1. FILOZOFICZNE PODSTAWY PEDAGOGIKI

Pod względem metod badań a także założeń światopoglądowych i wskazań ideowych pedagogika nawiązuje bezpośrednio do filozofii. Przyczyną tej interakcji jest fakt, że filozofia pomaga pedagogice w całościowym podejściu do człowieka. Ponad to filozofia udostępnia podstawowe wskaźniki wzorca osobowości człowieka, czyli pedagogika odwołuje się do pewnych prawidłowości ludzkiego istnienia w tworzeniu zasad, praw i ustalaniu norm wychowania odpowiadających aktualnym potrzebom. Twórcą pedagogiki nowożytnej był Jan Amos Komeński, jednak od wieków poglądy pedagogiczne nawiązywały do filozoficznych przesłanek swojej epoki. Poczynając od starożytności ( filozoficzna pragmatyka sofistów, filozofia Platona i Arystotelesa, wychowanie Cycerona,)a kończąc na wieku XIX i XX ( pedagogika pod wpływem filozofii pozytywistycznej ) -W. Dielthey3 i E. Spranger 4jako źródła swych teorii wychowania dopatrują się w tzw. filozofii życia i filozofii kultury; Teoria wychowania czerpie dość dużo z filozofii, ponieważ to właśnie filozofia nadaje sens( określony według konkretnych zasad, za pomocą rozumu), czyli konsekwentną pod względem zarówno światopoglądowym jak i ideowym praktykę pedagogiczną , która wytycza kierunki myśli poglądów a także opinii w zakresie teorii wychowania. Nadaje treść intencjom teorii wychowania a tym samym wypełnia nią dążenia i działania pedagogiczne.

2. Próba usytuowania pedagogiki wśród innych nauk.

Przedmiotem pedagogiki jest wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego jego życia, inaczej mówiąc, inaczej mówiąc człowiek w trakcie rozwoju. Ale człowiekiem żywym i rozwijającym się zajmuje się wiele nauk, jak embriologia, fizjologia, medycyna, psychologia, socjologia ttp., stąd odróżniają się one swym formalnym punktem widzenia, tym aspektem, pod kątem którego badają człowieka. Naukowość pedagogiki jest złożona. Z jednej strony jest to nauka empiryczna o faktach, dotyczących rozwoju człowieka, z drugiej zaś jest to nauka normatywna, zawsze oceniająca fakty opisane z punktu widzenia, jakie one powinny być, taka zaś ocena prowadzi do praktycznego działania, mającego na oku pokierowanie rozwojem do właściwego celu. Dlatego też pedagogika jest równocześnie nauką teoretyczną, jak również nauka praktyczną. Dział bowiem teoretyczny ma pomóc w skonstruowaniu takich modeli wychowania, które by udoskonalały praktykę pedagogiczną. Miejsce pedagogiki wśród nauk przyrodniczych i humanistycznych wypada na centrum pomiędzy nimi. Pedagogika jest bowiem nauka humanistyczna z podbudową przyrodniczą. Jest ona nauką humanistyczną dlatego, że wychowanie nie jest dziełem samej natury, lecz kultury społeczeństwa, po drugie ponieważ zagadnienie celu i wartości jest decydujące w wychowaniu, a nie jego strona przyrodnicza. Stanowi ona siłę napędową rozwoju człowieka, która ulega jednak uspołecznieniu i ukulturalnieniu jako podstawie człowieczeństwa.

3 i 4 Związki pedagogiki z psychologią i psychologią rozwojową.

Psychologia stanowi dyscyplinę pomocniczą pedagogiki, ponieważ dysponuje systemem pojęciowym i teoriami potrzebnymi do wyjaśnienia wielu faktów psychologicznych, które stanowią bezpośredni kontekst praktyki edukacyjnej. W zasadzie na każdym niemal kroku pedagog natyka się na pojęcia psychologiczne, co wynika z definicji wychowania, które jest oddziaływaniem na psychikę i zachowanie się człowieka.

Psychologiczne prawidłowości zmian zachodzących w procesach poznawczych, emocjonalnych i motywacyjnych uczniów stanowią orientację dla interwencji edukacyjnej. Także opisane przez psychologów prawidłowości procesów wychowania, nauczania i uczenia się oraz procesów wzajemnego ustosunkowania się ludzi do siebie stanowią źródło ważnych hipotez w badaniach faktów edukacyjnych. Można dzięki temu krytycznie analizować skutki oddziaływań edukacyjnych, odkrywać obszary, w których edukacja blokuje szanse rozwojowe uczniów, jak i modyfikować jej oddziaływania, czyniąc je bardziej efektywnymi.

Psychologia rozwojowa jest nauką o rozwoju psychicznym. Pojęcie „rozwój” odnosi się do zmian w psychice i zachowaniu się człowieka. Dostarcza pedagogice wiadomości, jakie są możliwości dziecka w danym okresie rozwoju, czego można od niego wymagać, a na co nie jest jeszcze gotowe, jakie zachowania powinny budzić niepokój, a które mogą występować.

Ponadto:

- Psychologowie analizują gotowość dziecka do myślenia moralnego, poziom jego dojrzałości emocjonalnej i społecznej koniecznej do rozwiązywania problemów moralnych, oceniania zachowań innych ludzi. Pedagog musi znać te zagadnienia i dokonać pomiaru poziomu rozwoju moralnego uczniów. Pojęcia, teoria i metoda badań zaczerpnięte z psychologii pozwalają rozwiązać problem dotyczący faktów edukacyjnych, ściślej - skuteczności oddziaływań wychowawczych.

- znajomość psychologicznych mechanizmów od jakich zależy zdolność przyswajania wiedzy i kształtowania osobowości, może pomóc pedagogowi w samodzielnym rozwiązywaniu szeregu indywidualnych trudności takich jak: wzmożona wrażliwość emocjonalna, brak zainteresowań, zamiłowań. Psychologowie prowadzą szczegółowe badania nad czynnikami, które determinują tego rodzaju zjawiska.

- w psychologii współczesnej wiele badań poświecono tematom: agresywność, trudności w nauce czytania i pisania

- istnieją precedensy wskazujące, że na podstawie badań psychologicznych można dokonać bardzo ważnych udoskonaleń procesu dydaktycznego ( rozpowszechnienie metody powstałej w wyniku badań psychologicznych „nauczanie programowe”)

5 i 6 Socjologia, psychologia jako nauki ściśle związane z pedagogiką.

Badacze pedagodzy bardzo często korzystają zarówno z kategorii pojęciowych socjologii, jak i z teorii socjologicznych, w celu uzyskania wyjaśnień zaobserwowanych w świecie edukacji faktów. Jest tak dlatego, że praktyki edukacyjne zachodzą w obrębie grup społecznych , zależą od wielu zjawisk , które stanowią przedmiot badań socjologii. W takich przypadkach pedagogika nie dysponuje własnymi kategoriami pojęciowymi, ponieważ nie zajmuje się badaniem procesów społecznych. Jest to domena socjologii, która takie pojęcia posiada. Praktyka edukacyjna przebiega także w ścisłym związku ze zjawiskiem, które stanowią przedmiot badań psychologii. Sytuacja ta ma szczególnie miejsce, gdy badania pedagogiczne dotyczą uczniów czy poszerzania się ich zdolności życiowych pod wpływem oddziaływań edukacyjnych. Badacz próbujący oszacować efekty realizowanego w szkole programu wychowania moralnego musi dokonać pomiaru poziomu rozwoju moralnego uczniów przed ich przystąpieniem do programu, jak i po jego zakończeniu. Różnica pomiędzy tymi pomiarami może świadczyć o efektywności programu. Zauważamy, że problem takich badań dotyczy przedmiotu pedagogiki, który zredukowano do wychowania moralnego, będącego świadomym i celowym działaniem pedagogicznym zmierzającym do osiągnięcia względnie stałych zmian rozwojowych w formułowaniu przez wychowanków ocen moralnych. Ta definicja w jednej ze swych części dotyczy kategorii pojęciowej psychologii - rozwoju moralnego człowieka. Psychologowie analizują gotowość dziecka do myślenia moralnego, poziom jego dojrzałości emocjonalnej i społecznej koniecznej do rozwiązywania problemów moralnych, oceniania zachowań innych ludzi. Pedagog musi znać te zagadnienia i dokonać pomiaru poziomu rozwoju moralnego uczniów. Pojęcia, teoria i metoda badań zaczerpnięte z psychologii pozwalają rozwiązać problem dotyczący faktów edukacyjnych, ściślej - skuteczności oddziaływań wychowawczych.

Psychologia , podobnie jak socjologia, stanowi dyscyplinę pomocniczą pedagogiki, ponieważ dysponuje systemem pojęciowym i teoriami potrzebnymi do wyjaśnienia wielu faktów psychologicznych, które stanowią bezpośredni kontekst praktyki edukacyjnej. W zasadzie na każdym niemal kroku pedagog natyka się na pojęcia psychologiczne, co wynika z definicji wychowania, które jest oddziaływaniem na psychikę i zachowanie się człowieka. W tym miejscu należy jednak zachować ostrożność, by nie traktować pedagogiki jako psychologii czy socjologii stosowanej. Nauki te w swojej strukturze mają takie subdyscypliny, jak psychologia wychowania i socjologia wychowania. Te jednak służą testowaniu, weryfikowaniu teorii psychologicznych i socjologicznych w jednej z form praktyki społecznej, jaką jest wychowanie czy nauczanie. Pedagogika ma za zadanie opisywać i wyjaśniać praktykę edukacyjną, a wymienione nauki opisują oraz wyjaśniają praktykę edukacyjną, a wymienione nauki opisują oraz wyjaśniają odpowiednio zjawiska psychiczne i społeczne.

Jak widać, psychologia i socjologia dostarczają wiedzy potrzebnej do organizowania, planowania i krytycznego analizowania praktyki edukacyjnej. Szczególnie przydatna okazuje się wiedza z zakresu psychologii rozwojowej, psychologii wychowawczej i społecznej. Psychologiczne prawidłowości zmian zachodzących w procesach poznawczych, emocjonalnych i motywacyjnych uczniów stanowią orientację dla interwencji edukacyjnej. Podobnie krytycznego wglądu w procesy edukacyjne dostarcza wiedza socjologiczna.

7. Na jakie problemy napotykamy, kiedy próbujemy zdefiniować pojęcie edukacja?

Wyróżniamy następujące rodzaje definicji:
- słownikowe - określające, że coś konkretnie jest;
- półotwarte - opierają się na punkcie wyjścia.
Według Russela pojęcia „edukacja” nie można zdefiniować słownikowo. Definicja słownikowa określa, że coś jest, a edukację można definiować na różne sposoby, zależnie od punktu wyjścia. Dlatego też do jej określania wykorzystać należy definicję półotwartą.
Definicję półotwartą możemy stworzyć na przykład przez stwierdzenie:
- edukację można rozumieć;
- edukację można przyjąć;
- edukacja to.
Definicje półotwarte oznaczają punkt wyjścia. Jeżeli założymy, że coś jest punktem wyjścia to edukację możemy tak a tak definiować, zgodnie z tym punktem. W każdej definicji są założenia.
Przykładowe definicje słowa „edukacja” :
a) proces zdobywania wiedzy, polega na zdobywaniu wiedzy w szkole lub poza nią.
b) pojęcie używane dla określenia stanu wiedzy danej osoby, społeczeństwa, narodu.
c) wychowanie (głównie pod względem umysłowym), wykształcenie, nauka
d)kształcenie, ogół czynności i procesów mających na celu przekazywanie wiedzy,
kształtowanie określonych cech i umiejętności
Ad a:
-punktem wyjścia jest to, że edukacja jest procesem zdobywania wiedzy
Ad b:
-punktem wyjścia jest to, że edukacja określa stan wiedzy osoby
Ad c:
-punktem wyjścia jest to, że edukacja to też wychowanie
Ad d:
-punktem wyjścia jest to, że edukacja to kształcenie, przekazywanie wiedzy

Dlaczego lepiej używać jest definicji półotwartych ?
- ponieważ mamy nie być „przepisywaczami”, bezmyślnie kopiować innych myśli
- język jest obiektywny, w humanizmie nie może być jednak obiektywny bo dotyka uczuć

2 szkoły:
- język obiektywny
- nie można oderwać języka od wartościowania, emocji

2 rodzaje znaków:
a) Sygnał - jest znakiem, który nam od razu nakazuje reakcję, (na przykład zielone światło)
b) Indeks - jest opisowy, opisujemy przeżycia, poglądy.

8. Bios jako składnik wychowania.

Bios jest jednym z dynamicznych składników wychowania. Jest on najbardziej podstawową siłą, działającą w wychowaniu, jest pędem życiowym do naturalnego, psychologicznego rozwoju organizmu. Bios jest to dziedziczność. Na podstawie odziedziczonej konstytucji budowy ciała, systemu nerwowego i systemu hormonalnego w organizmie po rodzicach i szeregu pokoleń przodków bios wyraża się w rozmachy życiowym, który może być o przyjścia dziecka na świat bardzo silny, intensywny, odporny na czynniki stresowe, żywotny i plastyczny, albo odwrotnie może być słaby i nikły.

Na siłę biosu danej jednostki składają się:
- dane wyposażenia dziedzicznego, związane, na przykład, z:
• rozdzieleniem się lub nie chromosomów (mongolizm wykazuje 47 chromosomów zamiast normalnych 46)
• prawidłowością działania enzymów
• z zetknięciem się przeciwciał we krwi

W biosie działa, obok dziedziczenia biologicznego, także dziedziczenie dyspozycji psychicznych, na przykład talentów i zdolności ( w rodzinach muzyków zdolności muzyczne, w rodzinach matematyków zdolności matematyczne itp.), lub upośledzenia i zwyrodnienia moralnego.
Z biosem wiążą się wszelkie stany somatyczne i psychiczne w zakresie normalnych reakcji i ich zaburzeń oraz utrzymywania równowagi zdrowia tak fizjologicznego, jak i psychicznego.
Biometria - zmierzenie siły biosu w organizmie, do czego dąży współczesna nauka.
Bios ukształtowany przez stan tężyzny biologicznej szeregu pokoleń genealogicznych jako naturalny psycho - organiczny rozwój każdej jednostki, odbywający się niezależnie od naszej woli, stanowi fundamentalną siłę dynamiczną, napędową całego procesu wychowawczego.
Siła biosu, wynikająca z instynktu samozachowawczego i rozrodczego, z popędów i namiętności, jest zawsze żywiołowa i ślepa, wymaga ujęcia w łożysko i pokierowania jej energii do właściwych celów.

Z: Podstawy współczesnej pedagogiki. S. Kunowski

Ogólnie:
BIOS - życie. Zawiera wyposażenie dziedziczne, to co otrzymujemy od przodków. Jest najbardziej działającą siłą w wychowaniu, od której wszystko zależy. Gdyby nie było życia niczego by nie było. Jeżeli nie ma życia, nie ma człowieka nie ma też wychowania.

9. ETOS - (w pedagogice) to siła społeczna obyczajowości i moralności zbiorowej, urabiająca kształt biosu przy pomocy przymusu, nacisku, presji opinii publicznej, kontroli, satyry, sankcji karnych itp. form życia społecznego. Jego moc polega na poziomie moralności grup rodzinnych, szkolnych, zawodowych czy szerszych organizacji - narodowej i państwowej. Etos działa na bios przede wszystkim przez stwarzanie sytuacji wychowawczych w środowiskach społecznych, rodzinie, szkole, grupie koleżeńskiej, zawodowej itp. w której obowiązują określone wzorce postępowania, odgrywanie ról zgodnie z metodami społecznymi np. dobrego syna, ucznia, obywatela itd.

Etos jako działanie społeczne dojrzałych pokoleń na młodociane, tworzy łożysko dla naturalnego rozwoju jednostek, które mają się przystosować do ogólnego porządku współżycia społecznego, szczególnie zaś do jego poziomu moralnego, co razem stanowi socjalizację jednostki.

10. AGOS - to siła działania moralnego i umysłowego autorytetu wychowawców jako ludzi najlepszych danego społeczeństwa i środowiska, którzy powinni być „ludźmi dobrze wychowanymi”. Siła prowadząca agosu da się dzisiaj wymierzać przy pomocy odpowiednich skal określających oddziaływanie wychowawcze np. szkoły czy domu. Zależnie od swej wielkości może skutecznie przyczynić się do tego, że wychowanek wzniesie się ponad swoje popędy biosu i ponad przeciętność etosu grupowego, a to przez samoopanowanie siebie i przez kulturę duchową.

Psychoagogia - prowadzenie wzwyż - wychowawcy mają wyprowadzić wychowanka ze stanu natury i przeciętności do wyższej kultury, mają zbliżać go do ideału, doskonalić we wszechstronnym rozwoju, aby na tej drodze przekształcić także całe społeczeństwo.

11. Los

Jeden z dynamicznych składników wychowania; jest to element metafizyczny, nieprzewidywalny i ma wpływ na naszą osobowość. Jest siłą niezależną od nas.

Wstawka z Internetu:

siła niewymierna nie dająca się przewidzieć wpływa "swoimi ciosami" albo "uśmiechami fortuny" na życie, jego rozwój i wychowanie każdego człowieka. Może być traktowana różnorodnie: fatalistycznie jako nieubłagany los przeznaczony nam, wobec którego jesteśmy bezradni; deterministycznie - człowiek ma możliwość wpływania na swój los; indeterministycznie gdy los pojmujemy jako działanie nieszczęśliwego przypadku a nie konieczności - stąd człowiek sam wybiera "Jestem kowalem własnego losu"

12. Socjalistyczny system wychowania

W drugiej połowie XIX wieku ruch robotniczy, w celu podniesienia poziomu kultury wśród mas robotniczych oraz w celu odpowiedniego przygotowania przywódców partyjnych, rozwinął działalność w zakresie prac oświatowych. Pierwsze tego typu działania miały miejsce w Anglii.

Największy wpływ na rozwój idei wychowania socjalistycznego miał Włodzimierz Lenin, który w 1903 roku opracował program oświaty wprowadzający następujące zasady:

Lenin również sformułował w 1920 roku podstawy systemu wychowawczego, gdzie w celu budowania nowego, komunistycznego społeczeństwa, młodzież związkowa miała wypełniać następujące przypisanej jej zadania:

Naczelną zasadą systemu wychowania socjalistycznego jest idea humanizmu socjalistycznego.

Stanowi ona najwyższą normę moralności, która reguluje stosunek jednostki do otoczenia, stanowi sposób wychowania osobowości, charakteru człowieka socjalizmu i jest regulatorem stosunków międzyludzkich. Ideologia humanizmu socjalistycznego zyskała charakter społeczny, gdyż zwracała się ona w kierunku mas ludowych, zapewniając jednocześnie wszechstronny rozwój młodego pokolenia w następujących dziedzinach:

13 NOWE WYCHOWANIE

Powstanie - przełom XIX i XX w (Francja , Szwajcaria) Tematyką, było wychowanie i edukacja dziecięcia.

Przedstawiciele - Owidiusz Decroly, Edward Claparede, Adolf Ferrier W Polsce Henryk Rowid założył "szkołą twórczą"( szkoła eksperymentalna)

Postulaty - Nawoływano do zmiany systemu nauczania

-trzeba opierać się o psychologię w wychowywaniu i nauczaniu

- dzieci powinny zyskać wolność, mieć prawo głosu. dziecko miało być człowiekiem a nie rzeczą

- nauczanie powinno być zindywidualizowane

- w dzieciach należy zacząć rozwijać uczucia, zainteresowania i ich talenty,

- w nauczniu ważne były metody empiryczne - nauczanie i wychowanie oprzeć należy na pracy własnej dziecka, jego doświadczeniach osobistych i samokontroli.

Założenia - czerpali z ideologii naturalizmu, (od Tołstoja, czy Rousseau ) - dziecko podlega spontanicznemu rozwojowi zgodnie z siłami natury. Kładziono też nacisk na ekspresję.

Współczesne źródła stanowi pragmatyzm Johna Dewey'a i Williama Jamesa - ważne są własne doświadczenia w zdobywaniu wiedzy

Krytyka - zbyt indywidualne podejście i nie zwracanie dostatecznej uwagi na jego cechy społeczne. Potępiano również naturalizm i ekspresję, wytykając nadmierną swobodę.

Nurt Nowego Wychowania zainspirował:

Marię Montessori (Należy zrezygnować z kierowania dzieckiem, na rzecz delikatnego wspierania jego działań. )

Celestyna Freineta - twórca programu kształcenia dla szkoły podstawowej- Podstawowymi pomocami w pracy szkolnej były: gazetki szkolne, drukarnia, swobodne teksty, korespondencja z uczniami innych szkół, prowadzenie pamiętnika szkolnego i twórczość artystyczna na szeroką skalę. Preferował metody oparte na swobodnej ekspresji, a nauczanie oparł na doświadczeniu poszukującym. dzieci miały uczyć się w niej przyszłych ról społecznych.

Rudolaf Steinera - twórca Szkoly Waldorfskiej. Zajmował się życiem duchowo- kulturalnym, gospodarczym i prawno- politycznym. Sądził, że prawidłowy rozwój dziecka nie obędzie się bez wolności, własnego wyboru i indywidualnej pracy. Szkoły, których był pomysłodawcą nie znały barier i było ogólnodostępne. Wszystkie miały swój własny program i nie podlegały władzom samorządowym ani krajowym. Znane z organizacji imprez, które integrowały dzieci.

Nowe wychowania współcześnie - Obecnie liczy się swoboda, indywidualność, uzewnętrznienie, tożsamość i wychowanie kulturalne. Nowe Wychowanie skłania do tworzenia nowych programów autorskich.

14. Chrześcijański system wychowania

Założenia - Celem wychowania chrześcijańskiego jest stworzenie doskonałego chrześcijanina, naśladującego Chrystusa .

Najważniejszymi założeniami tomizmu (system filozoficzny Tomasza z Akwinu) w wychowaniu chrześcijańskim są :

- poznania przez człowieka świata przez wrażenia zmysłowe,

- odróżnianie dwóch porządków : istoty rzeczy i ich istnienia

Św. Tomasz z Akwinu jako pierwszy określił proces wychowania jako dzieło natury , która dąży do wydania na świat potomstwa , jego rozwoju i postępu aż do stanu doskonałego człowieczeństwa .

Współdziała tu ze sobą 5 przyczyn:

- przyczyna materialna

- przyczyna formalna

- przyczyna celowa

- przyczyna sprawcza

- przyczyna wzorcza

Ideologia współczesnego wychowania chrześcijańskiego

Chrystocentryzm - droga chrześcijańska przez Chrystusa za pośrednictwem Jego Matki i Świętych do Boga

4 cnoty kardynalne roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie, męstwo

Zespół tych cnót to podstawa charakteru chrześcijańskiego ( cnoty teologiczne : wiara, nadzieja , miłość )

Personalizm podstawa moralności i wychowania chrześcijańskiego. Podkreślenie godności i wielkości każdego człowieka, jako osoby, czyli z natury istoty rozumnej i wolnej. Człowiek to złożoność duszy i ciała.

Podstawowe prawa człowieka (wg . nauki kościoła)

1. Prawo do życia i środków na poziomie godnym człowieka

2. Prawo do korzystania z wartości moralnych i kulturalnych

3. Prawo oddawania czci Bogu prywatnie i publicznie

4. Prawo do wolnego wyboru stanu i swobody życia rodzinnego ( z wychowaniem dzieci)

5. Prawo do pracy zarobkowej , działalności gospodarczej, posiadania na własność dóbr i środków

6. Prawa obywatelskie do zrzeszania się , migracji , i udziału w życiu publicznym

Humanizm chrześcijański jest humanizmem wcielania i krzyża , miłości i ofiary , obejmującej wszystkich, szczególnie potrzebujących. Współcześnie jest to społeczna realizacja dobra i zaspokajania potrzeb ludzkich z miłości do Boga i bliźniego.

Ideologia wychowania chrześcijańskiego ma kształtować w ludziach ducha Chrystusowego, miłowanie dobra i nienawiści do zła, szacunek do bliźniego i aktywność wiernych.

Państwo - prawa wychowawcze o charakterze społecznym; pomoc rodzinom wielodzietnym (zastąpienie rodziny w razie potrzeby ) ; wymaganie od obywateli pewnego stopnia kultury i poziomu wykształcenia ( obowiązkowe szkoła ogólnokształcąca i zawodowa ) ; wychowanie patriotyczne, obywatelskie, wojskowe, prawo do własnej polityki kulturalno - oświatowej ( nie sprzecznej z prawem naturalnym, ani rodziny czy też kościoła )

Kościół - prawa nadprzyrodzone ; wychowanie wiernych z dwóch tytułów : 1. Misji nauczycielskiej

Święty Jan Bosko - oryginalny system wychowania ( prewencyjny ) ;zapobieganie złu przez asystencję ( stałe przebywanie z wychowankami , organizowanie ich pracy, wypoczynku, kształcenie dostosowane do zainteresowań dzieci, rozwijanie aktywności, samodzielności )

Szkoła ma pomagać rodzicom , zastąpić społeczność w wypełnianiu ich obowiązków przez podejmowanie zadań wychowawczych ; ma kształcić umysłowo młodzież , wychowywać moralnie , kulturalnie, zawodowo i społecznie.

15. Cele wychowania Heliodora Muszyńskiego „Ideał i cele wychowania”

Są tutaj socjalistyczne cele wychowania, książka wydana w 1974r.

  1. Cele wychowania w zakresie stosunku do świata wartości.

Przyswojenie młodym pokoleniom systemu wartości, który uznajemy za zasadę nadrzędną, nadającą istotny sens życiu społecznemu wyznaczającą kierunek jego postępu. Przyswojenie tych wartości w osobowości jednostkowej następuje w postaci ukształtowania się systemu postaw, których przedmiotem są owe wartości.

Kierunkowe cele wychowania:

  1. Postawa humanizmu- przyswojenie każdej jednostce znajomości historii idei wyzwolenia człowieka oraz walki o jej realizację. Musi prowadzić do ugruntowania w jednostce przeświadczeń o materialistycznym pojmowaniu istoty człowieka oraz spraw jego rozwoju i szczęścia. Postawę humanizmu musi cechować głęboki szacunek dla człowieka, jako najwyższa wartość. Przejawy wrażliwości wobec symboli idei. Gotowość jednostki do działania.

  2. Postawa internacjonalizmu- człowiek powinien znać i rozumieć genezę idei współpracy między narodami, zwłaszcza historię. Przeświadczenie o równym prawie każdego narodu do szczęścia oraz samodzielnego bytu, a więc decydowania o własnych losach, uznawanie konieczności budowania świata. Uznawanie wrażliwości uczuciowej na sytuację społeczną ludzi w innych krajach.

  3. Postawa egalitaryzmu- wychowanie musi przede wszystkim ugruntować w jednostce silne przekonanie o potrzebie i konieczności równego, sprawiedliwego traktowania ludzi, postawa egalitaryzmu polegać musi na głębokiej wrażliwości człowieka na wszelkie objawy społecznej nierówności i niesprawiedliwości

  4. Postawa demokratyzmu- Obejmuje ona znajomość i rozumienie treści tych ideałów, ich genezę oraz ewolucję. W szczególności ważne jest, aby jednostka wychowana w duchu zasad demokratyzmu zdawała sobie jasno sprawę z tego, o co zawsze walczyli ci, którzy stawali pod sztandarami demokracji, i jakie hasła głosili. przekonanie o wartości demokracji w życiu społecznym oraz o jej nieodzowności w modelu społeczeństwa socjalistycznego.

  5. Postawa twórczego zaangażowania się- przekonanie, że czynnikiem postępu i rozwoju świata jest zbiorowe działanie ludzi, zawierać musi przede wszystkim wrażliwość uczuciową wobec wszelkich zjawisk niezgodnych z ideałami socjalizmu, niezależnie od tego, czy zachodzą one w bezpośrednim otoczeniu jednostki, czy też w dalszych kręgach życia społecznego.

  6. Postawa ideowości- jednostka musi odznaczać się pewną wrażliwością uczuciową wobec ideowych oraz poza ideowych pobudek czyjegoś i własnego postępowania. Wrażliwość ta przejawiać się będzie w zdolności i skłonności do trafnych i bezkompromisowych ocen ideowego aspektu ludzkich działań.

  7. Postawa umiłowania wolności- jednostka musi żywić głębokie przekonanie, że ochrona wolności stanowi niezbędny warunek urzeczywistnienia wszystkich pozostałych cech społeczeństwa socjalistycznego. Jednostka odznaczająca się postawą umiłowania wolności przejawia gotowość do podjęcia aktywnego działania wszędzie tam, gdzie zachodzi potrzeba walki o realizację ideałów wolnościowych, jak również tam, gdzie nie są spełnione podstawowe warunki obywatelskiej wolności. Przygotowanie jednostki do umiejętne go, racjonalnego i konstruktywnego korzystania z praw obywatelskich, ich uzasadniania oraz wyprowadzania z głównych założeń ideo logii socjalistycznej

  8. Postawa szacunku dla pracy- przekonania o pracy ludzkiej jako czynniku rozwoju i postępu społecznego, o prawie ludzi pracy do owoców swego trudu, o pracy jako mierniku społecznej wartości człowieka oraz o pracy jako źródle osobistego szczęścia i samorozwoju. Pozytywne uczucie szacunku do pracy, do ludzi pracy oraz ich dzieł.

  1. Cele wychowania w zakresie stosunku do społeczeństwa.

  1. Postawa społecznego zaangażowania się.

  2. Postawa patriotyzmu

  3. Postawa społecznej użyteczności

  4. Postawa społecznej gospodarności

  5. Postawa społecznej dyscypliny

  6. Postawa społecznej odpowiedzialności

  7. Postawa kolektywizmu

  8. Postawa społecznej otwartości

  1. Cele wychowania w zakresie stosunku do drugiego człowieka

  1. Postawa poszanowania godności człowieka

  2. Postawa poszanowania życia i zdrowia

  3. Postawa tolerancji

  4. Postawa opiekuńczości

  5. Postawa poszanowania własności

  6. Postawa rzetelności informacji

  7. Postawa współodczuwania

  8. Postawa poszanowania autonomii jednostki

  1. Cele wychowania w zakresie stosunku do samego siebie.

  1. Postawa osobistej godności

  2. Postawa samokontroli

  3. Postawa perfekcjonizmu

  4. Postawa odpowiedzialności za siebie

  5. Postawa optymizmu

  6. Postawa samodzielności

  7. Postawa osobistej odwagi

  8. Postawa dzielności

16. Cele wychowania Bogdana Suchodolskiego. „Pedagogika- podręcznik dla kandydatów na nauczycieli”

  1. Przygotowanie młodzieży do życia społecznego

Polega na zaangażowaniu jej w tę działalność , którą społeczeństwo prowadzi w powszechnym życiu dla urzeczywistnienia swych bliższych i dalszych zamierzeń. Istotne treści dla tego wychowania wiążą się z problematyką działania dla zbiorowości, działania dla dobra kraju, treści patriotyczne. Przygotowanie to musi obejmować problematykę społeczną i polityczną, ponieważ społeczne uczestnictwo wymaga zarówno zrozumienia i akceptacji ustroju społecznego, jak i politycznej sytuacji państwa oraz wynikających stąd zadań. Musi obejmować także moralne postępowanie powszednie, umiejętność kształtowania międzyludzkich kontaktów, kulturę współżycia i współdziałania, uczestnictwo w zespole.

Możliwość przekazywania kompetencji zależy od przygotowania ludzi do realizowania odpowiednich zadań.

  1. Przygotowanie do zawodu.

Działalność zawodowa opiera się na postępach nauki, że już takiego zawodu, który można uprawiać nie dysponując przygotowaniem naukowym. Dzisiejszy postęp techniki wiąże się z procesem przekazywania maszynom nie tylko pracy fizycznie ciężkiej ale i monotonnej. Wszędzie tam, gdzie jeszcze niedawno stali robotnicy, dziś stoją maszyny. Dla ludzi pozostaje praca wymagająca inteligencji, wykształcenia, decyzji. W związku z tym coraz większe liczby ludności mogą być powoływane do pracy pozwalającej na osobiste zaangażowanie się. Wychowanie ma więc stworzyć więcej ludzi zdolnych. Młodzież nie zainteresowana niczym szczególnie , nie mająca rozwiniętych zamiłowań ani rozwiniętych uzdolnień, pozbawiona chęci zaangażowania się w jaka kol wiek działalność twórczą, nie jest przygotowana do życia ani indywidualnego, ani społecznego. Nowoczesne społeczeństwo musi posiadać coraz więcej ludzi zamiłowanych, angażujących się w swoją pracę zawodową, zdolnych i umiejących iść na przód.

  1. Przygotowanie do uczestnictwa kulturalnego.

Nauka, technika, filozofia, sztuka, działalność społeczna- one stanowią nasz ludzki świat, którym rozporządzamy, z którego pochodzą nasze uczucia i który rozbudza naszą wyobraźnię, kształtuje nasze zasady moralne. To jest nasz ludzki świat, w którym żyjemy, świat naszych wartości, naszego piękna, naszej pracy.

Ostatecznym wynikiem działań wychowawczych , mających na celu przygotowanie do uczestnictwa w kulturze, powinno być wytworzenie głębokiego przeświadczenia, potwierdzanego praktyka osobistą, iż dwie są zasadnicze orientacje życiowe. Jedna ma charakter utylitarny i pragmatyczny. Organizuje nasze życie jako Celowe i zdyscyplinowane dążenia mające realizować nam - lub przez nas- zadania. Orientacja druga uczy takiego życia, w którym, to czego doświadczamy „tu i teraz”, jest cenne ze względu na to czym jest, a nie ze względu na to, do czego może doprowadzić lub czemu ma służyć. W tak organizowanym życiu cenimy takie wartości, które są wartościami samymi w sobie, a nie wartościami instrumentalnymi.

  1. Rozwój własnej osobowości.

Zasadniczym zadaniem wychowania powinno być przygotowanie ludzi do rozumnego wyboru takiej drogi życia, która pozwoli im wybierać właściwą drogę swego życia, tzn. dorastać i do zada, jakie przed nimi stawia historia, i do korzystania z możliwości jakie przed nimi otwiera, uzyskując dzięki temu poczucie szczęścia i pełni życia.

Wychowanie osobowości stanowi szczególnie ważne pogłębienie działalności wychowawczej rozumianej jako przygotowanie do życia i organizowanej z punktu widzenia obiektywnych sytuacji i zadań.

17. Cele wychowania wg. T. Kocowskiego

18. Omów dwie wybrane klasyfikacje celów wychowania.

19. Nauczanie a wychowanie.

Na podstawie Mariana Nowaka:

Podstawowe pojęcia oznaczające zjawiska dość bliskie wychowaniu możemy podzielić na:

  1. Związane z rozwojem umysłowym i osobowościowym - nauczanie, uczenie się, kształcenie i samokształcenie, edukacja - w rozumieniu kształceniowym;

  2. Związane z życiem społecznym - edukacja, socjalizacja, inkulturacja;

  3. Związane z oddziaływaniami zabezpieczającymi - opieka, profilaktyka, prewencja; i naprawczymi - domena pedagogiki specjalnej i resocjalizacyjnej, działalność grup wyznaniowych: nowa ewangelizacja, resocjalizacja, reedukacja.

Stosunki nauczania do wychowywania zdaniem Kunowskiego:

  1. Stosunek obojętności - wiemy coś o danym zjawisku lub fakcie, ale nie jesteśmy w pełni przekonani o słuszności swojej wiedzy.

  2. Stosunek opozycyjności - przyswajanie wiedzy z danej dziedziny, w celu zwalczania nastawienia na nią u siebie lub u innych.

  3. Stosunek pozytywny - umysł rozwijamy przez wiedzę, czyli w procesie nauczania, natomiast przekonania i postawy wyrabia się poprzez wychowanie.

Relacje między wychowaniem a nauczaniem według:

  1. J. F. Herbart - stosunek jednotorowości - istnieje ścisła więź między wychowaniem a nauczaniem, bowiem nie ma nauczania bez wychowania i odwrotnie.

  2. O. Willmann - stosunek dwutorowości - wychowanie i nauczanie posiadają odrębne cele, jednak są one równorzędne i jednakowo ważne.

  3. G. Kerschensteiner - krzyżowanie się - wskazuje na odmienność nauczania i wychowywania, ale też na potrzebę ich wzajemnego krzyżowania się, zwłaszcza w pracy szkoły, gdyż mają one wspólny cel.

20. Wychowanie a samowychowanie.

Wg Cichonia:

Procesy i sytuacje wychowawcze towarzyszą człowiekowi w całym życiu. Początkowo jesteśmy wychowankami, następnie stajemy się wychowawcami, aczkolwiek dalej ulegamy różnorodnym wpływom wychowawczym. W uleganiu wpływom i wywieraniu wpływu, szczególną rolę odgrywa samowychowanie, które stanowi składnik każdego uświadamianego przez wychowanka procesu wychowawczego. W innym nieco sensie należy mówić o samowychowaniu wówczas, gdy ktoś na sobie samym dokonuje zabiegów wychowawczych.

Z wykładu - Wg A. Walczak elementy samowychowania to:

- każdy wychodzi od swojego miejsca w świecie, ze swojej sytuacyjności;

- nikt nie może doświadczyć za drugą osobę, każdy doświadcza sam;

- każdy człowiek chce istnieć sensem;

21. Edukacja jako przekazywanie wartości.
Ważne jest, aby dzieciom już od najmłodszych lat wskazywać i wyjaśniać podstawowe normy, wartości. Istotnym zadaniem pedagogów jest stwarzanie w otoczeniu dziecka odpowiednich warunków, sytuacji motywujących i kształtujących w nich zdolność do realizacji własnych wyborów i rozbudzanie w nim chęci do poszukiwania prawdy. Nauczyciele i wychowawcy powinni własnym przykładem i postawą uczyć dzieci odważnej i mądrej wierności wybranym wartością. Dopóki człowiek nie ukształtuje swojego systemu wartości jest podatny na zewnętrzne wpływy. Dziecięce pojmowanie świata i spojrzenie na człowieka warunkowane jest kulturą i wiążącymi się z nią wartościami. Poprzez styczność z różnymi kulturami dziecko kształtuje w sobie wrażliwość na ludzi i ich świat wartości, a także uczy się tolerancji, co przygotowuje je do samodzielnych wyborów w świecie wartości. Trzeba tak wychowywać, aby dziecko unikało wyboru patologicznych wzorców życia np. by nie wybierało orientacji faszyzującej. Kontakt z innymi ludźmi jest więc podstawą efektywnej edukacji aksjologicznej. Skuteczność przekazywania wartości zależy od metod i technik stosowanych w edukacji. Katarzyna Olbrycht uważa, że jest zbyt mało programów uwzględniających edukację aksjologiczną, co w konsekwencji stwarza trudności w doborze treści i metod realizacji tej dziedziny. Pojawia się więc postulat, mający na celu powrót prawdy, dobra i piękna jako wartości absolutnych. Według autorki warunkiem skutecznych działań na polu edukacji aksjologicznej jest kształcenie w zakresie filozofii i dopiero na takich podstawach można kreować rzetelny program edukacji aksjologicznej. Powinien on w sobie zawierać:

22. Edukacja jako inicjacja.

W wypadku edukacji, inicjacja będzie rozumiana jako przejście na kolejny, wyższy poziom nauczania, ale także jako uroczystą ceremonię przyjęcia w szeregi uczniów, rozpoczęcie nowego działania, nowych czynności.

Rozpoczęcie edukacji szkolnej to niezwykle ważny moment w życiu dziecka. Z jednej strony moment radosny, bo maluch nabiera coraz większej samodzielności, ale z drugiej strony towarzyszy temu zawsze odrobina niepokoju.

Edukacja brzmi dumnie i zazwyczaj kojarzy się jedynie ze szkolną ławką, a przecież praktycznie już od narodzin rodzice uczą więzi, miłości, podstawowych odruchów manualnych. Natomiast „prawdziwe” nauczanie, na poziomie poznawania świata (kolorów, kształtów, podstawowych nazw) rozpoczynamy w momencie kształtowania się mowy dziecka, już wówczas możemy mówić o pierwszych krokach edukacji. Kolejny poziom nauczania to czas, kiedy maluch „zalewa” rodziców pytaniami (jest to szczególnie ważny moment w życiu dziecka). Czas ten z reguły zaczyna się, gdy maluch kończy trzy lata, czasem nieco później, warto wówczas rozpocząć już edukację malucha na poziomie przedszkolnym. Przebywanie z grupą, nauczanie poprzez gry i zabawy z rówieśnikami przynosi najlepsze rezultaty, a co najważniejsze zapewnia prawidłowy rozwój psychomotoryczny dziecka.

23. Metoda nagradzania
Nagradzanie określamy jako metodę wychowawczą polegającą na tworzeniu atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń (dostarczanie nagród) w następstwie jej określonych czynności. Do zmian oczekiwanych należy przede wszystkim wzrost częstości (prawdopodobieństwa) tej czynności w sytuacjach zbliżonych do tej, w której wychowanek otrzymał nagrodę, często połączony z pewnymi modyfikacjami struktury tej czynności. Drugim rodzajem zmiany oczekiwanej jest intensyfikacja tej czynności. Jednak nie każde dostarczanie nagrody jest nagradzaniem w powyższym sensie. Ponadto występujący w definicji termin „nagroda ”ma znaczenie szersze niż w rozumieniu potocznym zakres. Nagroda kojarzy się zwykle z pewnymi przedmiotami, ale i czynność(gra w piłkę) czy relacja (zwycięstwo w zawodach) mogą być czynnikami nagrody. Nagroda jest pewnym zdarzeniem, zmianą w sytuacji podmiotu; wytwarza mechanizm antypacyjny, pełniąc funkcję bodźca bezwarunkowego w procesie warunkowania klasycznego.

Atrakcyjność nagrody.

Najbardziej oczywistym wymaganiem stawianym wychowawcy stosującemu nagradzanie jest, by organizował takie zdarzenia, które są rzeczywiście atrakcyjne dla wychowanka. Warto pamiętać, że każda rzeczywista nagroda, jeśli jest często stosowana w określonym kontekście stopniowo traci swój nagradzający charakter.

Mówiąc o opóźnieniu nagrody mamy na myśli czas upływający miedzy zakończeniem przez wychowanka pożądanej czynności a otrzymaniem nagrody.(W badaniach nad warunkowaniem klasycznym stwierdzono, że dla większości reakcji warunkowych optymalny odstęp czasu między bodźcem warunkowym a bezwarunkowym wynosi 0,5 _+ 0,25 s.).Wychowawca powinien do minimum zmniejszyć opóźnienie nagrody. Co prawda, nie zawsze możliwe jest podawanie nagrody zaraz po zakończeniu pożądanej czynności, może to, bowiem kolidować z innymi czynnościami wychowawcy lub przeszkadzać wychowankowi w wykonywaniu dłuższej sekwencji czynności. Innym sposobem przeciwdziałania efektowi opóźnienia nagrody jest werbalne odtwarzanie sytuacji, w której nagroda powinna pojawić się.

Rozkład nagród.
Rozkład nagród można najogólniej podzielić na dwie grupy.
Do pierwszej należą te, w których tempo nagród (liczba nagród w jednostce czasu) zależy od tempa reagowania(liczby czynności danego rodzaju w jednostce czasu).Rozkłady te,zwane stosunkowymi polegają na nagradzaniu, co n-tej czynności(rozkład stałych stosunków) lub średnio, co n-tej czynności(rozkład zmiennych stosunków)wykonywanej przez osobnika. Szczególnym przypadkiem rozkładu tego typu jest rozkład o n =1 czyli nagroda występuje po każdej wykonanej czynności- nosi on nazwę rozkładu ciągłego, pozostałe rozkłady nazywa się łącznie sporadycznymi.
 Do drugiej grupy rozkładów zaliczamy te, w których tempo nagród jest z góry określone i nie zależy od tempa reagowania. Osobnik dostaje nagrodę co n-tą jednostkę czasu ,jeśli tylko w tej jednostce wykonał choć jedną czynność danego rodzaju. Rozkłady te zwane interwałowymi ,dzielą się na rozkłady stałych interwałów i zmiennych interwałów.

Wpływ rodzaju rozkładu nagród może zaznaczyć się w  co najmniej trzech strefach :

0x01 graphic

w przebiegu uczenia się

0x01 graphic

w tempie reagowania

0x01 graphic

w odporności na wygaszanie.

Nagradzanie w jego standardowej postaci jest skuteczne tylko wtedy, gdy osobnik opanował wymaganą czynność. Czynność źle opanowana nie pojawia się wcale w zachowaniu się jednostki.
Metoda nagradzania pozwala osiągnąć dwa cele:

0x01 graphic

utrwalenie tendencji do wykonania pewnej czynności w określonych warunkach

0x01 graphic

intensyfikację czynności.

Punktem wyjścia pierwszego zastosowania omawianej metody jest pragnienie wychowawcy, by wychowanek w określonej sytuacji reagował na nią w pewien określony sposób. Nagroda może służyć też innemu celowi; wychowawca może chcieć ,by wychowanek wkładał więcej energii w pewną już opanowaną czynność.

24. Metoda karania
Karaniem nazywamy każdą działalność polegającą na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się. Karanie może być stosowane w celu osiągnięcia dwóch rodzajów zmian wychowawczych. Główną zmianą jest eliminacja pewnej czynności z repertuaru odpowiedzi jednostki na pewną sytuację, drugą zaś intensyfikacja czynności. Stosowane w wychowaniu kary, podobnie jak nagrody, są wysoce zindywidualizowane: to, co dla jednego wychowanka jest awersyjne, dla innego może być obojętne lub nawet atrakcyjne. Karana czynność ma najczęściej postać sekwencji czynności bardziej elementarnych kończącej się jakąś reakcją konsumpcyjną; kara, zatem może zastosowana w różnych miejscach tej sekwencji. Na podstawie przedstawionego ujęcia mechanizmu karania łatwo przewidzieć, że kara wczesna będzie skuteczniejsza niż późna. Zatem karanie sporadyczne będzie mniej efektywne od karania ciągłego.

            Nagrody i kary, choćby dokładnie przemyślane, same w sobie nie decydują o powodzeniu pracy wychowawczej, stanowią jedynie składnik systemu wychowania. Rodzina zaś jest najważniejszym środowiskiem wychowawczym. Przedszkole, szkoła oraz inne instytucje oświatowe umacniają, rozszerzają i pogłębiają jej wpływ na procesy wychowawcze.

     Nagroda ma stanowić bodziec wzmacniający postępowanie pozytywne, ma zachęcać do solidnej pracy i nauki. Tak zrozumiane wyróżnienie spełnia następujące funkcje:

  • umacnia w dziecku wiarę we własną wartość

  • realizuje potrzebę uznania i sukcesu