Kardas rodzia� strony&6 267

i

266    CZĘŚĆ II PROCESY W ZARZĄDZANIU PRZEDSIĘBIORSTWEM

i społecznej, dając większe zadowolenie z wykonywanej pracy, W ocenie pracowników natomiast, destruktywny charakter przypisuje się tym przemianom, które stwarzają zagrożenie utraty pracy, prestiżu i pozycji pracownika, rozbijają grupy pracownicze, dezorganizują osobowość jednostek, powodują obniżenie zarobków a zatem stwarzają konflikty⁵.

13.1. Formy i rodzaje zmian w organizacji

Jedną z podstawowych form zmian o charakterze gospodarczym, politycznym i społecznym, jakie obserwować można było w ostatnim czasie w naszym kraju, jak również na całym świecie, jest transformacja przedsiębiorstw. Ta forma zmian ujmowana jest jako przekształcenia, przeobrażenia, które służyć mająadap-tacyjności, innowacyjności i konkurencyjności organizacji na rynku. W ujęciu M. Bartnickiego transformacja przedsiębiorstw rozumiana jest jako „sztuka i nauka formułowania, wdrażania i oceny decyzji dotyczących takich zmian przedsiębiorstwa jako organizacji, jakie umożliwiają wypracowanie i urzeczywistnienie zamierzenia strategicznego”⁶.

Transformacja w znacznym stopniu obejmuje złożone, kompleksowe działania odnoszone do całej organizacji, w przeciwieństwie do zmian obejmujących tylko wybrane jej elementy. Wskazuje to więc na fundamentalny charakter zmian, co wymaga wyznaczenia nowych dróg i sposobów postrzegania, myślenia i zachowania się wszystkich członków organizacji¹.

Elementami charakterystycznymi jest to, że transformacji organizacji⁸:

•    jest odpowiedzią na zmiany w otoczeniu - otoczenie dostarcza zatem organizacjom określonych bodźców do działań,

•    tworzy nowy model organizacji przyszłości - jednostki tworzące system społeczny organizacji, w szczególności kadra kierownicza, powinny umieć przewidywać nowe warunki jej funkcjonowania,

•    wynika z niezadowolenia ze starego i wiary w nowe,

•    jest jakościowo różnym sposobem pojmowania, myślenia i zachowania się członków organizacji,

•    zachodzi w całej organizacji, ale z możliwością różnego stopnia jej zaakceptowania,

⁵    Badania własne prowadzone w latach 2003-2005 zawarte w niepublikowanej pracy doktorskiej. M Jasińska. Społeczno-ekonomiczny wymiar konfliktów w publicznej służbie zdrowia w okresie przeprowadzanej reformy, Uniwersytet Śląski. Katowice 2005

⁶    M. Bartnicki. Zarządzanie zmianami w przedsiębiorstwie, Wyd. AE w Katowicach, Katowice. 1998, s. 5.

¹ Tamże.

* Z. Mikołajczyk. Zarządzanie procesem zmian w organizacjach. Wyd. GWSH. Katowice 2003, s 33-34

I

;____—=    -

2_arządzanie procesem zmian M Jasińska

267

•    jest procesem w głównej mierze sterowanym i wprowadzanym przez kadrę

kierowniczą,

•    jest procesem ciągłym, niekończącym się z uwagi na ustawiczne zmiany jakie

zachodzą w otoczeniu każdej organizacji, dlatego też wymaga nowoczesnej

wiedzy o zachodzących zmianach.

Inną formą zmian jakie mogą występować w organizacjach jest reorganizacja, jako wynik racjonalizowania metod oraz czasu pracy na poszczególnych stanowiskach pracy. W tym rozumieniu reorganizacja jest zmianą struktur organizacji, która ma w głównej mierze na uwadze usprawnienie jej funkcjonowania w celu dostosowania ich do zmienionych zadań. Ta forma zmian realizowana jest więc najczęściej w sytuacji, gdy stwierdzona została niesprawność funkcjonowania przedsiębiorstwa lub też podjęto decyzję o jego modernizacji. Reorganizacja obejmuje takie aspekty funkcjonowania organizacji, jak: technika i technologia, strategia, kultura, struktura statyczna i dynamiczna, władza. Obejmować może ona również proste usprawnienia w obrębie stanowisk pracy, przemieszczania materiałów, właściwą lokalizację stanowisk i rozmieszczenie narzędzi pracy w ich obrębie. W głównej mierze reorganizacja ma za zadanie: udoskonalić politykę organizacji, metody i procedury jej działania; sprzyjać tworzeniu jednostek i mechanizmów' poprawiających osiągane wyniki poprzez wskazanie na jakość i koszty; wspierać rozwój pracowników uwzględniając możliwość dostosowania ich kompetencji do realizowanej strategii oraz umożliwiać indywidualne i grupowe zaangażowanie w realizację strategii.

Kolejną formą zmian organizacyjnych jest restrukturyzacja, wynikająca w znacznym stopniu z gwałtownych, coraz bardziej dynamicznych zmian jakie zachodzą w otoczeniu każdej organizacji (wyraźna jest tu rola sprawcza otoczenia). Restrukturyzacja odnosić się może do aktywności jednej lub kilku organizacji, czy też do całych sektorów gospodarki. Radykalna zmiana jaką jest restrukturyzacja. mająca na celu przywrócenie równowagi wewnętrznej organizacji i/lub jej równowagi z otoczeniem, odnosi się do co najmniej jednego spośród trzech wymiarów funkcjonowania organizacji, tj.: zakresu działania, struktury kapitałowej lub organizacji wewnątrz przedsiębiorstwa. W tym ujęciu restrukturyzacja oznacza przemyślaną reorientację celów przedsiębiorstwa w odniesieniu do przeszłych lub przyszłych zmian w otoczeniu, poprzez przystosowanie techniki, organizacji, ekonomiki i kadr. Otoczenie jest zatem znaczącym impulsem zachodzących zmian w całej organizacji w celu podniesienia efektywności funkcjonowania i jej konkurencyjności.

Z uwagi na złożoność zagadnienia, wyróżnić można następujące rodzaje restrukturyzacji: wewnętrzną, która utożsamiana jest z reorganizacją oraz zewnętrzną, obejmującą kompleksowe zmiany na poziomie jednostki organizacyjnej, przedsiębiorstwa lub filii wielkich przedsiębiorstw Ponadto znacząca jest tu restrukturyzacja naprawcza, dążąca do poprawy wyników gospodarczych, ograni-