Choroby lasu0046 jpeg

Dojrzewanie

apotecjów

Dojrzewanie apotecjów

Chłodno,

opady

Przymrozki

—i-1-r

IV V    VI

Szczyt zagrożenia infekcyjnego

Gruba

Przymrozki pokrywa Susza    śniegu

“i-1-1-1-1-1-1-r

VII VIII IX X XI XII I II

Przymrozki

1-1-1-1—

III IV    V    VI

miesiąc

Cykl życiowy grzyba Genangium ferruginosum (oryg.)

O sutkowe n ieszczęście

w skali regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych lub kilku nadleśnictw, notowano /.ja wiska epifitozyjnego występowania obwaru sosny (Peridermium pini) w 1992 r., skrę taka sosny (Melampsora pinitorąua) w 1996 r., czy grzyba Cylindrocarpon spp. na żołędziach i sadzonkach gatunków liściastych w 1997 r.

Oznaki zbliżających się zagrożeń we wszystkich tych przypadkach nie były na tyle wyraźne, aby móc je w prognozie wystarczająco wcześnie ocenić oraz zaproponować skuteczne sposoby przeciwdziałania lub minimalizowania strat. Dopiero ocena wykonywana po fakcie przypomina okoliczności, które wpłynęły na nagłe, nieoczekiwane i masowe pojawienie się symptomów chorobowych oraz wskazuje na prawdopodobne mechanizmy rozwoju choroby. W taki właśnie sposób wyjaśniono przebieg zjawiska zamierania pędów w starszych drzewostanach sosnowych w roku 1996, gdy drzewa równocześnie były obciążone przez czynniki stresowe spowodowane nieoczekiwanym przebiegiem temperatury w okresie lutego i marca, wzmożonego wystąpienia pryszczarkowa-tyeh i epifitozyjnego rozwoju grzybów endofitycznych.

Choroby korzeni

To, czego nie widać, jest najtrudniejsze do oceny - spostrzeżenie oczywiste

Wyróżniając główne zagrożenia stanu zdrowotnego drzew i drzewostanów ze strony chorób infekcyjnych, wymienia się zwykle choroby igieł, liści i pędów oraz choroby systemów korzeniowych. Analiza przebiegu i skutków chorób powodowanych w lasach przez patogeny grzybowe w Europie i Polsce w okresie ostatnich 80 lat skłania do refleksji, że głównym zagrożeniem dla lasów⁷ gospodarczych są choroby korzeni. Ich sprawcami są korzeniowiec wieloletni {Heterobasidion annosum) powodujący hubę korzeni oraz opieńki (Armillańa spp.) wywołujące opieńkową zgniliznę korzeni. Powierzchnia występowania chorób korzeni w drzewostanach gospodarczych ciągle zwiększa się. O ile w⁷1960 roku stwierdzono je na łącznej powierzchni około 60 tys. ha, to w kolejnych okresach dziesięcioletnich areał występowania wynosił odpowiednio: 194,1 tys. ha, 201,3 tys. ha, 278,8 tys. ha oraz 346 tys. ha w⁷1999 roku.

Szkodliwość tych grzybów⁷ wynika ze szczególnej aktywmości enzymatycznej grzybni prowadzącej do zamierania drzew⁷ oraz ukrytego dla prostej obserwacji miejsca bytowania, co utrudnia rozpoznanie ich występowania. Patogeny te cechuje również mniejsza zależność od bezpośredniego oddziaływania czynników⁷ pogodowych - inaczej niż w przypadku grzybów zasiedlających igły czy pędy. Ponadto infekcja i rozwój patogenów⁷ w⁷ korzeniach drzew w sposób trwały wiąże spraw⁷ców tych chorób z bazą odżywczą i nie ustaje nawet z chwilą zamarcia zaatakowanego drzewa. Patogeny korzeni, pozostając w⁷ zasiedlonych tkankach korzeni pniaków⁷ przez dziesiątki lat, stają się trwałym zagrożeniem dla następnych pokoleń lasu na tym terenie i zmniejszają odporność drzew na inne czynniki stresowe. Według badań angielskich, grzybnia może pozostawać w części twardzielowej pniaka czy grubszych korzeniach nawet do 70 lat, zaś wieloletnie owocniki korzeniowca oraz ryzomorfy opieniek mogą przez długi czas stanowić zagrożenie dla drzew. W takich okolicznościach dochodzi bowiem do zakażania kontaktują-

93