Bez nazwy 27

74 Terapia dzieci i młodzieży

Przebudowywaniu sądów poznawczych o sobie i innych oraz odreagowaniu emocjonalnemu służą przede wszystkim gry-i zabawy psychologiczne. Wprowadzają one do grupy sytuacje, w których uczestnik zdobywa nowe doświadczenia związane ze sobą w relacji do siebie i do innych. Aktywność dzieci ukierunkowuje instrukcja o różnym stopniu szczegółowości, a jej treść może się odwoływać do fantazji, np.: „udawaj, że nie umiesz rysować” lub „wyobraź sobie, że ten kącik to twoja wyspa, na której możesz robić to, co chcesz, lub przyjmować gości z przypadkowo dopływającego statku”. Mogą to być także propozycje koncentracji na sobie - swoich myślach, uczuciach, lub na doznaniach płynących z ciała. Można także skorzystać z gier, które pozwalają uwolnić się od napięcia emocjonalnego (np. „wrzuć strach do kapelusza”) lub w bezpieczny sposób podzielić się swojątajemnicą. Inne propozycje to budowanie obrazu siebie dzięki informacjom uzyskiwanym od kolegów z grupy. I tak na przykład tzw. gorące krzesło polega na wysłuchaniu pozytywnych informacji o sobie. Po kolei każdy z uczestników zajmuje w milczeniu miejsce w środku kręgu. Następnie jego koledzy wymieniają dwie lub trzy rzeczy, które w nim cenią na przykład „lubię twój...” lub „lubię, gdy...”. Po zakończeniu uczestnicy dzieląsię swoimi wrażeniami. Z bogatego zestawu gier i zabaw psychologicznych można także wybrać te, które służą uświadomieniu sobie i wyrażaniu negatywnych emocji, takich jak: złość, gniew, rywalizacja z kolegami z grupy, na przykład w formie zapasów na kciuki, odpychania się rękoma z partnerem itd., a następnie przewidują omówienie przebiegu zabawy - doznawanych w jej trakcie uczuć i odgrywanej roli (walczącego do końca czy też słabszego) oraz stosunku do partnera po zakończeniu ćwiczenia.

Idea zabaw o charakterze psychologicznym polega na tworzeniu warunków do doświadczania tu i teraz kontaktów z innymi, towarzyszących im emocji, koncentracji na sobie i odbiorze sensorycznym siebie, innych oraz otaczającego świata materialnego. Bezpieczeństwo psychologiczne owych propozycji wiąże się zaś z umownością zdarzeń, bo mimo iż nawiązują do społecznej rzeczywistości, to jednak nią nie są a zatem i skutki giyjej bezpośrednio nie dotyczą. Tworzą one więc teren do eksperymentowania, wypróbowywania, przyglądania się doświadczeniu bez porażek mających w realnym życiu niekiedy daleko idące konsekwencje.

Rysowanie, malowanie i muzykowanie to formy ekspresji twórczej również wykorzystywane w socjoterapii. Mają one walory terapeutyczne ze względu na:

-    specyficzny kod niewerbalny będący uniwersalnym kodem komunikacyjnym;

-    dostarczanie przeżyć twórcom dzieła i ich odbiorcom w samym procesie tworzenia i jego odbioru;

-    możliwość wyrażenia ilie wprost własnych odczuć, myśli i wyobrażeń podczas aktu tworzenia i poprzez powstały wytwór;

-    łatwiejszą werbalizację i nadanie znaczenia aktowi tworzenia i symbolicznej

formie wyrazu;

-    powstanie pretekstu do nawiązania kontaktu.

Muzyka nade wszystko wzbudza emocje i kieruje nimi (wzruszenie, zachwyt), wpływa na stan pobudzenia psychomotorycznego oraz napięcia emocjonalnego (Natanson, 1992). Może na przykład zaczarować strasznego potwora i odczarować go. Za jej pomocą można się pozbyć zmęczenia, trosk, kłopotów, pocieszyć i ukoić siebie i innych, na przykład kołysanką. Muzyka więc wpływa na nastrój, uspokaja, podnosi na duchu, ożywią stymuluje do aktywności. Wykorzystanie muzyki w procesie terapii polega na jej słuchaniu, odtwarzaniu utworu, a przede wszystkim na wspólnym tworzeniu jej, korzystając z określonych instrumentów, zwłaszcza fletu, piszczałek, bębenka, kastanietów, lub przedmiotów, takich jak: pokrywki, łyżki, stołki itp.

Rysunek i teatr w terapii to źródła informacji o dziecku, jego przeżyciach i doświadczeniach, sposobie widzenia świata i siebie. Ponadto, te formy ekspresji twórczej są bardzo dobrą okazją do powiedzenia, również w sposób pośredni, o tym, co w danym momencie jest ważne dla dziecka, co ono myśli i czuje, jak odbiera świat, oraz sposobnościądo uzewnętrznienia problemu i towarzyszących mu emocji.

Rysowanie, malowanie lub rzeźbienie na dowolny temat (na przykład „Mój nastrój”) odwołuje się do skojarzeń autora, jego aktualnych przeżyć i doświadczeń. Może być formą wizualizacji i skonkretyzowania jakiegoś problemu, a ogląd wytworu (rysunku, rzeźby) i możliwość jego zmiany (uzupełnienie, zniszczenie, wykreślenie itd.) pozwala wniknąć we własne przeżycia, przyjrzeć się im z zewnątrz, wzmocnić wiarę we własne siły, zmieniać i kształtować swoje wizje, co daje poczucie wpływu na własne życie (Oster, Gould, 1990). Działania plastyczne ukierunkowane przez podany temat (na przykład - „Narysuj swojągrupę i swoje miejsce w niej”) skłaniajądo jego przedstawienia z użyciem symbolicznych środków wyrazu. W pracy grupowej wykorzystuje się różne techniki plastyczne. Dzieci mogą więc rysować kredkami, ołówkiem, malować farbami, może to być rzeźbienie z gliny, plasteliny, masy solnej itd. Dzieło może więc mieć postać obrazka, rzeźby, kolażu. Wybór techniki należy bądź do terapeuty, bądź do uczestnika terapii. Samo dzieło i forma artystyczna są jednak ważne przede wszystkim ze względu na swoje walory ekspresyjne, a nie