1. Oligofrenopedagogika:

• gr. oligos - pomniejszenie, mało phren - umysł => pomniejszona, obniżona sprawność umysłowa; zajmuje się nauczaniem i wychowaniem jednostek upośledzonych umysłowo

Podstawowe pojęcia oligofrenopedagogiki:

• 3 aspekty funkcjonowania - 1d?

• Orientacyjno - poznawcze (pamięć, uwaga, spostrzegawczość)

• Procesy emocjonalno - motywacyjne

• Społeczne

Podmiot:

• Osoby niepełnosprawne intelektualnie od momentu wykrycia niepełnosprawności do końca życia w zależności od stopnia niepełnosprawności, zaburzeń itp. (np. andragogika specjalna)

• wychowankowie odchyleni od normy w stopniu zróżnicowanym ale mający jedyną wspólną cechę: obniżoną sprawność intelektualną

Przedmiot:

- * Formy postępowania terapeutyczno - wychowawczego

Rewalidacja to metoda, a np. kompensacja to jej forma

Formy postępowania terapeutyczno-wychowawczego/rewalidacji:

• Rehabilitacja - łączne i skoordynowane oddziaływanie lecznicze, psychiczne, pedagogiczne, społeczno - zawodowe, zmierzające do rozwinięcia lub przywrócenia u osoby trwale poszkodowanej na zdrowiu zdolności, sprawności i możliwości samodzielnego życia w społeczeństwie, jest procesem, który łączy oddziaływania o różnym charakterze i zakresie, aby przywrócenie utraconych sprawności było jak najpełniejsze, możliwe wczesne i trwałe

• Rewalidacja - termin używany najczęściej zamiennie z pojęciem rehabilitacja, określa długotrwałą działalność terapeutyczno - wychowawczą, a więc wielostronną stymulację, opiekę, nauczanie i wychowanie jednostek o zaburzonej percepcji rzeczywistości, czyli osób upośledzonych umysłowo, niewidomych i niesłyszących

• Podstawowe założenia pracy rewalidacyjnej:

• Optymalny rozwój i pełne przystosowanie do życia społecznego w granicach indywidualnej wydolności każdej osoby niepełnosprawnej intelektualnie

• Kompensacja

• Korektura niesprawnie działających narządów

• Usprawnianie możliwie wszystkich nietkniętych przez upośledzenie czynności

• Przywracanie zdrowia i umożliwienie rozwoju fizycznego, kompensowanie braków i uszkodzeń, akcja korygowania, usprawniania i dynamizowania, wykształcenie ogólne i zawodowe jednostki, rewalidacja psychiczna jednostki i jej uspołecznienie (M. Grzegorzewska)

• Mimo zaburzeń w rozwoju dziecka można i należy wszechstronnie rozwijać i kształtować jego osobowość

• Rozwój dziecka upośledzonego umysłowo to rozwój o swoistych właściwościach, potrzebach i możliwościach

• Zasady rewalidacji:

• Zasada akceptacji - kształtowanie stosunku społeczeństwa do jednostek upośledzonych umysłowo

• Zasada pomocy - o dbanie o aktywizację sił biologicznych wychowanka, aby go usamodzielnić - pomagać, a nie wyręczać

• Zasada indywidualności - dostosowanie nauczania do indywidualnych potrzeb dziecka, uwzględnienie jego własnego celu kształcenia

• Zasada terapii pedagogicznej - diagnoza dziecka, poznanie go, łączenie pracy ze środowiskiem ze stosowaniem środków terapeutycznych

• Współpraca z rodzicami

• Reedukacja - ponowne zdobywanie wiadomości, umiejętności, które zostały zaniedbane (wyrównywanie braków)

• Kompensacja - zastępowanie deficytów funkcjami sprawnymi np.

• Społeczne - zaniedbanie rodzinne => świetlica szkolna

• Biologiczne - brak wzroku => rozwój słuchu, dotyku

Kompensacja to złożony proces uzupełniania, wyrównywania braków oraz zastępowania (substytucji) deficytów rozwojowych i przystosowania się na innej możliwej drodze. Polega on na odtwarzaniu czynności całego narządu ruchu, zmysłu lub poszczególnych jego części za pomocą środków zastępczych organizmu ludzkiego.

Kompensacja dysfunkcji intelektualnych u dzieci głębiej upośledzonych polega na kształtowaniu sprawności fizycznych i manualnych poprzez odpowiednie zajęcia organizowane w zabawie, pracy społecznie użytecznej i samoobsłudze.

Ze względu na możliwość wytworzenia się nieprawidłowych stereotypów dynamicznych, kompensacja wymaga stałej pomocy i ukierunkowania. Możliwości kompensacyjne zależą od wielu czynników: wieku, ogólnego stanu zdrowia, rozległości uszkodzenia i jego przyczyn, jednak główne jej rezultaty wynikają z właściwych metod leczenia, systematycznego usprawniania i jakości mechanizmów wyrównawczych. W literaturze wyróżnia się kompensację: percepcyjną, poznawczą, sensoryczną, werbalną, emocjonalną.

Korekcja/Korektura/Koregowanie - odnosi się do jakiegoś niesprawnego, nieprawidłowego działania określonych narządów, układów, zmysłów, np. narządów artykulacyjnych, postawy ciała, zaburzeń w pisaniu (dysgrafii, dysortografii) itd., wyrównywanie braków, dysfunkcji, stymulowanie funkcji najbardziej zaburzonych np. zachowania wg zasady kar i nagród, wygaszania i wzmacniania; jest wszechobecna w działaniach terapeutyczno - edukacyjnych.

Usprawnianie - Usprawnianie to postępowanie maksymalnie rozwijające zadatki i siły biologiczne organizmu, które są najmniej uszkodzone, jego celem jest poprawa lub utrzymanie na zadowalającym poziomie przede wszystkim sprawności fizycznej, a szczególnie wydolności i tolerancji wysiłku. Usprawnianie polega przede wszystkim na stosowaniu różnego rodzaju ćwiczeń dynamicznych obejmujących różne grupy mięśniowe i jest doprowadzeniem do wyższego poziomu czynności nieuszkodzonych lub też najmniej uszkodzonych po wypadku, chorobie czy urazie. U dzieci z poważniejszymi dysfunkcjami intelektualnymi zwraca się uwagę na potrzebę usprawniania mowy, czyli kształtowania sprawności słowno - pojęciowych, które przyspieszają ich rozwój ogólny. Charakter i natężenie ćwiczeń usprawniających powinny być dobrane odpowiednio do rodzaju upośledzeń, uszkodzeń organów i zmysłów. W usprawnianiu technicznym niezbędne są protezy, urządzenia i aparaty, dzięki którym można podtrzymywać funkcje czynności poważnie uszkodzonych.

• Fortioryzacja - stymulowanie, uaktywnianie zadatków jeszcze nieodkrytych w człowieku, talentów itp., a które na pewno istnieją np. metody arteterapii, sportowe. Bazuje się na mocnych stronach jednostki, nie na deficytach, defektach

wzmacnianie zainteresowań i aktywności twórczej, a także często ukrytych i potencjalnych zdolności umożliwiających skuteczne wypełnianie zadań życiowych

Kiedy pojawiają się trudności w procesie społecznego uczenia się (socjalizacji), na każdym etapie rozwoju człowieka w sposób naturalny podejmowane są odpowiednie działania inicjujące, stymulujące, dynamizujące procesy adaptacyjne, emancypacyjne i stabilizacyjne. System społecznej oceny i kontroli uruchamia w każdym układzie sytuacji życiowych jednostki system wzmocnień pozytywnych, nagradzających przede wszystkim te kompetencje i zachowania, które spełniają standardy kulturowe współuczestnictwa i współdziałania. Niepełnosprawność bądź upośledzenie mogą powodować trwałą lub okresową niezdolność, niedyspozycję do podjęcia określonej formy uczestnictwa społecznego w danym układzie rodzinnym, rówieśniczym, szkolnym. Rodzice, nauczyciele, wychowawcy mogą stymulująco działać tak, aby tego typu zagrożenia, zahamowania lub opóźnienia rozwojowe nie wystąpiły, a wręcz przeciwnie - ujawniały wszelkie potencjalne możliwości i zdolności autokreacyjne.

Istotę edukacji dzieci o obniżonej sprawności umysłowej stanowi stymulacja, jako pobudzanie, wzmacnianie (fortioryzacja), wzbogacanie zainteresowań i aktywności twórczej, a także często ukrytych i potencjalnych zdolności umożliwiających skuteczne wypełnianie zadań życiowych. Według Marii Grzegorzewskiej akcja dynamiczna działa wybitnie rewalidacyjnie, a mianowicie „wzmaga aktywność danej upośledzonej jednostki, jej inicjatywę, twórczość, zapał do pracy, siłę woli w przezwyciężaniu trudności, a nawet często pasję do walki z nimi”.

W psychologii i pedagogice specjalnej stymulowanie oznacza zewnętrzne oddziaływania, które polegają na przyspieszaniu, doskonaleniu rozwoju oraz zachęcaniu do autorewalidacji i samorealizacji.

• Terapia - system działań stosowanych nie tylko wobec osób chorych, ale także jednostek o zaburzonym rozwoju lub poszukujących rozwiązań sytuacji trudnych, również w stosunku do osób pozostających w obrębie patologii społecznej, a więc dotkniętych nałogami, pozbawionych wolności, objętych głębszymi wykolejeniami objawiających cechy zaawansowanej psychopatii (A. Kargul)

• Terapia pedagogiczna - integralna część postępowania rewalidacyjnego w stosunku do niepełnosprawnych umysłowo. polega na wykorzystaniu i stworzeniu specjalnych warunków, metod i organizacji pracy pedagogicznej

Cele:

• wykrywanie i ustalanie ogólnych prawidłowości w rozwoju psychofizycznym i społecznym osób upośledzonych umysłowo

• Przygotowanie jednostek do życia w środowisku, do samodzielności, do wykonywania zawodu

• określenie celów i zadań pracy rewalidacyjnej w zależności od stopnia upośledzenia umysłowego

• ukierunkowanie pracy rewalidacyjnej w zakresie doboru treści, form i środków dydaktyczno - wychowawczych

Zadania:

• rewalidacja - działanie pedagogiczne, wychowawcze, terapeutyczne, przywracające sprawność jednostkom upośledzonym w granicach ich optymalnej wydolności psychofizycznej

• proces przywracania jednostce upośledzonej możliwości i uzdolnień do pracy społeczno - użytkowej (M. Grzegorzewska)

2. Definicja niepełnosprawności intelektualnej (nieodwracalna)

• Kryteria:

• wg DSM III - R:

• Znaczące obniżenie ogólnego funkcjonowania intelektualnego

• Współwystępowanie deficytów lub zmniejszenie się zdolności przystosowania społecznego, tzn. obniżona jest skuteczność osoby w spełnieniu poziomu oczekiwań zgodnych z jej wiekiem i przynależnością kulturową

• Ujawnienie się przed 18 rokiem życia

• Tradycyjna - posch - pomiar stopnia rozwoju intelektualnego

• Debilizm - najlżejszy stopień upośledzenia: I. I. 50 - 69

• Imbecylizm - średni stopień upośledzenia: I. I. 20 - 49

• Idiotyzm - najwyższy stopień upośledzenia: I. I. 0 - 19

• Pedagogiczna - możliwości wychowania i nauczania dzieci upośledzonych umysłowo

• Kryterium biologiczne i społeczne

• Badanie zasobu słownego (mowa)

• Obserwacja ewolucji rozwoju oparta na porównaniu poziomu inteligencji dziecka upośledzonego umysłowo z inteligencją dziecka normalnego

• Badania wyników w nauce szkolnej

Rodzaje dysfunkcji intelektualnych:

GLOBALNE	PARCJALNE (FRAGMENTARYCZNE)
Niepełnosprawność umysłu	Upośledzenie określonej funkcji Zahamowanie rozwoju określonej funkcji Obniżenie poziomu rozwoju określonej funkcji Opóźnienie rozwoju określonej funkcji
Zahamowanie rozwoju intelektualnego
Obniżenie poziomu intelektualnego
Opóźnienie rozwoju intelektualnego
Ogólne otępienie (demencja)

5. Oligofrenia

• Grupa złożona pod względem etiologii, obrazu klinicznego i zmian morfologicznych anomalii rozwojowych, która posiada wspólną podstawę patogenetyczną, czyli totalne opóźnienie rozwoju psychicznego (Kraephelin 1915)

• Zahamowanie lub upośledzenie rozwoju psychicznego, wrodzone albo wcześnie nabyte prowadzące często do zaburzeń w przystosowaniu społecznym (Lewicki)

• Czyli niedorozwój umysłowy - wrodzone lub istniejące od wczesnego dzieciństwa obniżenie zdolności

• Niedorozwój umysłowy od urodzenia dziecka lub najwcześniejszego dzieciństwa, występuje tu zawsze wstrzymanie rozwoju mózgu i wyższych czynności nerwowych, później występuje otępienie jako osłabienie, rozpad procesów korowych, uszkodzenie czynności umysłowych dotychczas pełnowartościowych (M. Grzegorzewska)

6. Niedorozwój umysłowy:

• Niższa od przeciętnej ogólna sprawność intelektualna, która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z jednym lub więcej zaburzeniami w zakresie: dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania (Heber)

• Kryteria niedorozwoju umysłowego / niepełnosprawności intelektualnej(Edgar Doll):

• niedojrzałość społeczna

• spowodowana przez niską sprawność umysłową

• o charakterze rozwojowym

• nieprzemijająca w miarę dojrzewania

• pochodzenia konstytucjonalnego

• nieodwracalna

• (1 lub 2 odchylenia standardowe od normy) na ćwiczeniach

• niedorozwój umysłowy (oligofrenia) - te przypadki upośledzenia umysłowego, które w powstały w okresie okołoporodowym lub później (J. Kostrzewski)

7. Upośledzenie:

• Różne typy zaburzeń rozwoju o odmiennej patogenezie, których wspólnym wyróżnikiem jest to, że ograniczają dziecku realizację społecznych wymagań (M. Kościelska)

8. Upośledzenie umysłowe:

• Istotnie niższy od przeciętnego ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego występujący łącznie z upośledzeniem w zakresie przystosowania się ze zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym (J. Kostrzewski)

• Upośledzenia umysłowego nie można rozpatrywać jako jednoznacznej postaci odchyleń od normy, gdyż różna jest etiologia i bardzo zróżnicowana fenomenologia oraz różne są kryteria oceny upośledzonych umysłowo z punktu widzenia ich możliwości przystosowania społecznego (O. Lipkowski)

• Stan niedostatecznej sprawności intelektualnej skutek niedorozwoju lub uszkodzenia we wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej

• Czynniki etiologiczne upośledzenia umysłowego:

• Endogenne/Pierwotne

• wywołane są czynnikami genetycznymi czyli rodzice lub przodkowie przekazują nieprawidłowe lub uszkodzone chromosomy powodujące, że embrion lub płód rozwija się nieprawidłowo w konsekwencji dziecko rodzi się upośledzone umysłowo.

• Jest to najczęstsza.

• Zależne od pojedynczych genów: dominujące, recesywne, recesywne sprzężone z płcią

• uwarunkowania wieloczynnikowe: anomalia chromosomowe

• Egzogenne

• Czynniki działające na korę mózgową

• Prenatalne - w czasie życia płodowego, czynniki działające na embrion lub na płód np. chemiczne, fizyczne, immunologiczne (choroby zakaźne, niedożywienie, Zakażenia bakteryjne, wirusowe, inwazje pasożytnicze, Zaburzenia łożyska, Hipoksja wewnątrzmaciczna

• Perynatalne - związane z porodem (Zamartwica, uraz płodowy, wcześniactwo, niedotlenienie, wylewy)

• Postnatalne - po urodzeniu się dziecka (Zakażenia, zapalenia opon mózgowych, zapalenie mózgu, Urazy mechaniczne kory mózgowej

• Kulturowe i środowiskowe - brak prawidłowej stymulacji, środowiska patologiczne i zaniedbane

• Zachowania przystosowawcze wg Grossmana - określa efektywność lub stopień, w jakim jednostka realizuje wymogi niezależności osobistej i odpowiedzialności społecznej właściwej dla jej wieku życia oraz środowiska. Odchylenia od normy w zachowaniu przystosowawczym mogą ujawniać się w różnych okresach rozwojowych i w różnych przejawach zachowań

• Do pomiaru dojrzałości społecznej:

• Skala dojrzałości społecznej dolla

• Skala zachowania się przystosowawczego Nihiry, Fostera i innych a w polskiej modyfikacji Kostrzewskiego

• Inwentarz PAC (PAC I - umiarkowane i znaczne, PAC II - lekkie) Gurnberga

• Specjalne Potrzeby Edukacyjne (SPE)

• SEN - Special Educational Needs

• 1978 Wlk. Brytania

• M. Bogdanowicz - grupa uczniów …

• Kategorie:

• Z niepełnosprawnością psychiczną

• Z autyzmem dziecięcym

• Dzieci uzdolnione i zdolne

11. Indywidualizacja jest to najogólniej biorąc uwzględnianie w procesach rozwojowo - edukacyjnych jednostkowych właściwości człowieka, wynikających z fizycznych i psychicznych dyspozycji oraz sytuacji społeczno - wychowawczych w każdej fazie jego osobowej egzystencji.

---