002

Obsługa i naprawa pojazdów samochodowych kl.4T 2

Zużycie przez sczepienie I rodzaju polega na:

•    plastycznym odkształceniu wierzchołków nierówności powierzchni trących,

•    powstawaniu w wyniku adhezji mostów sczepień odkształcalnych wierzchołków nierówności powierzchni trących,

•    oddzieleniu sczepień lub wyrywaniu cząstek metalu z głębi warstwy wierzchniej o mniejszej wytrzymałości.

Sczepienie występuje przy tarciu suchym lub przy bardzo ubogim smarowaniu, niszczenie powierzchni tarcia i warstwy wierzchniej jest bardzo intensywne, a wygląd powierzchni tarcia wskazuje na dużą jej chropowatość, odkształcenie warstwy wierzchniej jest bardzo duże w kierunku działania siły tarcia.

Zużycie przez sczepienie II rodzaju zwane zużyciem cieplnym jest w zasadzie zużyciem awaryjnym po niezbyt długim występowaniu takiego zużycia w wyniku wydzielania dużych ilości ciepła następuje zmiękczenie warstwy wierzchniej materiału a następnie sklejenie trących powierzchni - zatarcie w łagodniejszych przypadkach następuje znaczne naruszenie gładkości powierzchni, tego typu zużycie występuje przy słabym smarowaniu, dużym nacisku jednostkowym i dużej prędkości tarcia.

Zużycie ścierne występuje w wyniku zachodzenia procesu ścinania, rysowania, bruzdowania nierówności powierzchni i warstwy wierzchniej twardymi cząstkami ścierniwa (np. piasku i pyłu) intensywność zużycia zależy od twardości i wielkości ziaren ścierniwa oraz od prędkości tarcia i nacisku jednostkowego, tego typu zużycie jest charakterystyczne dla tarcia suchego, powierzchnia tarcia ma wygląd podobny do powierzchni szlifowanej.

Zużycie przez utlenianie polega na złożonych zjawiskach:

1.    adsorpcji tlenu z powierzchni tarcia,

2.    dyfuzji tzn. wnikania tlenu w głąb warstwy wierzchniej

3.    odkształceń sprężysto - plastycznych warstwy wierzchniej i tworzeniu adsorbowanych chemicznie warstewek roztworów stałych związków tlenu z metalem,

4.    traceniu spójności warstw tlenków metalu z rdzeniem metalu w wyniku różnej objętości metalu i tlenków metalu oraz różnej ich trwałości.

Ubytek materiału z powierzchni następuje dopiero wówczas, gdy nastąpi utrata spójności tlenku metalu z metalem. Taki rodzaj zużycia występuje wówczas, gdy współczynnik tarcia jest bardzo mały tzn. przede wszystkim przy tarciu płynnym lub bogatym półpłynnym, a zatem wówczas, gdy brak zupełnie zdecydowanych suchych styków nierówności trących powierzchni.

Do grupy zużycia dynamicznego należą: zużycie przez łuszczenie i pitting. Są to procesy zużycia zmęczeniowego występujące przy tarciu tocznym, uwarunkowane znacznymi odkształceniami plastycznymi materiału w strefie styku, powtarzającymi się, prowadzącymi do występowania pęknięć zmęczeniowych wewnątrz warstwy wierzchniej i następnie wypadania cząstek. Mikropęknięcia powstają w wyniku zmęczeniowego, skoncentrowanego działania dużego nacisku jednostkowego między np. kulką a płaszczyzną lub między powierzchniami współpracujących walców w strefie styku. Łuszczenie - zużycie typowe dla tarcia tocznego przy braku lub niedostatku smaru.

Pitting - zużycie typowe dla części trących tocznie w obecności smaru.

Lekcja 8