Układ pokarmowy

1. Odcinki układu pokarmowego:

• Jama ustna:

- zęby służą do rozdrabniania, miażdżenia pokarmu;

- podniebienie oddziela jamę ustną od jamy nosowej;

- mięśnie żwaczowe i mięsień policzkowy biorą udział w maceracji pokarmu;

- język - wał mięśniowy pokryty błoną śluzową. Na jego grzbiecie są liczne brodawki językowe sprawiające, że jego powierzchnia jest szorstka. Rodzaje brodawek językowych: nitkowate, grzybowate, liściaste, okalane. W brodawkach są receptory smaku, czyli kubki smakowe.

Podczas żucia wydziela się ślina. Gruczoły ślinowe są rozsiane po całej jamie ustnej. Ilość wydzielanej śliny na dobę to około 1,5 litra. Duże gruczoły ślinowe to ślinianki. Wyróżniamy ślinianki: przyuszne, podżuchwowe, podjęzykowe. Rolą śliny jest zwilżanie, związanie pokarmu by łatwo prześlizgnął się do przełyku. Znajduje się tu, także enzym trawiący skrobię - amylaza ślinowa.

Skrobia -------(AMYLAZA ŚLINOWA)------- dekstryna i maltozan

• Gardło - pokarm w drodze do przełyku musi ominąć otwór w krtani, co następuje poprzez zamknięcie nagłośni. Zamyka się ona automatycznie w czasie przełykania.

• Przełyk to najwęższa część przewodu pokarmowego, do 30 cm długości.

• Żołądek, budowa ściany żołądka:

- błona surowicza - najbardziej zewnętrzna warstwa żołądka;

- błona mięśniowa - zbudowana z mięśni gładkich;

- błona podśluzowa;

- błona śluzowa - silnie pofałdowana, wytwarza duże ilości śluzu chroniącego przed strawieniem ściany żołądka;

Mieszanie pokarmu w żołądku odbywa się w skutek skurczów perystaltycznych. W ścianach żołądka są gruczoły żołądkowe wytwarzające kwas solny, czyli HCl i pepsynę, które tworzą razem sok żołądkowy o odczynie kwaśnym równym 1 pH. Pepsyna jest enzymem proteolitycznym, czyli trawiącym białka.

• Jelito cienkie (4-6 metrów). Odcinki: dwunastnica, jelito czcze i jelito kręte. W jelicie cienkim silnie rozwinięta jest błona mięśniowa, której zadaniem jest przemieszanie miazgi pokarmowej z sokami trawiennymi, a następnie przez kosmki jelitowe oraz przesunięcie miazgi pokarmowej w kierunku jelita grubego. Jelito podlega ciągłym skurczom, tzw. ruchom perystaltycznym. Powierzchnia błony śluzowej jelita cienkiego pokryta jest licznymi kosmkami jelitowymi. Kosmki to elementy za pomocą, których odbywa się wchłanianie strawionego pokarmu. Są bogato ukrwione, unaczynione, zawierają naczynia limfatyczne. Miazga pokarmowa przechodząc z żołądka do dwunastnicy nie zawiera grubszych cząstek i jest kwaśna pod wpływem działania HCl, w jelicie staje się zasadowa. Pod wpływem enzymów trzustkowych oraz żółci następuje ostateczne rozbicie tłuszczy, białek i węglowodanów. Do dwunastnicy uchodzą przewody wyprowadzające wątroby i trzustki. W soku trzustkowym znajdują się enzymy rozkładające:

- białka-------TRYPSYNA-------aminokwasy;

- tłuszcze-------LIPAZA TRZUSTKOWA-------glicerol i kwasy tłuszczowe;

- węglowodany ------AMYLAZA TRZUSTKOWA-------cukry proste;

- kwasy nukleinowe--------NUKLEZA--------nukleotydy;

• Jelito grube rozpoczyna się ślepo zakończonym odcinkiem(kątnicą), który przechodzi w okrężnicę, a następnie w odbytnicę. Od jelita ślepego odchodzi cienki uchyłek - wyrostek robaczkowy. W jelicie grubym niewytwarzane są enzymy, następuje tu odciągniecie wody z treści pokarmowej, znajduje się tutaj duża flora bakteryjna, głównie bakterie Eserichia coli i Aerobacter, pod ich wpływem następuje gnicie białe, fermentacja węglowodanów, powstają substancje toksyczne, takie jak siarkowodór, metan, skatol i indol, wytwarzany jest śluz zlepiający resztki pokarmu. Za pomocą tłoczni brzusznej następuje usunięcie resztek pokarmu, czyli masy kałowej z naszego organizmu.

• Wątroba to największy gruczoł ciała ludzkiego. Zbudowana jest z czterech płatów, lewy i prawy płat wątrobowy, płat czworoboczny i ogoniasty. Wątroba ma budowę zrazikową, jest narządem silnie ukrwionym, unerwionym. Komórki wątroby wydzielają żółć, która gromadzona jest w woreczku żółciowym, znajdującym w prawym podżebrzu. Żółć z woreczka żółciowego wyprowadzana jest do dwunastnicy, gdzie powoduje emulgowanie tłuszczy, uaktywnia enzymy trzustkowe, głównie lipazy. Rola wątroby:

- wydziela żółć;

- bierze udział w przemianie materii;

- pełni rolę obronną;

- oczyszcza krew z substancji szkodliwych;

- jest magazynem krwi oraz niszczy starzejące się krwinki czerwone;

- w wątrobie następuje przemiana glukozy na glikogen, który jest tutaj magazynowany;

Układ moczowy

1. Zadanie układu moczowego:

• Wydalanie produktów przemiany materii i substancji szkodliwych;

• Utrzymanie homeostazy i składu płynów ustrojowych;

2. Do układu moczowego należą: dwie nerki, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa.

3. Budowa nerki: na przekroju wyróżniamy dwie warstwy, zewnętrzną korę nerki i wewnętrzny rdzeń nerki. We wnętrzu nerki znajduje się miedniczka nerkowa, w której gromadzi się wytworzony w nerce mocz.

Jednostką czynnościową nerki jest nefron zbudowany z ciałka nerkowego i kanalika. Ciałko nerkowe składa się z pętli naczyń włosowatych tworzących kłębuszek nerkowy oraz torebki otaczającej kłębuszek. Torebka przechodzi w kanalik składający się z odcinków: kanalik kręty bliższy, pętla nefronu i kanalik kręty dalszy uchodzący do cewki zbiorczej. Cewki zbiorcze łączą się tworząc miedniczkę nerkową.

Filtracja kłębuszkowa polega na filtracji krwi z kłębuszka do światła torebki kłębuszka. Odbywa się to przez barierę filtracyjną. Mocz pierwotny powstaje w skutek filtracji kłębuszkowej, zawiera prawie wszystkie składniki osocza poza białkami oraz elementami morfotycznymi krwi. Mocz pierwotny przekształcony zostaje w mocz ostateczny w trakcie przejścia przez kanaliki nefronu. W kanaliku bliższym następuje resorpcja składników wody (około 80%), jonów chlorkowych, sodowych, glukozy, aminokwasów. Na drodze sekrecji następuje usuwanie do moczu niektórych substancji zbędnych, na przykład mocznika i innych produktów metabolizmu. Mocz z kanalika dalszego kierowany jest do cewki zbiorczej. Na kanaliki dalsze i cewki zbiorcze działa hormon antydiuretyczny - wazopresyna, zmieniający ich przepuszczalność dla wody. Zadaniem wazopresyny jest oszczędzanie wody przez zmniejszenie wytwarzania wody.

• Moczowód - przewód łączący miedniczkę nerkową z pęcherzem moczowym, jego ściany ulegają skurczom perystaltycznym.

• Pęcherz moczowy - jest to worek mięśniowy znajdujący się za spojeniem łonowym zakończony mięśniem - zwieraczem pęcherza. Na końcu znajduje się cewka moczowa służąca wyłącznie do usuwania moczu z pęcherza (żeńska - 2-5cm, męska do 20 cm). Wydalamy około 0,75 do 2,5 litra moczu na dobę.

Układ oddechowy

1. Oddychanie wewnątrzkomórkowe jest to utlenianie związków organicznych w centrach energetycznych komórki, czyli mitochondriach. Oddychanie zewnętrzne jest to wymiana gazowa, czyli dostarczenie tlenu do komórek i usuwanie dwutlenku węgla z organizmu.

2. Odcinki układu oddechowego:

• Nos - dolne otwory to nozdrza przednie prowadzące do jamy nosowej, gdzie znajdują się włoski, śluz i następuje tam oczyszczenie powietrza, ogrzanie. Nozdrza tylne łączą nos z gardłem, z zatokami przynosowymi. Nos to narząd powonienia, znajduje się w górnym odcinku jamy nosowej. Receptory węchowe zakończone rzęskami odbierają bodźce zapachowe. Włókna nerwu węchowego dostają się do mózgu przez otwory w blaszce sitowej kości sitowej znajdującej się u nasady nosa.

• Gardło - znajduje się tu krtań zawieszona na kości gnykowej. Szkielet krtani jest chrzęstny, wewnątrz znajduje się głośnia - komora, w której powstaje głos. W głośni znajdują się dwie struny głosowe. Powietrze wychodząc z płuc przenika przez głośnię, mówimy na wydechu. Artykulacja jest to wytwarzanie głosek przy udziale języka, zębów, warg, podniebienia.

• Tchawica - zbudowana z chrząstek, w dolnym odcinku rozgałęzia się na dwa oskrzela główne(chrząstka), które rozgałęziają się na drobniejsze przewody, aż do drobniutkich oskrzelików, które nie są zbudowane z chrząstki. Tchawica i oskrzela tworzą drzewo oskrzelowe.

• Płuca otoczone są błoną surowiczą - opłucną płucną, ściany klatki piersiowej wyściełane są opłucną ścienną. Między tymi błonami znajduje się płyn surowiczy zapobiegający tarciu w czasie wdechu. Oskrzeliki dochodzą do licznych woreczków pęcherzykowych zbudowanych z pęcherzyków płucnych. Na powierzchni pęcherzyków zachodzi wymiana gazowa między powietrzem, a krwią. Pęcherzyki pokryte są siecią naczyń krwionośnych (włosowatych-drobnych). Za wykonanie wdechu i wydechu odpowiedzialne są mięśnie: przepona, mięśnie międzyżebrowe. Oddychanie zewnętrzne jest czteroetapowe.

1. Dzięki wdechom i wydechom następuje wymiana powietrza w pęcherzykach płucnych.

2. Wymiana gazowa między powietrzem pęcherzyków, a krwią. Drogą dyfuzji tlen przenika z pęcherzyków płucnych do krwi, a dwutlenek węgla z krwi do pęcherzyków.

3. Transport gazów przez krew - tlen wiązany jest przez hemoglobinę, dwutlenek węgla transportowany jest, jako rozpuszczony w osoczu. Jedna cząsteczka hemoglobiny zbudowana jest z czterech cząsteczek hemu zawierających hem i tlen (4 cząsteczki), powstaje oksyhemoglobina.

4. Wymiana gazowa pomiędzy krwią, a narządami - tlen wędruje do komórek, a dwutlenek węgla z komórek do krwi.

Układ krwionośny

1. Krew - tkanka łączna płynna. Ilość krwi 5-6 litrów, pH- lekko zasadowe, około 7,3.

2. Rola krwi:

• Dostarcza do komórek tlen i substancje odżywcze;

• Przenosi zbędne produkty metabolizmu komórek do nerek;

• Bierze udział w termoregulacji;

• Transportuje wydzieliny gruczołów dokrewnych, czyli hormony;

• Chroni ustrój przed zakażeniami;

3. Budowa krwi.

• Płynne osocze stanowi około 60% krwi. Skład: 91% woda, białka albuminy, globuliny, fibrynogen, sole mineralne.

• Elementy morfotyczne: (około 40% krwi)

* Krwinki białe (leukocyty) - posiadają jądra komórkowe, około 40% leukocytów to limfocyty. Krwinki te pełnią funkcje odpornościowe, obronne w ustroju.

* Krwinki czerwone (erytrocyty) - jest ich najwięcej, około 5 milionów, żyją około 4 miesiące. Tworzone są w szpiku kostnym. Ich główne zadanie to transport tlenu. Bez jądrzaste - nie mają jąder, wypełnione białkiem - hemoglobiną. Z jej rozpadu powstaje bilirubina przekazywana do wątroby i wydalana, jako barwnik żółci.

* Płytki krwi (trombocyty) - (bez jąder komórkowych) są to fragmenty komórek olbrzymich szpiku. Płytki krwi powodują odruchowe zwężenie uszkodzonych naczyń krwionośnych w miejscu uszkodzenia, co ogranicza dopływ krwi. Wokół okaleczenia gromadzą się płytki krwi tworząc czop płytkowy utrudniający wypływanie krwi.

4. Hemostaza to proces krzepnięcia krwi. Fibrynogen pod wpływem enzymu trombiny przechodzi w fibrynę, czyli tzw. włóknik, nie rozpuszczalne białko krwi.

5. Grupy krwi.

Podział na grupy wynika z braku lub obecności dwóch antygenów znajdujących się w błonach komórkowych krwinek czerwonych. Wyróżniamy grupy krwi A, B, AB, 0. Grupa 0 - uniwersalny dawca, nie zawiera antygenów (glikoprotein), dlatego może być przetaczana do wszystkich innych grup krwi. Osoby z grupą krwi AB to uniwersalni biorcy w krwinkach czerwonych. Oprócz antygenu A i B może wystąpić antygen D zwany czynnikiem Rh. Jeśli występuje mamy krew Rh+ (ok.85%ludzi), jeśli go brak mamy Rh-. Konflikt serologiczny, inaczej tkankowy występuje, jak mężczyzna ma Rh+, a kobieta Rh-.

6. Budowa serca.

Serce umieszczone jest w worku osierdziowym wypełnionym płynem surowiczym. Serce zbudowane jest z mięśnia poprzecznie prążkowanego sercowego. Podzielone jest na cztery jamy - przedsionek lewy i prawy, komora lewa i prawa, między nimi przegroda międzykomorowa. Między przedsionkami, a komorami są zastawki przedsionkowo-komorowe, w prawej części serca trójdzielna, w lewej części serca dwudzielna. Krew przepływa z przedsionków do komór, nigdy przeciwnie. Na pracę serca składają się naprzemienne skurcze przedsionków i komór (ok.72 razy/min.). Krew z lewej komory płynie do całego organizmu, z prawej komory przepływa do płuc. Serce tłoczy krew do systemu naczyń złożonego z tętnic, żył, naczyń włosowatych. Tętnice wyprowadzają krew z serca do narządów. W skutek skurczu błony mięśniowej tętnic może rytmicznie zmieniać się światło (przepływ) tętnic, powodując tętnienie naczyń. Żyły doprowadzają krew do serca z narządów. Mają znacznie mniejszą warstwę mięśni gładkich, niż tętnice.

7. Duży obieg krwi.

Aorta wyprowadza krew utlenowaną z lewej komory serca, po czym rozdziela się na system tętnic, naczyń włosowatych i dociera do narządów wewnętrznych, mózgu, mięśni, trzewi. Żyłami krew odtleniona wraca do prawego przedsionka.

8. Mały obieg krwi (płucna).

Z prawej komory serca wychodzi pień płucny, który dzieli się na tętnice płucną prawą i lewą, które dochodzą do płuc. Płynie nimi krew odtleniona, która w płucach utlenia się. Z każdego płuca wychodzą dwie żyły płucne, którymi krew utlenowana dostaje się do lewego przedsionka serca.

Krążenie wieńcowe jest to część dużego obiegu krwi. Jego zadaniem jest zaopatrywanie w krew mięśnia sercowego. Tętnica prawa i lewa odchodzą od aorty powyżej komory serca i doprowadzają utlenowaną krew do wszystkich części serca.

Krążenie wątrobowe jest to część krążenia dużego. Żyła wrotna zbierająca krew z narządów jamy brzusznej doprowadza ją do wątroby, gdzie rozdziela się na wtórny układ włosowaty. W wątrobie krew pozostawia substancje pokarmowe oraz substancje toksyczne. Z wątroby o stabilnym składzie chemicznym wypływa krew żyłą wątrobową

9. Układ limfatyczny- chłonny.

Limfa (chłonka) jest to płyn pochodzący z osocza krwi, który został przesączony przez ściany naczyń włosowatych do przestrzeni międzykomórkowych. Drobne naczynia limfatyczne łączą się w skupiska zwane węzłami chłonnymi limfatycznymi, w których produkowane są limfocyty. Produkty trawienia tłuszczowców zostają wchłonięte w jelicie cienkim przez naczynia limfatyczne kosmków. Naczynia limfatyczne ostatecznie uchodzą do żył i w ten sposób limfa wraca do krwioobiegu. Limfocyty ( krwinki białe pełniące funkcje odpornościowe w organizmie) wytwarzane są w grasicy oraz w śledzionie, w której następuje także niszczenie starych erytrocytów. Śledziona jest zbiornikiem krwi o wysokim stężeniu krwinek czerwonych.

10. Układ nerwowy.

Funkcje układu nerwowego:

• Umożliwia poprzez zmysły kontaktowanie się ze środowiskiem zewnętrznym (dotyk, smak, wzrok, słuch, węch);

• Większość naszych reakcji świadomych i nie świadomych, tj. myśli, pamięć, emocje uzależnione są od działania układu nerwowego.

• Wraz z układem hormonalnym pełni funkcje integracyjne i koordynujące pracę narządów wewnętrznych;

• Główną funkcją układu nerwowego jest odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego poprzez receptory, reagowanie na te bodźce i ich zapamiętywanie.

11. Budowa układu nerwowego

Układ nerwowy zbudowany jest z tkanki nerwowej. Neuron jest to pojedyncza komórka nerwowa. Osłonka mielinowa powoduje przewodzenie (szybkie) impulsów nerwowych (fale elektrochemiczne przekazują informacje z jednej komórki do drugiej, z jednej części ciała do drugiej części ciała).

Ośrodkowy układ nerwowy zbudowany jest z mózgowia i rdzenia kręgowego. Osłonięty jest przez czaszkę i kręgosłup. Wewnątrz osłonięty jest przez warstwy, czyli tak zwane opony mózgowe:

• Opona twarda - przylega do kości czaszki. Zawiera zatoki żylne wypełnione krwią odpowiedzialną za chłodzenie mózgu.

• Opona pajęcza - wypełniona jest płynem mózgowo-rdzeniowym powstałym w oponie miękkiej, w skutek przesączu wody i składników osocza krwi.

• Opona miękka - silnie unaczyniona, wnika w bruzdy i zakręty kory mózgowej.

12. Budowa mózgowia:

• Kresomózgowie (przodomózgowie) - są to półkule połączone spoidłem wielkim. Na wierzchu półkul znajduje się istota szara, tak zwana kora mózgowa - silnie pomarszczona, zbudowana z ciał komórkowych. Liczba i przebieg bruzd i zakrętów kory są stałe. Pod nią znajduje się istota biała zbudowana z aksonów, dendrytów. Korę dzielimy na płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny. Obszary funkcjonalne kory to miejsca o wzmożonej części czuciowej. Okolice przedczołowe kory mózgu odpowiedzialne są za wyższe czynności mózgu, to znaczy zapamiętywanie, inteligencja, morale, zachowania etyczne. Ośrodki mowy są zlokalizowane w półkuli lewej.

• Międzymózgowie - znajduje się tu wzgórze, podwzgórze, przysadka, szyszynka. Podwzgórze: stanowi ośrodek czynności autonomicznych, reguluje pracę mięśni gładkich, gruczołów, znajdują się tu ośrodki głodu, pragnienia, snu i termoregulacji.

• Śródmózgowie - środkowa część mózgowia, w której znajduje się tzw. wodociąg mózgu zwany też wodociągiem Sylwiusza łączący III i IV komorę mózgu. Śródmózgowie łączy się z móżdżkiem i rdzeniem przedłużonym oraz z międzymózgowiem.

• Tyłomózgowie - składa się z mostu i móżdżku. Móżdżek zbudowany jest z dwóch półkul połączonych tworem zwanym robakiem. Uszkodzenie zaburza koordynację ruchu i równowagę.

• Rdzeń przedłużony - rozszerzona część rdzenia kręgowego, z której wychodzą nerwy czaszkowe.

• Rdzeń kręgowy - podzielony jest na segmenty: 8 segmentów szyjnych, 12 piersiowych, 5 krzyżowych, 5 lędźwiowych, 1 guziczny. Kończy się na wysokości 2 kręgu lędźwiowego. Nerwy opuszczają kanał kręgowy przez otwory międzykręgowe. Zbudowany jest: istoty szarej położonej centralnie, istoty białej otaczającej istotę szarą;

13. Obwodowy układ nerwowy zbudowany jest z 12 par nerwów czaszkowych i 31 par nerwów rdzeniowych.

Nerwy czaszkowe unerwiają głowę, szyję. Tylko nerw błędny (X) dochodzi do narządów wewnętrznych klatki piersiowej i brzucha. Nerwy rdzeniowe dochodzą do nóg, rąk, tułowia. Unerwiają mięśnie i skórę. Nerw czaszkowy trójdzielny (V) unerwia powłoki i części głębokie twarzy. Jego uszkodzenie wywołuje silne nerwobóle, które powodują zaburzenia koordynacji mimicznej twarzy, nie wyczuwanie ciał obcych w oku, wysychanie rogówki. Dzieli się on na: nerw oczny, nerw szczękowy, nerw żuchwowy.

Nerw twarzowy (VII) unerwia mięśnie mimiczne twarzy oraz mięsień szeroki szyjny. Uszkodzenie tego nerwu pociąga za sobą porażenie wszystkich mięśni twarzy po stronie uszkodzenia, łącznie z mięśniem szerokim szyi. Twarz staje się nie symetryczna. Oko po stronie uszkodzenia nie zamyka się, niemożliwe jest marszczenie czoła, kat ust opada, występują problemy z mową, wrażenie obrzęku.

14. Łuk odruchowy. Odruchy są to reakcje zachodzące po za naszą świadomością, pod wpływem określonego bodźca. Odruchy bezwarunkowe to odruchy wrodzone, niewyuczone odpowiedzi na bodźca. Odruch kolanowy, ssania, wymiotny są stałe, niezmienne.

Odruchy warunkowe powstają w skutek doświadczenia i treningu, są to odruchy przypadkowe, zmienne, zachodzące przy udziale kory mózgowej. Wszystkie odruchy odbywają się przy udziale ośrodkowego układu nerwowego.

A - wzgórze, B - podwzgórze, C - przysadka mózgowa, D - most, E - rdzeń przedłużony, F - rdzeń kręgowy, G - komora czwarta mózgu, H - móżdżek, I - spoidło wielkie (ciało modzelowate), J - kora mózgowa.

1. Narząd wzroku - oko. Gałka oczna umocowana jest dzięki mięśniom szkieletowym pozwalającym świadomie poruszać okiem. Pokryta jest trzema błonami:

• Twardówką, która z przodu przechodzi w rogówkę.

• Naczyniówką, która w przedniej części przechodzi w tęczówkę i ciało rzęskowe, w którym znajdują się mięśnie, na których zawieszona jest soczewka;

• Siatkówką, w której znajdują się receptory światła - czopki odpowiedzialne za widzenie ostre i barwne, pręciki odpowiedzialne za widzenie czarno-białe o zmierzchu. Pręciki do właściwej pracy potrzebują witaminy A.

Źrenica jest to otwór w tęczówce, którym dostaje się do oka światło.

2. Akomodacja oka to ostre widzenie przedmiotów bliskich lub daleko położonych poprzez zmianę kształtu soczewki, co odbywa się przez skurcze mięśnia rzęskowego.

3. Narząd słuchu i równowagi - ucho.

• Ucho zewnętrzne: małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny zamknięty błoną bębenkową, w którą uderza fala dźwiękowa wywołując jej drgania;

• Ucho środkowe: jama bębenkowa, trzy kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko, strzemiączko, trąbka słuchowa Eustachiusza, która łączy ucho środkowe z gardłem;

• Ucho wewnętrzne: ślimak i kanały półkoliste (wypełnione są chłonką) tworzą błędnik. W ślimaku dźwięki zostają przekształcone w impulsy nerwowe, skąd poprzez nerw ślimakowy przekazywane są do obszarów kory mózgowej (kresomózgowia).

4. Układ dokrewny - hormonalny.

Gruczołami dokrewnymi nazywamy takie narządy gruczołowe, które nie mają przewodów wyprowadzających i oddają swoje wydzieliny (hormony) bezpośrednio do krwi.

5. Gruczoł tarczowy - tarczyca, składa się z dwóch płatów bocznych i środkowego. Wychwytuje jod z organizmu. Hormony produkowane przez tarczycę: tyroksyna (T4), trójjodotyromina (T3), hormony te wpływają na rozwój, wzrost, przemianę materii, metabolizm całego organizmu, odpowiedzialne są za rozwój układu nerwowego na kondycję psychiczną. Nadczynność tarczycy - produkowanych jest zbyt dużo hormonów, charakteryzuje się podwyższoną przemianą materii, chudnięciem, nadpobudliwością, przyspieszeniem akcji serca, wytrzeszczem gałek ocznych, nadmierna potliwość. Niedoczynność tarczycy wynikająca z niedoboru hormonów tarczycy. Charakteryzuje się zwolnieniem przemiany materii, tyciem, ospałością, skóra jest sucha, szara, blada, wypadanie włosów, nadmierne rogowacenie skóry, powiększone wole. U dzieci może wystąpić karłowatość i upośledzenie umysłowe - kretynizm. Kalcytonina jest to hormon tarczycy, który obniża stężenie wapnia we krwi, a wzmaga jego odkładanie w kościach.

6. Gruczoł przytarczyczny - przytarczyca, są to dwie pary gruczołów umiejscowione na tarczycy. Wytwarza parathormon, uwalniany jest, gdy spada stężenie wapnia w krwi. Jego zadaniem jest uwolnienie wapnia z kości do krwi, zwiększenie wchłaniania wapnia w jelicie cienkim oraz w nerkach.

7. Trzustka - wytwarza insulinę i glukagon. Insulina zmniejsza stężenie glukozy we krwi, gdy stężenie glukozy spadnie poniżej wartości minimalnych glukagon powoduje rozpad glikogenu wątrobowego do glukozy. Insulina zwiększa przenikanie glukozy przez błony komórkowe, dzięki czemu zwiększa się przepływ glukozy do komórki i zmniejsza jej stężenie we krwi. Insulina pobudza wątrobę do magazynowania glukozy w postaci glikogenu. Następstwem niedoboru insuliny jest cukrzyca typu I. Cukrzyca typu II objawia się niewrażliwością komórek na insulinę, często towarzyszy jej otyłość. Leczy się ją za pomocą diety.

---