1. Czteroczynnikowa koncepcja psychologicznej genezy rewolucji:

spadek poczucia zaspokajania potrzeb

uaktywnienie sfery „wielkich” czy „podstawowych” wartości

obniżenie prawomocności porządku społecznego

wzrost poczucia politycznej efektywności

Będzie to teoretyczny schemat, który tłumaczy zjawiska rewolucyjne w sposób wew. spójny. Analiza dotyczy mechanizmów poznawczych, deskryptywnych i afektywnych oraz ich efektów (treściowe i formalne własności reprezentacji świata społecznego).

Pacewicz starał się ukazać stopniowe / nagłe zmiany przekonań i zasady ich organizacji.

Główne uwarunkowania społeczne (systemowe) zachodzenia czteroczynnikowej koncepcji:

sztywność

monocentryczność systemu

SPADEK POCZUCIA ZASPOKOJENIA POTRZEB:

Potrzeby:

Behawioryzm - skrótowy opis prawidłowości zachowań, których źródło leży w powtarzających się oddziaływaniach otoczenia i/lub w wyuczonych nawykach.

Psychologia poznawcza - zaspokajanie potrzeb jako mechanizm poznawczy usuwania rozbieżności, niezgodności czy dysonansu.

Istnienie potrzeby przejawia się zawsze:

1. dążeniem do pewnego stanu

2. odczuwaniem negatywnych skutków w razie niemożności dążenia i/lub osiągnięcia tego stanu

Pacewicz decyduje się na poznawcze podejście potrzeba to _{(„potrzeba uaktywniona”)} rozbieżność informacyjna _{(luka miedzy oczekiwanym a aktualnym stanem rzeczy bo występuje napięcie)}

elementy ról społecznych czy wzorów kulturowych

Rodzaje potrzeb:

potrzeby świadome

potrzeby nieświadome

potrzeby deklarowane (pragnienia)

potrzeby prawdziwe - związane z autentycznym istnieniem jednostki czy jej samorealizacją

potrzeby pozorne (fałszywe) - są wynikiem oddziaływań społecznych, które mają na celu narzucić jednostce dążenia materialne czy prestiżowe uaktywniane przez presję grupy, chęć dostosowania się

Decydując czy jakaś potrzeba jest prawdziwa lub fałszywa opieramy się na decyzji z OBIEKTYWNEGO punktu widzenia.

Okresy rewolucji naruszają zwykle sztywny podział „fałszywych pragnień” i „prawdziwych potrzeb” _{(dążenie do prawdy, wolności)}.

POZNAWCZA DEFINICJA POTRZEB

Elementy poznawczej definicji potrzeb:

• stan oczekiwany

• rozbieżność między wyróżnionym stanem oczekiwania a stanem aktualnym

Oczekiwania poznawcze - wyobrażenia na temat zdarzeń, które mogą nastąpić, zapisanych w formie konkretnej lub pojęciowej

J. Reykowski - teoria realizacji zadań

ZADANIE - mechanizm regulacji, „czyli sterowania działalnością podmiotu”:

ujemna rozbieżność pomiędzy standardem stanu normalnego (SN) lub stanu idealnego (SI) a stanem rzeczywistym (SR);

idea odnosząca się do warunków, których spełnienie usuwa rozbieżność (wyobrażenie celu);

program osiągnięcia tych warunków.

STANDARDY - wyobrażenia i pojęcia o stanie rzeczywistości

• bądź realnej - powtarzalność doświadczeń

• bądź idealnej - społecznie wypracowane reguły oceny zjawisk

• źródło standardów - układy hiperstabilne - silnie utrwalona organizacja pojęć, których podstawową własnością jest działanie na zasadzie homeostatycznej podmioty dążą do zachowania (konserwacji) układu hiperstabilnego bądź przez:

zmianę rzeczywistości, bądź przez

zniekształcenie percepcyjne (mechanizmy obronne)

Reprezentacja poznawcza nie istniejącego faktycznie stanu idealnego może stać się układem o większym stopniu stabilności niż reprezentacja stanów normalnych.

Zasada dla obu typów standardów _{(zmiana rzeczywistości lub mechanizmy obronne)} jest ta sama zasada homeostazy, redukcji rozbieżności miedzy stanem pożądanym a spostrzeganym aktualnie.

Każdy układ stabilny, _{którego równowaga została naruszona}, może kontrolować zachowanie podmiotu, o ile nie działają silniejsze odeń układy konkurencyjne _{(układem stabilnym jest struktura Ja organizacja poznawcza, na która składają się liczne standardy (pojęcia) jednostki, o sobie, zarówno realne jak i idealne. Struktura Ja jest strukturalną przesłanką zadań osobistych)}

CEL CZYNNOŚCI - opis warunków usuwających rozbieżności pomiędzy rzeczywistością a stanem opisanym przez standard. Może on zostać wybrany z dostępnej kategorii możliwych celów bądź musi zostać skonstruowany.

PROGRAM CZYNNOŚCI - antycypowany, ułożony w umyśle sposób realizacji celu.

W. Łukaszewski - teoria funkcjonowania osobowości jako systemu wymiany informacji.

WIEDZA - zasadniczy element teorii, których jednostką jest wiązka informacji złożona z 3 elementów:

informacja o własnej osobie

informacja o relacjach człowiek - otoczenie

informacja o otoczeniu i programach działania

Uporządkowana jest ona w postaci modelu i wizji:

MODEL - zapisana wiedza, czyli zbiór informacji o rzeczywistości, dotyczy stanów normalnych rzeczywistości.

Są to 2 rodzaje opisów:

„wyłącznie charakterystyki modelowanych obiektów, funkcji czy relacji”

„charakterystyki wraz z towarzyszącą temu oceną, że to jest właśnie cecha normalna, normalna funkcja czy norm relacja między obiektami”

Cele MODELU:

• reprezentacja psychiczna otoczenia

• regulacja standardów zachowania się, ponieważ „są to opisy celów, jakie powinny być osiągnięte w sytuacjach odbiegających w sposób istotny od stanów reprezentowanych jako normalne w danym otoczeniu”

Uproszczenie teza o całkowicie sprawozdawczym charakterze modeli; modele rzeczywistości nie są równoznaczne z opisem ubiegłych doświadczeń podmiotu; powtarzalność i typowość doświadczeń jest podstawa ich powstania.

Rodzaje MODELI:

• model stanów aktualnych

• model stanów przeszłych

WIZJE - charakterystyki stanów przeszłych:

• wizje pojęciowe i obrazowe:

opisowe wizje otoczenia - wyobrażenia o tym, jakie mogłoby być otoczenie

normatywne wizje otoczenia - jakie powinno być otoczenie

modele + wizje = zbiory standardów regulacji

Regulacja zachowania oparta na standardach realizuje się w wyniku likwidowania rozbieżności pomiędzy napływającymi informacjami o relacji podmiot-otoczenie _{(AR, aktualna relacja)} a standardami czy to stanu norm _{(NR, normalna relacja),} czy to stanu idealnego _{(IR, idealna relacja).}

W przypadku rozbieżności pomiędzy standardem stanu norm lub idealnego a stanem rzeczywistym występuje zwykle dążenie do wprowadzenia zmian w rzeczywistości, odpowiednio o charakterze zachowawczym i rewolucyjnym.

STANDARDY REGULACJI - wyobrażenia, przekonania, pojęcia itp. elementów poznawczych, które pełnią funkcję regulacyjną. Regulują one ludzkie zachowania, czynności.

Kiedy dane pojęcie czy wyobrażenie staje się standardami?:

• wtedy, gdy pojęcie czy wyobrażenie staje się zdolne do kontrolowania czynności podmiotu poprzez opisany mechanizm redukcji rozbieżności. Wtedy owo pojęcie pozbawione jest jakiejkolwiek MOCY EXPLANACYJNEJ nie operujemy bowiem żadnym zewnętrznym kryterium jego wyodrębnienia, zewnętrznym - wobec wyjaśnianego zjawiska. Gdy na podstawie powyższego założenia zaczniemy wyjaśniać popełnimy błąd petito principii

Cechy charakterystyczne standardów stanu normalnego i idealnego:

• działają na zasadzie HOMEOSTAZY

• są faktami subiektywnymi, pewną interpretacją rzeczywistości (nie!! zapis powtarzających się doświadczeń)

• związane z pewną wiedzą o rzeczywistości, społecznie uzgodnioną

• 
  opisują stany pożądane przez jednostkę

Istnieją dwie drogi dla rozróżnienia dwóch typów standardów:

1. droga „obiektywna” wymaga analizy funkcji……………………………………………..

2. droga „subiektywna” próba pogłębienia indywidualnych znaczeń reprezentacji stanów sytemu

Konkretne i pojęciowe wyobrażenia rzeczywistości społecznej tworzą obraz bardzo złożony, nie ograniczający się do stanów normalnego i idealnego, obejmujący m.in. stany przeszłe, przyszłe - możliwe, prawdopodobne, warunkowe, pozytywnie wartościowane przez różne ważne dla podmiotu osoby czy autorytety, stany nie realizowane.

Wiedza jest porządkowana przez jedna lub wiele hierarchii wartości oraz przez stan, który jest możliwy do zrealizowania bądź nie.

Patrz str. pisane ręcznie

Postrzeganie rzeczywistości na podstawie 2-óch kryteriów:

• „ewaluatywne” - „wymiar chęci”:

ustabilizowany

• „operacyjne” - „wymiar szans”:

„ruchomy”

pod wpływem pozytywnych doświadczeń może przesunąć się w lewo - coraz więcej stanów idealnych wchodzi w „obszar możliwości”

uaktywnienie proc ewaluatywnych - gdy dominują oceny pozytywne, występuje tendencja do obracania się osi pionowej w lewo wszystko, co pożądane, wydaje się możliwe, wszystko, co odrzucane, staje się niemożliwe.

dominacja pesymizmu - oś obraca się w prawo wszystko, co pożądane, wydaje się leżeć poza obszarem możliwości.

Reprezentacja stanów otoczenia społecznego i/lub stanów podmiotowych przy przyjęciu dwóch kryteriów porządkujących:

stany najbardziej pożądane są możliwe do osiągnięcia w stopniu co najwyżej średnim

ludzie nie tworzą zazwyczaj reprezentacji stanów najgorszych jako niemożliwych do wystąpienia

funkcjonują liczne wizje czysto utopijne i „wizje nieuchronnego zła”

w obszarze wizji idealnych wyodrębniają się mniej pożądane, ale za to bardziej możliwe do realizacji „wizje realne” stanu obiektów społecznych i/lub podmiotu. największa moc regulacyjna

WIZJE REALNE:

• należą do transformacji spostrzeganego stanu rzeczy

• stanowią zapis „stanu normalnego”, który uległ pogorszeniu

• stanowią extrapolację ubiegłego rozwoju

• zjawisko wizji realnych. wiąże się z poczuciem własnej wartości - jednostka uważa się za wartościową i dlatego twierdzi, że określone stany rzeczy się jej należą

• na usytuowanie w. r. duży wpływ mają wszystkie 4 procesy rewolucyjnych zmian osobowości, a w szczególności (IV wzrost poczucia politycznej efektywności)

Zniekształcenia percepcyjne współwystępują z równie intensywnymi zmianami społecznymi w okresie rewolucji; myśl człowieka w okresie rewolucji wyprzedza procesy społeczne , ale postaje z nimi w relacji rosną możliwości zmiany systemu i poprawy sytuacji podmiotu *jednostka lub grupa)

Jaka jest funkcja rozbieżności informacji?:

• brak odpowiedzi, bo istotne jest:

(1) gdzie stan oczekiwany jest położony,

(2) jaka jest dynamika zmian jego położenia

(3) jaka jest dynamika zmian położenia aktualnego.

• im max jest rozbieżność między stanem aktualnym a stanem pożądanym, tym max jest motywacja do zmiany sytuacji.

• W warunkach skrajnej deprywacji poziom oczekiwany zaspokojenia potrzeb zostaje dostosowany do poziomu uznanego za możliwy tak dalece, że napięcie związane z możliwością własnej śmierci nie wywołuje zjawiska zaangażowania społecznego

• Ludzie poddani skrajnej deprywacji próbują dostosować się do sytuacji przy przekroczeniu „progu zagrożenia fizycznego” jednostka obojętnieje emocjonalnie, traci zdolność do analizowania sytuacji społecznej, która jest powodem jej cierpień, wykluczona jest również aktywność rewolucyjna

Aby wystąpiła wysoka funkcja motywacyjna opisanej rozbieżności, stan oczekiwany musi:

leżeć w obszarze wizji idealnych, w szczególności może on przyjąć postać wizji realnej

przypadki, w których występuje dynamika zjawisk psychospołecznych, która sprawia, że rozbieżność stan aktualny- stan oczekiwany, _{przy spełnieniu wyżej opisanego warunku}, rośnie.

GENEZA REWOLUCJI:

a). Teza marksistowska - stopniowe obniżenie zaspokajania potrzeb z poziomu p1 na poziom p2 następujące w czasie t1 - t2 powoduje narastanie alienacji i w konsekwencji reakcję rewolucyjną. ludzie mają poczucie, że „gorzej być nie może”

b). A. De Tocqueville - poprawa sytuacji wskazywała na możliwość dalszej poprawy, stan bieżący stracił charakter nieodwracalnej konieczności. potrzeby zostają zaspokojone skoro polepszyło się w 1 dziedzinie, to identycznie może być w innych jesteśmy to w stanie wywalczyć, skoro wywalczyliśmy 1.

c). J. C. Davies - DYNAMIKA zmian relacji poziomu obiektywnego i oczekiwanego

d). W. G. Runciman - teoria względnego upośledzenia - poziom zaspokojenia potrzeb innej osoby dla danej osoby staje się oczekiwanym poziomem zaspokojenia potrzeb wtedy, gdy nie istnieją społeczne uzasadnione reguły nierównej dystrybucji subiektywna ocena jednostki zajmowanego przez nią stanowiska.

Mimo obiektywnej poprawy sytuacji podmiotu, zmiana reguł porównań i/lub uzyskanie nowych informacji na temat poziomu zaspokajania potrzeb może spowodować przesuniecie oczekiwanego poziomu zaspokojenia potrzeby.

Czynniki wzmagające upośledzenie:

• podobieństwo

• „dystans psychologiczny”

• ograniczona pionowa ruchliwość społecznej

d1). P. A. Sorokin - teoria rozbieżności czynników statusu - wprowadził rozróżnienie warstw społeczeństw jednolitych (siła jedn. to siła związku między różnymi wymiarami statusu) i niejednolitych (dążą do przekształcenia się w warstwy jednolite w drodze rewolucji)

d2). L. Broom - rozbieżność czynników statusu powoduje odczuwanie NAPIĘCIA, które w wynika z poczucia zablokowania w jednym obszarze, wyraźnego w porównaniu ze swobodą działań w innym obszarze. Napięcie to może być źródłem motywacji do uczestnictwa w ruchach społ.

d3). Geschwender - mechanizm usuwania rozbieżności czynników statusu ma charakter ahistoryczny i opiera się na porównaniu własnych możliwości jednostki w różnych obszarach.

Zjawisko motywacji do usuwania rozbieżności wyjaśniano przez:

uczenie się

powstawanie stereotypów

czynnik temporalny

gdy podmiot przesuwa się „do góry” po jakimś wymiarze statusu społecznego, a nie towarzyszy temu odpowiedni „awans” na innym wymiarze.

e). Dysonans poznawczy:

• występuje pomiędzy stanem spostrzeganym jako istniejący lub mający nastąpić w bliskiej przyszłości a stanem oczekiwanym

• stan oczekiwany zwykle nie odbiega od stanu realnego, a nawet nie funkcjonuje w ogóle jako funkcjonalnie odrębny wzorzec poznawczy, w takich wypadkach pomiędzy stanem oczekiwanym a stanami idealnymi nie ma powiązań

• niekiedy stan oczekiwany różni się znacznie od stanu realnego zaspokojenia, którego to sytuacja może mieć 2 źródła:

stan oczekiwany stanowi extrapolację trendów rozwojowych stanu realnego, który albo poprawia się, ale wolniej niż stan oczekiwany, albo, po okresie poprawy, ulega gwałtownemu pogorszeniu

stan oczekiwany jest wyznaczony przez stan spostrzegany jako stan zaspokojenia potrzeb innej grupy społ. lepiej sytuowanej pod względem zaspokajania danej potrzeby

• we wskazanych dwóch sytuacjach następuje połączenie poznawcze stanu oczekiwanego ze stanem idealnym, stan oczekiwany przyjmuje postać wizji realnych tego, co nie tylko mogłoby być, ale i powinno być. sprawiedliwy czy właściwy stan rzeczy

• siła „motywacji rewolucyjnej” zależy od intensywności zmian rozbieżności pomiędzy wizjami realnymi a stanem realnym lub jego antycypowanymi konsekwencjami. Gdy dysonans rośnie, a nasila się tendencja do działań rewolucyjnych zwłaszcza wtedy, gdy rośnie gwałtownie, a zależy od:

szybkości przesuwania się stanu oczekiwanego w kierunku stanów idealnych i/lub szybkość obniża się realnego poziomu zaspokajania potrzeb

gwałtowności zniszczenia reguł nierówności dystrybucji

• wizje realne są nietrwałym elementem poznawczym

Cechy charakterystyczne powyższych wszystkich teorii:

obiektem, którego stan jest diagnozowany z pkt widzenia potrzeb, może być wyłącznie podmiot, i to rozumiany jako jednostka

przyjmują uproszczoną wizję potrzeb człowieka

Czyje potrzeby są spostrzegane w okresie rewolucji?

Właściwe dla rewolucji jest przejście od indywidualnego do zbiorowego podmiotu potrzeb i od działania na rzecz własnych interesów jako jednostki do działania na rzecz spostrzegania interesów własnych jako elementu zbiorowości oraz do spostrzegania interesów instytucji czy organizacji rewolucyjnych.

Źródło poprawy sytuacji jednostki nie może leżeć w jednostki wysiłku, lecz musi leżeć w zmianie sytuacji, która w podobny sposób krępuje „wszystkich”. do uświadomienia sobie owego dochodzi w procesie KOMUNIKACJI.

Jakie potrzeby spostrzegane są w okresie rewolucji społecznej?

Dwa aspekty zjawiska:

1. stan oczekiwany - czego pragnie jednostka lub grupa

2. sposób przejawiana się czy odczuwania rozbieżności

ROZBIEŻNOŚĆ przeżywana jako:

• uczucie zawodu i złości - Davies

• nadziei czy „niecierpliwej nadziei” - de Tocqville

• obawy przed stratą, rozpaczy przechodzącej w determinację - derywacyjna t. rewolucji

• poczucie krzywdy i złości - t. względnego upośledzenia

• gwałtowne żądania poprawy sytuacji

• źródło emocji, poddawane analizie deskryptywnej

Jakie potrzeby dominują w okresach rewolucji? badania nad potrzebami Marody:

potrzeba normalnego życia uogólnione wyobrażenia o „normalnej” relacji Ja - Świat społeczny

autonomia i niezależność na poziomie jednostki i grupy społecznej

szacunek związany z poczuciem godności

osobiste bezpieczeństwo

sens w wymiarze codziennym i metafizycznym

własny rozwój

Z badań Marody wynika, że potrzeby czysto materialne czy konsumpcyjne w okresie ostrej polaryzacji społecznej nie są deklarowane zbyt często, dominują potrzeby związane ze społecznymi relacjami, z pozycją społeczną jednostki, z możliwością działania w świecie społ.

J.C. Davies stwierdził, że społecznym warunkiem samorealizacji jest:

• demokratyzacja systemu społecznego

• szeroko rozumiane wprowadzenie wolności na różnych szczeblach

• stosowanie zasad sprawiedliwości społecznej

Potrzeby takie jak: potrzeba własnej wartości, potrzeba szacunku, uznania czy godności oraz potrzeba społecznej sprawiedliwości opisują jednostki/ grupy społecznej własną relację ze światem w sposób abstrakcyjny, stanowią syntetyczny zapis zróżnicowanych potrzeb społecznych, sformułowanych na podstawie określonego wzorca idealnego.

POTRZEBA WŁASNEJ WARTOŚCI.

POTRZEBA WŁASNEJ WARTOŚCI - dążenie człowieka do potwierdzenia przez siebie samego i/lub przez innych poczucia wysokiej własnej wartości.

Przejawia się tym, że - podmiot wyraża oczekiwanie, iż będzie otrzymywał ze strony otoczenia komunikaty potwierdzające jego wysokie poczucie własnej wartości

Znaczny wpływ na narastanie poczucia własnej wartości mają;

procesy KOMUNIKACYJNE w grupie społecznej, które stanowią podmiot działań rewolucyjnych

„dowartościowujące doświadczenia”, które mogą powodować powiększenie poczucia własnej wartości, a w konsekwencji nasilenia potrzeby własnej wartości.

„kompensacyjna” dynamika zjawiska: dawnemu poniżeniu jednostki lub grupie może odpowiadać wyolbrzymiona chęć szacunku ze strony otoczenia „wstyd za przeszłość”

potrzeba godności pełni rolę „metapotrzeby”:

stanowi ona skróconą formę zapisu wielu innych potrzeb materialnych i ponadmaterialnych

działa wzmacniająco na inne mechaniczne potrzeby

im wyżej podmiot jest skłonny wartościować siebie czy własną grupę, tym wyższego poziomu zaspokajania potrzeb jest skłonny oczekiwać.

Po pierwszych sukcesach ruchu rewolucyjnego, następuje często znaczny wzrost poczucia własnej wartości grup rewolucyjnych, czemu nie odpowiada poprawa ich materialnej, społecznej czy politycznej pozycji.

METAPOTRZEBA WOLNOŚCI.

Psychologiczne teorie wolności

• M. Kofta - doświadczenie wolności może nie być jednorodne

• dwie zasadnicze koncepcje w obszarze „psychologii wolności”:

A. W. Kruglanski i M. Cohen - „irracjonalistyczna teoria wolności” - im mniej zróżnicowane są możliwości zachowania jednostki, tym max jest poczucie wolności. Im trudniej jest jednostce podjąć decyzję, im bardziej jest niezdecydowana czy niepewna, tym max ma poczucie wolności. wolność jako trudność podjęcia wyboru _{(podobna jest teoria wolności decyzji Steinera wartość „wolności celu” mierzona jest zyskiem z zachowania spostrzeganym, czyli różnica zysków i kosztów jeżeli jednostka decyduje się podmiotowo na wykonanie jakiegoś zadania, to wszystkie przeszkody w jego realizacji umacniają wyjściowo przekonanie w przypadku wtajemniczenia; przeszkody, które prowadzą do wzrostu kosztów, prowadza też do wzrostu zysków, jeżeli cel został osiągnięty)}

M. Kofta - regulacja autonomiczna - dysponowanie zbiorem zróżnicowanych jakościowo alternatyw i niewielkie zróżnicowanie ich atrakcyjności _{teoria autonomii regulacyjnej jest deklarowanym odejściem od jednotorowości myślenia psychologicznego w tym sensie, że nie wskazuje się na inne czynniki wywołujące stan regulacji autonomicznej}

tradycyjne rozumienie wolności jako zgodności zachowań człowieka z jego pragnieniami i intencjami - poczucie wolności będzie tym max, im silniejszy będzie związek zachowania z dyspozycjami osobowymi (postawami, wartościami, cechami charakteru), tym wyraźniej różnicowane są pod względem atrakcyjności możliwości zachowania, im mniej niezdecydowania, niepewności i wahania przy podejmowaniu decyzji.

sensownie o wolności zachowania można mówić tylko w odniesieniu do działań, które mają charakter teleologiczny, czyli takich zachowań , które mają zawsze przyczynę wewnętrzną.

działania

endogenne egzogenne

stanowiące cel sam środek do innego

w sobie celu

działania o „przyczynach zewnętrznych” - egzogenne

działania o „przyczynach wewnętrznych”: egzogenne i endogenne - te działania, które przynoszą efekt immanentny, natychmiastowy i bezpośredni; wszystkie czynności składające się na działanie, które stanowi realizacje wartości uznanej z samoistną.

2 typy wolności:

„wolność od” - brak zewnętrznej kontroli zachowania - jednostka podmiotem swego zachowania

„wolność do” - realizacja w działaniu swoich wartości, preferencji wyrażania swych własności osobowości itp.

W modelu autonomii regulacyjnej M. Kofty mówi się o tym, że sytuacja wyboru prowadzi do dwóch procesów pośredniczących:

1). zaakcentowania własnej osoby jak podmiotu działania (pozytywny biegun „wolności od”)

2). aktualizacji w świadomości norm, wartości , zasad lub racji, które są treściowo powiązane z podejmowanym działaniem i mogą przeważyć szalę na rzecz jednej z alternatyw (warunki odczuwania „wolności do”)

KONSEKWENCJE OBU STANÓW

„wolność od” - wzrost kontroli osobistej, wzrost atrybucji odpowiedzialności do Ja za efekty własnego działania

„wolność do” - wzrost zgodności zachowań ze standardami, wzrost odporności na wpływ społeczny ukierunkowany na zmianę sposobu realizacji wybranego działania oraz spadek wrażliwości na ocenę działania i jego wyniki.

Można potraktować model Kofty jako syntezę wiedzy o regulacyjnych konsekwencjach „poczucia wolności” pewne zastrzeżenie do teorii wiąże się z teza o czynniku sprawczym dla opisanego stylu regulacji.

Możliwość dokonania wyboru możliwości prawdopodobnie uruchomi mechanizm regulacji autonomicznej na zasadzie stworzenia sytuacji wyboru, którego wynik nie jest oczywisty w obu przepadkach jest możliwa manipulacja.

Jakie są związki obu typów wolności?

Ch. Bay wolność = ekspresja siebie czyli umiejętność, możliwość brak ukrytych przeszkód do wyrażania tego, co jednostka chce lub chciałaby wyrazić.

psychologiczne znaczenie wolności - stopień harmonii między głównymi podstawowymi motywami jednostki i jawnym zachowaniem

socjologiczne znaczenie - relatywny brak spostrzegania przez jednostkę zewnętrznych ograniczeń wobec zachowania jednostki.

relatywny brak nie spostrzeganych przez jednostkę zewnętrznych ograniczeń zachowania (wolność potencjalna)

teoria dystansu poznawczego - brak jakichkolwiek zewnętrznych ograniczeń czy nacisków („wolność od”) prowadzi do spostrzegania wyrażanych przekonań jako własnych. Zachowanie spostrzegane przez jednostkę jako wolne w pierwszym znaczeniu („od”) jest również spostrzegane jako wolne w drugim („do”).

teoria zobowiązania - „wolność od” prowadzi do „zamrożenia”, czyli nasilenia postaw czy przekonań podmiotowych:

„samoograniczenie wolności”: nasilenie poczucia zobowiązania prowadzi do swoistego ograniczenia jednostki w przyszłych zachowaniach. specyficzna forma braku „wolności od”, w której człowiek czuje się uzależniony od samego siebie.

„immanentny brak swobody”

Kofta - DEZINDYWIDUACJA

jednostka odrzuca część swych społecznych zobowiązań, wymagań, ról itp., i zarazem wyraża, pod wpływem subtelnych oddziaływań zewnętrznych, ukryte tendencje, pragnienia czy potrzeby.

Potrzeba wolności a zachowania rewolucyjne.

Jednostka tworzy wyobrażenia stanu „wolności od”, czemu towarzyszy konkretne wyobrażenie działań jednostkowych i grupowych, których podjęcie jest niemożliwe do momentu zniesienia tych ograniczeń.

M. Marody pokazała, że robotnicy różnicują „sferę swobody” (obszar życia człowieka, w którym można realizować wybrane przez siebie cele w sposób, który najbardziej odpowiada podmiotowi) oraz „sfery przymusu” (rozciągają się niemal na całe życie publiczne).

Stan oczekiwany „wolności od” przejawia się w postaci zmniejszenia ograniczeń zachowań grup czy jednostki, ograniczeń fizycznych, ekonomicznych, itp. dążenie to może przerodzić się w żądanie osłabienia lub zmiany czynników społecznych czy politycznych, które odpowiadają za kontrolę, zwykle jednak pkt wyjścia jest ograniczenie zakresu „sfery przymusu” na rzecz „sfery swobody”.

W okresie prerewolucyjnym kształtuje się zatem mechanizm psychospołeczny, który prowadzi do nasilenia postaw rewolucyjnych.

W miarę upływu czasu zachowania rewolucyjne są coraz wyraźniej nagradzane społecznie spadek poczucia „wolności od” przy ich podejmowaniu i w efekcie spadek nastrojów rewolucyjnych

Rodzaje „wolności do”:

• „wolność celu” - Steiner - możliwość realizowania atrakcyjnych społecznie celów.

• dążenie do wprowadzenia autentycznej „demokracji”, czyli takie formy rządów, w których każdy może realizować swoją „wolność do”, oczywiście przy przyjęciu pewnych niezbędnych ograniczeń.

Nasilenie potrzeby „wolności od”:

• podwyższenie oczekiwań w tym obszarze - prowadzi do mechanicznej spirali nasilenia potrzeb i do zbliżenia się stanu oczekiwanego do sfery „wielkich wartości”, wizja realna zbliża się do wizji utopijnej

• uspecyficznienie tychże oczekiwań - prowadzi do nasilenia odczuwania ograniczeń, ale są one uspecyficznione, wyrażone w języku konkretnych potrzeba zatem i konkretnych warunków ich spełnienia.

Nasilenie potrzeby „wolności do”:

• rośnie napięcie związane z rozbieżnością pomiędzy stanem oczekiwanym a stanem realizowanym

METAPOTRZEBA SPRAWIEDLIWOŚCI.

Reguła sprawiedliwości - spostrzeganie różnych sytuacji szeroko rozumianego podziału dóbr materialnych i niematerialnych. Reguła ta staje się szczególnie istotna, gdy dostępne dobra nie są wystarczające do zaspokojenia pragnień wszystkich zainteresowanych .

dyskomfort

poczucie niesprawiedliwości:

• gdy istniejące różnice nie uzasadnia żadna akceptowana przez podmiot reguła sprawiedliwego podziału

Reguły sprawiedliwości:

„każdemu wg potrzeb”

„każdemu tyle samo”

„każdemu wg jego wkładów”

szczególnie nasila się gdy:

• odpowiedzialność za niesprawiedliwy czyn przypisywany jest osobom w nim uczestniczącym

• niesprawiedliwość spostrzegana jest jako stabilna

• przypisywana zamierzonym decyzjom osób odpowiedzialnych za nią

Narastanie poczucia niesprawiedliwości wyraża się dążeniem do „odebrania” rozmaitych dóbr osobom, grupom czy instytucjom, które spostrzegane są jako sprawcy sytuacji niesprawiedliwej, czerpiący zyski z aktualnej formy podziału dóbr.

Motyw czy żądanie społecznej sprawiedliwości rodzi się wtedy , gdy w grupie społecznej narasta przekonanie, że inny człowiek w sposób zamierzony tak wpływa na sytuację, żeby utrzymać niesprawiedliwość oraz wtedy gdy proces ten spostrzegany jest jako stabilny, trwający od dawna z tendencja do kontynuacji.

W warunkach poczucia niezaspokojenia potrzeb, przy obserwacji nierównej dystrybucji, przy spełnieniu dodatkowych warunków, rodzi się w jednostce / grupie poczucie niesprawiedliwości:

• samego podziału, zasad czy reguł podziału niesprawiedliwość czynników decydujących o tych regułach

• niesprawiedliwość systemu społecznego jako całości.

Reguły sprawiedliwości stosowane są wobec osób zróżnicowanych pod względem: (M. J. Lerner)

• dystansu od Ja

• spostrzegania obiektu w kategoriach „osób lub pozycji”

w okresie rewolucji wykształca się:

• bardzo silne poczucie wspólnoty czy ujednolicenia z ruchem społecznym, grupą, klasą społeczną, a nawet całym narodem

• nasilenie tendencji do zaspokajania potrzeb innych

• przestrzeganie reguł wzajemności

• dążenie do zachowania solidarności czy unikania konfliktów w grupie

• jednostki, które chciały zachować harmonię w grupie, preferowały podział równościowy ewentualnie nieco przesunięty w kierunku dystrybucji „wg wkładów” tak, aby osoby „najcenniejsze” dla ruchu czy rewolucji funkcjonowały z odpowiednią efektywnością

ZASADY W SYSTEMIE POTRZEB W OKRESIE REWOLUCJI.

W okresie genezy rewolucji występuje:

zjawisko narastania oczekiwań dotyczące zaspokajania różnych potrzeb jednostki i grupy

nasila się ono w wyniku proc KOMUNIKACJI społecznej

stan oczekiwany ustalony został w wyniku porozumiewania się jednostek i grup społecznych, przy czym w 1-szej fazie rewolucji występuje zjawisko „zarażania się” ideą rewolucyjnych zmian społecznych

każde nowe żądanie może być umieszczone wyżej niż do tej pory

w efekcie wizje realne pojawiają się w nowych obszarach oraz opisują stany coraz bardziej pożądane

każde z zachowań wyrażających daną potrzebę w stopniu przekraczającym dotychczas ograniczenia prowadzi do umocnienia się poczucia, że podmiot zachowania (Ja lub My) jest wartościowy i wolny.

SYNDROM AUTONOMICZNEGO STYLU REGULACJI

zwiększa się liczba i rosną oczekiwania dotyczace poziomu zaspokajania potrzeb

zwiększa się stopień abstrakcyjności deklarowanych potrzeb: od konkretnych do metapotrzeb

rozszerza się podmiot deklarowanych i realizowanych potrzeb, z podmiotu jednostkowego na grupowy

procesy te uwarunkowane są czynnikami sytuacyjnymi

NIESASPOKOJENIE POTRZEB A DZIAŁANIE REWOLUCYJNE.

S. Millgram i H. Toch - „sytuacja problemowa” ( rozbieżność pomiędzy społecznymi potrzebami a społeczną praktyką ich zaspokajania) sama z siebie nie prowadzi do powstania ruchu społ. konieczne jest jej doświadczenie jako „wspólnej” i wystąpienie zalążku reakcji na problem, czy potraktowanie go jako „usuwalnej trudności”.

Toch - warunki przystąpienia jednostki do ruchu społecznego:

• jednostka musi mieć przekonanie, że „problem” jest usuwalny, czyli że społeczny „stan rzeczy” jest modyfikowalny oraz że ona sama chce wpłynąć na ten „stan rzeczy”

• potrzeby społeczne oparte na wartościach należących do wyjątkowo cenionych sfer kultury

• porządek społeczny nie zostanie pozbawiony form uprawomocnienia, uzasadniającego jego wartość

DEFINICJA WARTOŚCI PODSTAWOWYCH.

L. Kołakowski - wartości podstawowe:

• odnoszą się do nie empirycznej realności bezwarunkowej (nie wymagają dowodu empirycznego istnienia)

• są wyrazem czy próbą transcendentnego uzasadnienia świata doświadczenia potocznego

• stanowią afirmację wartości ponadosobowych czy w każdym razie nie „osobowo produkowanych”

• są próbą ukazania zmian świata jako uzasadnionych

T. Parsons:

• pożądane wyniki działania o bardzo ogólnym znaczeniu

• najbardziej ogólne stwierdzenie uprawomocnionych wyników działania, które kierują działaniem społecznym wartości jako uogólniony zapis celów działań realnych i potencjalnych, a zarazem jako element kultury

M. Eliadego:

• należą do sfery „sacrum”

• stanowią wartości odświętne, najbardziej czczone, szanowane, itp.

WARTOŚCI PODSTAWOWE - reprezentacja poznawcza możliwych stanów świata społecznego czy możliwych sposobów życia człowieka, które charakteryzują się tym, że:

są oceniane jako dobre lub złe w sposób nie wymagający uzasadnienia

nie są opisem realnych stanów, lecz własności obiektów abstrakcyjnych czy „bytów idealnych”

rozgrywają się w abstrakcyjnym „czasie mitycznym”

w naturalny sposób odnoszone są do działań ludzi i do własności aktualnie istniejących systemów społecznych, stanowiąc albo źródło ich legitymizacji albo źródło ich potępienia

POSTAĆ WARTOŚCI PODSTAWOWYCH:

• dynamiczna

• w postaci skryptów czy mitów

• symbolu

• „iluzji”, itp.

FORMY POZNAWCZEJ REPREZENTACJI WARTOŚCI PODSTAWOWYCH

SYMBOL - narzędzie poznawcze, które rodzi się w momencie, w jakich rzeczywiste wyjaśnienie czy zrozumienie zdarzenia nie jest możliwe

MYŚLENIE SYMBOLICZNE (H. Cantrill, H. Laswell) - wynik niemożności interpretacji świata. sprzeciwia się tradycja humanistyczna symbol jako narzędzie poznania innego typu niż tradycyjnie rozumiane „racjonalne” poznanie rzeczywistości.

SYMBOL:

Paul Ricoeur - skłania do uruchomienia procesu poznania rzeczywistości.

J. Reykowski - stanowi „obiekt zastępczy” dla wartości definiowanych jako „twory” cenione, szanowane, itp., które nie mają swej konkretnej postaci, tj. nie są osobą czy instytucją.

FORMA SYMBOLICZNA STANOWI:

• zapis czy narzędzie poznania wartości podstawowych, która:

z czysto poznawczego punktu widzenia daje możliwość poczucia kontaktu czy obcowania ze sferą znaczeń „najgłębszych”

z psychologicznego punktu widzenia stanowi formę przeżywania i komunikowania wartości podstawowych, które w skali społecznej zapewnia skuteczne wypełnienie funkcji przez te wartości.

• forma mitu ma zbliżone własności do formy symbolu

• mity czy symbole stanowią po prostu zapis określone sfery ludzkich wartości, równie realnych jak wiele innych wartości czy potrzeb.

• symbole czy mity mogą służyć jako „iluzje”, stanowiąc pseudorozwiązanie problemu zbiorowości. (Toch) gdy wielkie wartości nie mogą zostać w żaden sposób realny zrealizowane, a jednocześnie nie zostały wykształcone żadne inne formy zastępczego ich wyrażania czy komunikowania.

• szkodliwość mitów w myśleniu politycznym (J. Staniszkis) - MIT jako sztywny i wyraźny wzorzec, służący do oceniania wydarzeń społeczno - politycznych w sposób absolutystyczny niezrelatywizowany do konkretnych warunków strategii politycznej.

nie można w myśleniu politycznym ograniczać się do tego kategoriami mitycznymi czy symbolicznymi, należy:

interpretować te kategorie w terminach realiów historycznych Reykowski „proces konkretyzacji”

stosować je w sposób „elastyczny”, dobrany do aktualnych możliwości działania

UTOPIE - wyobrażenia idealnego życia jednostki czy częściej idealnego urządzenia systemu społ.

• J. Szacki - wyobrażenie czy wizja idealna, która wymaga zaprzeczenia, a nawet zniszczenia rzeczywistości:

UTOPIA ESKAPISTYCZNA - wszystkie marzenia o lepszym świecie, które nie pociągają za sobą żadnego nakazu walki o ów świat:

miejsca

czasu

ładu wiecznego

UTOPIA HEROICZNA - marzenia połączone z nakazami i programem działania:

zakonu - postulat budowy alternatywnego świata obok odrzucenia rzeczywistości społecznej

polityki - postulat zmiany świata społecznego

• Wyrażają się w postaci:

przedstawień konkretnych lub symbolicznych wizji stanów bogactwa, równości, sprawiedliwości społecznej, itp.

nieokreślonej deskryptywnie , np. mitu dobrej przyszłości, która powstaje przez zaprzeczenie wybranych elementów stanu obecnego systemu społ.

IDEOLOGIE - z reguły usystematyzowane, wyrażają wartości w kategoriach historii skonkretyzowanych.

• stanowią pośrednią formę pomiędzy wyrażeniem abstrakcyjnym, ponadhistorycznym wielkich wartości

• obejmują opis stanów idealnych oraz wskazują na proces ich osiągnięcia

• wielkie wartości są tu komunikowane na poziomie SYMBOLÓW i konkretnych PROJEKTÓW zmian politycznych czy gospodarczych.

• L. Althusser - system przedstawień obdarzonych egzystencją historyczną z dominacją funkcji praktyczno - społecznych nad funkcją teoretyczną. Opiera się ona na nieuświadomionym sposobie przeżywania świata w zgodzie z określonymi wartościami.

WIELKIE WARTOŚCI (L. Kołakowski):

• samouzasadniające się

• ponadczasowe

FUNKCJE WARTOŚCI PODSTAWOWYCH:

• poznawczo - deskryptywna

• poznawczo - ewaluatywna

• forma organizacji procesów emocjonalnych

• uczestniczą w procesie tworzenia systemu potrzeb rewolucyjnych i nasilaniu się poczucia ich niezaspokajania

• wspomagają proces osłabiania czy negowania uprawomocnienia porządku społecznego

• wpływają na kształtowanie się poczucia możliwości działania czy poczucia politycznej efektywności działania.

dymorfizm wartości (schizofrenia wartości) - gdy odgraniczenie wartości realizowanych w życiu „oficjalnym” i sfery wartości podstawowych realizowanych w życiu prywatnym przybiera skrajne formy.

„kultura ideacyjna” ( Sorokin) - całkowita supremacja dążeń ku „wartościom wyobrażonym w świecie prawdy, dobra i piękna.”

wielką rolę w zwiększaniu znaczenia wielkich wartości podstawowych mają intelektualiści (C. Brinton opisał proces „przejścia intelektualistów do opozycji” i ich krytykę systemu społecznego zjawisko wyprzedzające wybuch rewolucji krytyka, ta przekracza próg zwany „progiem rewolucji słów” _{Hoffer wyróżnił typy ludzi przyczyniających się do wybuchu rewolucji: „ludzie idei” (radykalne idee wcielają w Zycie Robespierre), „ludzie słów”, „praktycznych ludzi czynu” (ci, którzy realizują pewne idee rewolucji, uwzględniając realia historyczne oraz używają niekiedy siły Napoleon)}

w procesach rewolucyjnych wartości podstawowe często zawierają elementy sprzeczne wewnętrznie Marody - w polskich warunkach funkcjonowały 2 niezależne etosy:

socjalistyczny

narodowosuwerenny

SPADEK POCZUCIA PRAWOMOCNOŚCI PORZĄDKU SPOŁECZNEGO.

poczucie prawomocności - generalna własność struktur poznawczych o charakterze treściowym, wyrażającą się przekonaniem, że porządek społeczny jest w jakiś sposób uzasadniony, nieprzypadkowy, sprawiedliwy, słuszny, właściwy itp.

• F. Wienstein, G. M. Platt - dwa fundamentalne aspekty relacji jednostki ze światem społecznym:

proces internalizacji - który prowadzi do społ. stabilizacji i utrzymania porządku

proces „straty obiektu” - rozczarowania, odrzucenia, poczucia niemożności czy nieaktualności relacji Ja ze światem społ.

POCZUCIE SPRAWIEDLIWOŚCI SYSTEMU JAKO PRZESŁANKA LEGITYMIZMU:

• K. Skarżyńska - istnieją sytuacje, w których problem sprawiedliwości procedur dystrybucji dóbr w systemie dominuje w świadomości członków społeczeństwa:

tworzą się nowe grupy czy organizacje

reorganizuje się system społ., ponieważ istnieją naciski na zmianę

„wpływowi” członkowie systemu są niezadowoleni z istniejących reguł dystrybucji, postanawiają więc bliżej przyjrzeć się procedurom alokacyjnym, aby znaleźć takie, które będą dla nich bardziej satysfakcjonujące czy bardziej sprawiedliwe

istnieją w grupie czy szerszym systemie społ. osoby „wpływowe”, zadowolone z obecnych zasad podziału dóbr, ale obawiające się zmian dotychczas reguł

zasób dóbr do podziału w danym systemie społ. jest szczególnie mały

• M. J. Lerner, R. Whitehend - szacowanie sprawiedliwości procedur polega na porównywaniu stosownych procedur z pewnymi regułami postępowania:

reguła konsystencji - gdy procedury alokacyjne powinny być stabilne w czasie i stosowane w podobny sposób wobec wszystkich jednostek czy grup społecznych w danym systemie

regułą dokładności - procedury poprzedzające decyzje o podziale powinny dostarczać wielu rzetelnych informacji na temat uczestników podziału, oraz informować o proponowanych zasadach

regułą dokonywania korekty w procedurach - służącą minimalizacji możliwości popełniania błędu w decyzji.

regułą tłumienia osobistego interesu osób administrujących dobrami

regułą zmniejszania ślepego posłuszeństwa wszystkim przepisom aktualnego procesu alokacji - dopuszczenie uzasadnionych odstępstw od sztywnych przepisów

regułą reprezentatywności - aby we wszystkich fazach procesu alokacji brać pod uwagę punkty widzenia różnych jednostek i podgrup, których dotyczy proces podziału.

Neguje się system społeczny, ponieważ jest on niesprawiedliwy w tym sensie, że:

• w zależności od pozycji społecznej jednostki stosuje się wobec niej różne zasady podziału dóbr.

• podział dóbr odbywa się bez uzgadniania jego zasad z przedstawicielami grup społecznych,

• decyzje podziału dóbr są sztywne i stabilne

• administracja dąży do pomnożenia swego osobistego zysku

• reguły podziału są respektowane bez uwzględnienia lokalnej specyfiki

Sprawiedliwość podziału dóbr stanowi podstawę oceny elity władzy, której przypisuje się odpowiedzialność w znaczeniu legitymizacji.

PRAWOMOCNOŚĆ SYSTEMU WŁADZY.

Dany porządek polityczny uznawany jest za prawomocny ze względu na:

swoje pochodzenie

swoje pochodzenie w znaczeniu legalnie wyrażanej woli społecznej

swoje pochodzenie lub swój związek ze sferą „ponadnaturalną”

swą aktualną sprawność wyrażającą się w zaspokajaniu aktualnych potrzeb społecznych

swą aktualną sprawność - władza experta

swą zgodność ze wzorem idealnym

D. C Kosten - ludzie skłonni są wybierać przywódcę autokratycznego wtedy, gdy:

• widzą konieczność gwałtownego „skoku ekonomicznego”

• przewidują pojawienie się sprzeczności pomiędzy celem ogólnym a celami jednostki

W. Evans, M. Zeldith - przywódcy „legalnie wybrani“ zachowują swą rolę przywódczą także wtedy, gdy ich kompetencje nie są proporcjonalne do trudności zadania.

na poziomie subiektywnym prawomocność władzy przejawia się w formie

• „politycznego zaufania” - ogólne oczekiwanie pozytywnej wartości wytwórców systemu polit.

• „rozlanego poparcia” - zbiór przychylnych postaw czy dobrej woli, co pomaga członkom społeczeństwa akceptować czy tolerować polityczne efekty, którym są przeciwni albo których następstwa widzą jak zagrożenie dla swych pragnień.

D. Easton - „rezerwa” systemu politycznego

Almond, Powell - pewne minimum zgody co do podstaw polityki, kierowniczej roli rządu w społeczeństwie oraz usankcjonowanych prawnie celów polityki i reguł uczestnictwa.

MECHANIZM PROCESU DELEGITYMIZACJI.

• efekt zmian socjalizacyjnych - proces wychowawczy prowadzący do ogólnego, niespecyficznego obniżenia podatności na uznawanie porządku społecznego za prawomocny, czyli osłabienie mechanizmu „podporządkowania się prawom”

• niezgodność własności systemu z reprezentacją stanów oczekiwania

W warunkach rewolucji występują w/w mechanizmy delegitymizacji; obok niezgodności treściowej programu rewolucyjnego i własności systemu, rozpowszechnia się postawa odrzucenia prawomocności elementów ładu społecznego określonych przez normę tradycje czy zwyczaj.

DYNAMIKA PROCESU DELEGITYMIZACJI.

• w tzw. warunkach normalnych, mimo zastrzeżeń co do różnych elementów systemu społecznego, poczucie jego uprawomocnienia działa jako „rezerwa” u ogromnej ilości ludzi i nie zostaje podważone.

• dopóki proces delegitymizacji nie rozpowszechni się dostatecznie, dominują autoplastyczne formy alienacji, a osoby odrzucające porządek społeczny są eliminowane z obszaru „świata normalnego”

• wystarczy bardzo niski poziom prawomocności porządku społecznego, by nie doszło do rozwoju rewolucyjnego zaangażowania społecznego.

• satysfakcja instrumentalna (H. C. Kelman, Katz, Kahn) - nawet system całkowicie pozbawiony prawomocności może funkcjonować przez pewien czas opierając się na mechanizmie wymuszenia. Następuje wykonywanie zachowań ze względu na ich społeczne konsekwencje dla podmiotu unikanie kary

• proces spadku prawomocności porządku społecznego przekracza pewien próg, obejmując ośrodki władzy i ośrodek moralny, który uzasadnia istniejący porządek.

„SPIRALA DEFLACYJNA” - (T. Parsons)

• strata zaufania politycznego

• całkowite odmówienie prawomocności istniejącemu porządkowi społecznemu

• transformacja typu władzy z władzy normatywnej na władzę przez przymus

• demoralizacja, utrata wiary w siebie (C. Brinton)

• deformacja odbioru informacji i walki w obronie własnej (C. Brinton)

„teoria spisku”:

• daje możliwość skierowania nagromadzonych uczuć wrogości na wyraźne wyodrębnionego „wroga”

• znacznie upraszcza wyjaśnienie zjawisk społecznych

• daje uczucie „wyższości” opartej na przekonaniu, że „wie się lepiej”

• możliwość zachowania pozytywnej opinii o swym postępowaniu (Toch)

PROCES DELEGITYMIZACJI A TYP DZIAŁAŃ SPOŁECZNYCH.

• M. J. Piaget - im niższy jest poziom zaufania do władz, tym max jest poziom uczestnictwa w działalności o charakterze demonstracji typowych dla zaangażowania rewolucyjnego.

Istnieje związek miedzy niskim poczuciem prawomocności władzy a działalnością nastawioną na zmianę

• H. Toch - jednostka przystępuje do działania w ruchu tylko wtedy, gdy ma poczucie, że jest w stanie w jakikolwiek sposób wpłynąć na kształt rzeczywistości społecznej, co oznacza, że:

uważa, iż świat społeczny jest modyfikowalny

uważa, iż ona jest w stanie współuczestniczyć w procesie modyfikacji.

A. de Tocqueville teoria rewolucji poprawienie się warunków pokazuje na możliwość zmiany rzeczywistości społecznej w kierunku zgodnym z preferencjami społecznymi

• A. Szmajke - „własna skuteczność” - przekonanie jednostki, że jest w stanie z powodzeniem wykonać działania niezbędne do osiągnięcia danych „wyników”.:

dążeniu do wprowadzenia radykalnych zmian w funkcjonowaniu systemu społecznego sprzyja zróżnicowany, a nie jednolity układ czynników poczucia kontroli:

wewnętrzne umiejscowienie poczucia kontroli osobistej - duże poczucie efektywności własnych działań

zew. poczucie „kontroli systemu” - przekonanie, że ludzie nie kontrolują efektywnie swego otoczenia

poczucie kontroli stanowi wartość autonomiczną dla człowieka pozbawienie prawomocności systemu społecznego może też oznaczać „oskarżenie” go o wysoki stopień kontroli nad jednostką

Poczucie możliwości skutecznego oddziaływania na stan systemu obejmuje wyłącznie przyszłe czy nowo powstające stany systemu społecznego, podczas gdy dotychczasowy stan rzeczy jest spostrzegany jako niezależny od „ja” czy „my” i atrybowany jest przeciwnikom kształtującego się ruchu społecznego

• poczucie modyfikalności świata społecznego czy możliwości wpływu na jego losy stanowi punkt dojścia procesu zmian osobowościowych właściwych dla rewolucyjnych przemian osobowości. Punktem wyjścia tego procesu jest poczucie „bezradności społecznej” czy „politycznej”.

• G. A. Almond, Powell - radykalny czy rewolucyjny przebieg zmian społecznych właściwy jest ustrojom czy systemom politycznym, w których poczucie osobistej kompetencji, rozumianej jako możliwość wywierania wpływu, jest w skali społecznej małe niskie poczucie wpływu działa blokująco na działania społeczne, które mogłyby wprowadzać stopniowe zmiany

Brak wpływu rozumiany był jako przeświadczenie, ze w ramach istniejącego porządku nie można zmienić systemu prowadzi do motywacji utworzenia ruchu społecznego

• W. Samuel - „ruch społeczny” rozwija się wtedy, gdy

ludzie czują się zdeprymowani, zablokowani w swych dążeniach, i wtedy gdy

ruch daje im możliwość poprawy ich poczucia bezsilności.

• Seeman - poczucie bezsilności może mieć duże znaczenie dla pozostałych miar alienacji człowieka:

poczucie bezsensu

anomii

izolacji

samowyobcowania

W/w dane wskazują na duże znaczenia poczucia bezsilności dla funkcjonowania systemów społecznych.

• Czynniki utrwalające poczucie bezsilności:

M. E. P. Seligman - teoria wyuczonej bezradności - przekonanie jednostki, że podobnie w przeszłości i teraźniejszości tak i w przyszłości nie wystąpi związek pomiędzy własnymi działaniami a ich następstwami poznawczy deficyt bezradności

Deficyt motywacji - ogólne obniżenie się motywacji do kontrolowania wzmocnień oraz zanik inicjowania nowych działań w celu wpływania na uzyskanie pożądanych przez siebie wyników

deficyt emocjonalny - uczucia typu depresyjnego: przygnębienie, lęk itp.

Efekty obiektywnej bezradności są trwalsze wtedy, gdy doświadczenie bezradności powtarza się w różnych okolicznościach, dla różnych kategorii działań.

Sytuacje bezradności nasilają się zwłaszcza w okresie narastającego kryzysu ekonomicznego, bezradność społeczna powinna być stabilną własnością psychologiczną oraz powinna pojawiać się tendencja do samonasilania się poczucia bezradności.

• R. B Weiner, L. Y. Abramson, M. Seligman, D. Teaslade - wielkość deficytu bezradności zależy od tego, jak jednostka spostrzega przyczynę swojej bezradności:

atrybucja wewnętrzna - jednostka przypisuje powody bezradności sobie

atrybucja zewnętrzna - widzi je poza sobą

powody jako stałe bądź zmienne

• Cztery możliwości atrybucji bezradności:

wewnętrzne stałe: zdolności

wewnętrzne zmienne: wysiłek i inne czynniki motywacyjne

zew. stałe: trudności zadania

zew. zmienne: szczęście, los.

atrybucje globalne (Abramson)

atrybucje specyficzne (Abramson)

• atrybucje wew. - prowadzą do zjawiska „osobistej bezradności” - występuje wtedy, gdy jednostka widzi, że nie udaje się jej uzyskać pożądanego rezultatu, a jednocześnie spostrzega, że istnieją inni członkowie grupy odniesienia, którzy osiągają skutecznie te same wyniki

• „bezradność uniwersalna” - poczucie, że nikomu z grupy odniesienia nie udaje się osiągnąć rezultatów zamierzonych, wiąże się ono z atrybucją bezradności do czynników zewn.

• atrybucje do „zdolności” - występują, w długotrwałych sytuacjach bezradności

• atrybucja do trwałych własności sytuacji społ. - gdy sytuacja bezradności jest dla danej grupy powszechna

NIEZASPOKOJENIE POTRZEB A INNE CZYNNIKI.

POCZUCIE NIEZASPOKOJENIA POTRZEB:

zwiększa intensywność procesów ewaluatywnych i poznawczych

uaktywnienie sfery wielkich wartości podstawowych, aby móc:

• znaleźć wyraz dla uczuć negatywnych i pozytywnych

• uzasadnić swoje oceny rzeczywistości

• by lepiej zrozumieć sytuację poprzez dookreślenie jej reprezentacji poznawczej opartą na wzorach uniwersalnych

zmiany podmiotu działania z „Ja” na „My”

prowadzi do nasilenia wątpliwości czy krytyki wobec ładu społ.

prowadzi do pojawienia się podmiotu zbiorowego - „My”, jako warunku koniecznego, a zarazem sprzyjającego poczuciu możliwości zbiorowego oddziaływania na sytuację.

UAKTYWNIENIE WARTOŚCI PODSTAWOWYCH A INNE CZYNNIKI.

WARTOŚCI PODSTAWOWE:

stanowią reprezentację stanu całkowitego zaspokojenia potrzeb jednostek i grup społecznych („raj zaspokojenia”) oraz stanu totalnej deprywacji („piekło braku”)

pogłębia krytykę stanu obecnego systemu, wzorce idealne pełnią tu wprost rolę standardów ewaluacji wobec realnie istniejącego świata społ.

opisują zjawiska z poziomu zachowań zbiorowych, mówią o „władzy”, „narodzie”, itp. ich uaktywnienie prowadzi do nasilenia procesu powstawania poczucia wspólnoty sprzyja kształtowaniu paragramów rewolucyjnych

PROCES DELEGITYMIZACJI A INNE CZYNNIKI.

POZBAWIENIE PRAWOMOCNOŚCI ŁADU SPOŁECZNEGO:

prowadzi do uogólnienia oczekiwania, że istniejący porządek nie jest właściwy, nie ma uzasadnienia, nie można się na nim opierać

konieczność poszukiwania wizji realnych systemu społecznego, w miejscu porządku pozbawionego uprawomocnienia. Wymaga to nowego aktu twórczego, który dokonuje się na podstawie wartości podstawowych.

staje się ważnym źródłem poczucia wspólnoty czy podobieństwa o „negatywnym charakterze”

Czynnik „wspólnoty negacji” wydaje się odgrywać ogromna rolę, zwłaszcza w fazie prerewolucyjnej i pierwszych fazach rewolucji

POCZUCIE MOŻLIWOŚCI WPŁYWU A INNE CZYNNIKI.

POCZUCIE WSPÓLNOTY:

daje podstawę tworzenia się nowych potrzeb społ.

skłania jednostki do myślenia kategoriami ponadindywidualnymi

wzrost poczucia podmiotowości politycznej przyczynia się do wzmocnienia procesu odrzucenia ładu społ.

Wspólne poczucie krzywdy powoduje znaczne nasilenie poczucia podobieństwa wewnątrzgrupowego, poczucia wspólnoty wzrost poczucia politycznej efektywności

„nadidentyfikacja społeczna” - przecenianie podobieństwa, wspólnoty interesów, itp. gdy przekracza wspólnotę interesów, to:

• powstający ruch jest faktycznie zagrożony od wewnątrz

• dalszy program ruchu musi mieć ogólny charakter

• w działaniach może dominować dążenie do wyrażania postaw nad dążeniem do transformacji rzeczywistości

ARGUMENTY EMPIRYCZNE.

TYPOLOGIA SYSTEMÓW SPOŁ ZE WZGL NA:

poziom zaufania politycznego (1) - 1a. wysokie, 1b. niskie

wielkość poczucia politycznej efektywności grup społecznych (2) - 2a. wysokie, 2b. niskie

1a+ 2a = system demokratyczny: _{odpowiedź ze strony władzy:} LOJALNOŚĆ, „REAKCJA”

2b + 1a = system tradycyjny: PODPORZĄDKOWANIE

2a + 1b = system niestabilny: ORENTACJA DYSYDENCKA

1b + 2b = system totalitarny: ALIENACJA, REPRESJA

PIAGET

Koniecznym warunkiem wystąpienia zaangażowania rewolucyjnego jest interakcja dwóch czynników:

a) pozbawiony prawomocności ład społeczny

b) nasilenie się poczucia wpływu społecznego

T.R. Gurr patrz str. 178 - 179 ważnymi dla znaczenia genezy rewolucji są 2 czynniki:

a) nasilenie poczucia niezaspokojenia potrzeb

b) proces delegitymizacji

Smelser „typowa” sekwencja historyczna, która prowadzi do ukształtowania się radykalnego ruchu społecznego:

1. okres napięcia i niezadowolenia

2. słabe represje ze strony aparatu kontroli

3. niespójność, wahanie czy słabość reakcji ośrodków kontroli

WARUNKI SPOŁ NARASTANIA ZAANGAŻOWANIA REWOLUCYJNEGO.

SZTYWNY SYSTEM - w którym dominują mechanizmy społeczne, uniemożliwiające wprowadzenie stopniowych zmian w sferze instytucji społeczno - politycznych oraz w ideologii systemowej.

• J. Smelser:

nieelastyczny system rządzenia, który jest efektem albo autokratycznej tendencji ośrodka władzy, albo słabości tego ośrodka

niereagowanie na sygnały o dysfunkcjach w działaniu systemu społ.

zablokowanie lub nieistnienie dróg komunikacji i wpływu od „dołu” ku „górze” systemu społ.

niedostateczne tempo wprowadzania zmian w systemie gromadzenie napięć społecznych

• L. Coser - systemy społeczne, które utrudniają ujawnianie wrogości i sprzeczności interesów.

1) SYSTEM SKRAJNIE SZTYWNY - może doprowadzić do znacznego obniżenia aspiracji, czyli oczekiwanego poziomu zaspokojenia potrzeb, zwłaszcza tych politycznych. Aby uzyskać poczucie dostatecznego zaspokojenia potrzeb, stosuje się dodatkowe oddziaływania o charakterze manipulacji:

• eksponowanie potrzeb, które ulegają zaspokojeniu

• tworzenie struktur konfliktowych wśród potrzeb jednostki, zwłaszcza dotyczy to konfliktu pomiędzy potrzebami materialnymi a ponadmaterialnymi albo pomiędzy wszystkimi potrzebami a potrzebą bezpieczeństwa

• dezinformacja w zakresie realnego poziomu zaspokajania potrzeb ”propagandowe zaspokojenie potrzeb” - tworzenie przekonania u odbiorców przekazu, że rzeczywistość społeczna jest lepsza niż jest naprawdę.

2) Do stabilności systemu sztywnego konieczne jest - ZMNIEJSZENIE ZNACZENIA REGULACYJNEJ SFERY WIELKICH WARTOŚCI, a zwłaszcza wyobrażeń państwa wolnego czy sprawiedliwego i/lub wbudowanie do niej elementów niesprzecznych z praktyką społ. systemu sztywnego stosowanie następujących zabiegów:

• deprecjonowanie wizji idealnych poprzez zapożyczanie elementów wizji i umieszczenie ich w innym kontekście lub łączenie z obiektami negatywnie ewaluatywnymi

• deprecjonowanie źródeł aksjologicznych

• wymuszenie zachowań jawnie sprzecznych z wart podst.

3) UPRAWOMOCNIENIE SYSTEMU SZTYWNEGO:

• eksponowanie trwałości i tradycyjnego charakteru porządku społ.

• próby ukazywania charyzmatycznego charakteru osoby lub instytucji sprawującej władzę

• próby wskazania na legalny charakter systemu panowania politycznego

• próby ukazywania osób czy instytucji władzy jako kompetentnych, w szczególności eksponowanie przewagi informacji elity władzy nad społeczeństwem

• wskazywanie na przyszłe zaspokojenie potrzeb społ.

4) PRZECIWDZIAŁANIE EWENTUALNYM PRÓBOM PODEJMOWANIA DZIAŁAŃ OBLICZONYCH NA ZMIANĘ SYSTEMU:

• obniżenie poczucia solidarności grupowej;

pozbawienie grupy jej symboliki identyfikacyjnej

werbunek „grupy rozbijackiej”

zacieranie granic pomiędzy dwiema grupami

stosowanie na masową skalę przypadkowych wzmocnień identyfikacji społecznej jako wynik zdrady interesów grupowych

wprowadzenie niejasności w sferze identyfikacji grupowej

wskazywanie na nieefektywność wszelkich prób zmiany systemu społecznego

• oddziaływanie na pogłębienie społecznej atomizacji:

zwiększanie poczucia zagrożenia związanego z działaniem na rzecz zmiany systemu

obniżenie poczucia odpowiedzialności za zachowanie rewolucyjne oraz obniżenie poczucia świadomości następstw tych zachowań

Wystarczy jednak zakłócenie w którymkolwiek (1,2,3,4) obszarze wzrost napięcia i kształtowanie się sytuacji rewolucyjnej

DESTABILIZACJA SYSTEMÓW SZTYWNYCH.

DESTABILIZACJA:

• wiąże się z zakłóceniem poczucia zaspokajania istotnych potrzeb, często materialnych

• generalizacja stabilizacji wiąże się z innymi procesami:

może nastąpić uwyraźnienie jakichś wątków aksjologicznych

może wystąpić proces delegitymizacji ośrodka władzy

może nastąpić samoistny proces wzrostu poczucia solidarności grupowej i/lub efektywności politycznej grupy społecznej

Odpowiedzią systemu są albo represje, próby wyeliminowania tych artykulacji, albo niedostrzeganie żądań przez ośrodki władzy.

Wywołuje to proces artykułowane potrzeby dotyczą coraz szerszego zakresu zjawisk, czemu towarzyszy rozszerzanie podmiotu artykulacji z małych izolowanych grup na całe społeczności pojawienie się metapotrzeb godności, wolności i sprawiedliwości „spiralny” wzrost poczucia niezaspokajania potrzeb.

Sztywność systemu jest czynnikiem nasilającym proces delegitymizacji ładu społecznego.

I bardziej sztywny system, w którym narasta napięcie rewolucyjne.

System skrajnie sztywny stosuje takie mechanizmy kontroli, które prowadza do innych efektów niż zmiana stanu rzeczy, np.: apatia polityczna, patologie społeczne.

Gwałtowność zmian poczucia wpływu oddziałuje na dalszy przebieg procesu rewolucyjnego.

WARUNKI SZTYWNOŚCI SYSTEMU SPOŁECZNEGO.

R. Dahrendorf - jeżeli system jest sztywny w jakimś obszarze, to dzieje się tak dlatego, że zmiana w tym obszarze byłaby zagrażająca dla istniejącego porządku władzy, czyli interesów grup społecznych zajmujących pozycję panowania.

Psychologiczne mechanizmy funkcjonowania ośrodków sztywnej władzy:

działają one w poczuciu trwałego zagrożenia, zwłaszcza wtedy gdy wszystkie cztery procesy psychologiczne naruszające stabilność są stale „dostępne”

wzrost świadomości społecznej następujący w wyniku znacznego zintensyfikowania masowej komunikacji, zwiększenia wiedzy historycznej czy socjologicznej

uwypuklone zostały te interesy, które rzeczywiście są „sprzeczne”, a pomijane są interesy wspólne.

Sztywność systemu nie jest nigdy „równo rozłożona” systemy są sztywne w różnym stopniu w różnych obszarach, a także w różnym stopniu wobec różnych grup .

Nawet najbardziej elastyczne systemy społeczne są z reguły sztywne wobec grup uznanych za „patologiczne” (chorzy psychicznie).

Rewolucja jest procesem zachodzącym na skalę masową o totalnym charakterze problem monocentryczności systemu społecznego.

MONOCENTRYCZNOŚĆ SYSTEMU SPOŁECZNEGO.

MONOCENTRYCZNOŚĆ (O. Ossowski) - system społeczny, w którym istnieje jedno centrum decyzyjne przy braku interferencji decyzji.

spostrzeganie ośrodka władzy jako jednolitego i nie konsultującego swych decyzji z dużą liczbą grup społecznych prowadzi do ukształtowania się jednej podstawowej osi konfliktu pomiędzy grupami społecznymi ogarniętymi zaangażowaniem rewolucyjnym a jednolitą elitą władzy, która przeciwstawia się zmianom.

„nadintegracja społeczna” - z uwagi na przewagę relacji grupa społeczna a elita władzy

W efekcie występują procesy:

• połączenia pól frustracji, czyli społecznej percepcji potrzeb jako wspólnych lub przynajmniej ściśle powiązanych ze sobą

• odwołania się do ponadgrupowych wzorców aksjologicznych

• wspólnego, międzygrupowego osłabienia prawomocności porządku społecznego

• narastania poczucia wspólnoty czy podobieństwa ponadgrupowego i poczucia możliwości wspólnego działania politycznego

Nawet wewnętrznie podzielony ośrodek władzy może prezentować się jako monolit ze względu na sposób realizowania swych funkcji.

W systemach o niższej sztywności i monocentryczności nie dochodzi do powstania wspólnych ponadgrupowych działań czy ruchów społecznych działania różnych grup przyjmujące formę protestu wobec istniejącego ładu mogą pozostawać w stosunku do siebie niezależne, a nawet wrogie.

MODEL GENEZY REWOLUCJI A ZJAWISKA HISTORYCZNE

• przedstawia 4 procesy psychologiczne o charakterze largo sensu poznawczym, o własnej dynamice oraz wzajemnie się wzmacniających, zwłaszcza w warunkach społecznych opisanych jako: sztywność systemu społecznego i jego monocentryczność.

• Procesy te mogą zachodzić w systemach poznawczych konkretnych osób, ale przede wszystkim opisują one zmiany w „świadomości zbiorowej”, znajdujące swój wyraz w zmianie zawartości komunikacji pomiędzy jednostkami, także pomiędzy grupami.

• Kanałami procesów komunikacyjnych mogą być „prywatne rozmowy”, wystąpienia publiczne, itp.

Nasuwają się pytania:

a) W jakim stopniu trafnie zostało przedstawione to, co rzeczywiście dzieje się w „głowach ludzi” w czasie rewolucji?

b) Jakie typy motywacji i mechanizmy uczestnictwa w ruchu rewolucyjnym można wyodrębnić?

c) W jakim stopniu obraz zjawiska komplikuje się wtedy, gdy uwzględnimy, że zachodzi ono w makroskali?

MODEL ZJAWISKA A REALIA ZACHOWAŃ JEDNOSTEK.

• Realne przeżycia ludzi mają charakter globalny, rozlany, niespecyficzny, powiązany z różnymi aspektami doświadczenia

• Wyłaniająca się wiedza istnieje jako nie usystematyzowana, zmieniająca się

Czujemy się skrzywdzeni, odczuwamy złość skierowana wobec tych, którym wiedzie się lepiej, a którzy na to nie zasługują (I), czujemy, że świat społeczny nie daje nam oparcia (III), odczuwamy podniosłe wzruszenie wobec haseł czy pieśni rewolucyjnych, a także uważamy pewne wydarzenia, osoby za cenne czy niezwykłe (II), odczuwamy ulgę i stajemy się spokojniejsi gdy jesteśmy z innymi, niż wtedy gdy jesteśmy sami (IV).

Odczuwamy tez wściekłość, że mimo wysiłków „niczego nie da się zmienić”, a także powtarzamy opinię, że „oni są wszędzie i zawsze każdy każdego kryje” (przejawy spostrzeganej sztywności i monocentryczności systemu)

• W zjawiskach rewolucyjnych występuje wiele niespecyficznych mechanizmów motywacyjnych (H. Toch) charakterystyka motywacji przyłączenia się obejmuje elementy:

motywacja ta kształtuje się stopniowo

spostrzeganie przez jednostkę swoich celów

stosunek jednostki do ruchu

relacja indywidualnych celów i tych ruchu

typ sytuacji, w której jednostka została zachęcona do przyłączenia się

Szczególny typ motywacji stanowi uczestnictwo w ruchach „irracjonalistycznych” uczestnictwo w takich ruchach opiera się na mechanizmie konwersji, która jest wyrazem dominującej od dzieciństwa w osobowości człowieka „potrzeby ostatecznych wyjaśnień” przekonanie o posiadaniu realnego obrazu rzeczywistości; uczucie ulgi szczęścia oraz poczucie bycia wybranym spośród tych, którzy „nie widza świata prawdy”.

• P. Pacewicz, K. Michalski - kategoryzacja motywacji do uczestnictwa w życiu społecznym _{(udział w ruchach nastawionych na zmianę systemu)}

ze względu na stopień aktywności:

aktywista

uczestnik

sympatyk

obserwator

ze względu na atrybucję podmiotu działania:

uczestnictwo kolektywistyczne

uczestnictwo indywidualistyczne

uczestnictwo reaktywne - odpowiedź jednostki lub grupy społecznej na zmiany, które zachodzą w otoczeniu

uczestnictwo prokreatywne - nastawione na wprowadzenie zmian wg wzorów idealnych

ze względu na mechanizm psychologiczny:

uczestnictwo wewnętrzne - podmiot angażuje się, aby uzyskać szeroko rozumiane nagrody zewnętrzne: nagrody materialne, prestiż społeczny, uogólnione oczekiwanie uznania

zewnętrzne - podmiot dąży do nagród wewnętrznych:

satysfakcja z realizacji wartości, UCZESTNICTWO AKSJOLOGICZNE

zadowolenia czy radości z powodu samego wykonania czynności, UCZ. IPSOCENTRYCZNE

satysfakcji z realizacji standardów własnej osoby, UCZ. ENDOCENTRYCZNE

satysfakcji z realizacji standardów otoczenia społ UCZ. EGZOCENTRYCZNE

W jakim stopniu rewolucje mogą opierać się na motywacjach niespecyficznych? dyskusja miedzy zwolennikami „teorii spisku” _{(rewolucja jest zorganizowana przez niewielkie grupy świadomych organizatorów, a masy przyłączają się na zasadzie motywacji niespecyficznej realizacja celów osobistych)} i „teorii warunków społecznych”

Pacewicz twierdzi, że rewolucje są ruchami masowymi, a ich źródłem są m.in. procesy psychologiczne zachodzące w masowej skali

• Przymusowa perswazja czy indoktrynacja prowadzą do „rytualizacji przekonań”: przestają one być sposobem oceny rzeczywistości, lecz stają się mechanizmem społecznego przystosowania. zmiana osobowości

Analiza teorii psychologii humanistycznej pokazała, że mechanizm psychologicznych zmian opisowych jest podobny w warunkach obniżonej zewnętrznej kontroli przy działaniu dowartościowania jednostki przez otoczenie następuje nasilenie komunikacji wewnętrznej miedzy różnymi elementami poznawczymi nowa całość poznawcza

• Moment zmiany osobowości opisany jest jako „akt iluminacji” czy „odkrycie”, które jest aktem uporządkowania nowych elementów osobowości „zmiana immanentna”

Podsumowanie:

Rewolucja prowadzi do zintensyfikowanej komunikacji interpersonalnej, przy dominacji autonomicznego funkcjonowania psychologicznego.

Jednostka odczuwa nasilone wsparcie ze strony innych (wspólnota), przebywa w sytuacjach, które można uznać za nowe, przy ogólnie obniżonym elemencie kontroli społecznej.

W okresie prerewolucyjnym i w pierwszej fazie rewolucji, część zmian osobowości będzie miała postać zmiany immanentnej stopniowe gromadzenie nowych informacji akt zmiany.

Gdy jednostka działa opierając się na motywacji zew. lub gdy nie czuje się podmiotem swego uczestnictwa, należy oczekiwać powierzchownych i nietrwałych zmian adaptacyjnych i czasowych opartych na identyfikacji.

Szczególne znacznie ma: jak dalece intensywne były własne procesy poznawcze jednostki oraz jak podmiot spostrzega konsekwencje swego działania.

P. Pacewicz - rozdz. II „Psychologiczna geneza rewolucji społecznej”

Justyna Abdank - Kozubska gr. A

22

Teoria polityki - ćwiczenia

---