integracja007

1. Międzynarodowa integracja gospodarcza - podstawowe problemy teoretyczne

1. Międzynarodowa integracja gospodarcza - podstawowe problemy teoretyczne

U

C

JuX,

—*>

i nast.

44 k'

A

do stopniowego wypracowania komplementarnych struktur gospodarczych. Organizacja integracji opartej na nieefektywnych, sztucznych zasadach nie powiodła się, a Rada musiała zostać rozwiązana.

W literaturze spotyka się różne ujęcia głównych czynników wfltnifipnjąrjrh^ skutecz.nuić--ju:ocgsów integracyjnych.

Określenie warunków do integracji w skali międzynarodowej zależy również od modelowych ujęć mechanizmów integracji¹. Dla niektórych badaczy integracji międzynarodowej warunkiem niezbędnym w chwili tworzenia ugrupowania integracyjnego jest podobieństwo czynników systemowych, takich jak: potencjał ekonomiczny, poziom rozwoju sil wytwórczych, typ państw i więzi ekonomiczno-społeczne. Ważnymi czynnikami ułatwiającymi integrację są położenie geograficzne (bliskość geograficzna) i więzi kulturowe między państwami oraz istnienie instytucji kierujących się zasadą wzajemnego zrozumienia.

Wymienione warunki sprzyjające integracji me były spełnione w RWPG. Ugrupowanie to łączyło kraje różne kulturowo, znajdujące się na różnych poziomach zaawansowania ekonomicznego, o nieporównywalnym potencjale gospodarczym, kraje oddalone od siebie geograficznie. Wytworzyła się dwustronna zależność ekonomiczna: między ZSRR a poszczególnymi krajami członkowskimi, a mechanizm współpracy oderwany od rynku wzbudzał wzajemną podejrzliwość oraz przekonanie, że współpraca tego rodzaju naraża te kraje na straty. Trudno było łączyć potężny Związek Radziecki z Albanią czy w miarę rozwinięte kraje europejskie z gospodarką Kuby lub Wietnamu².

Mechanizmy

międzynarodowej integracji gospodarczej

Integracja gospodarcza jest procesem jcompieksowynyi wielostronnym, w jctó-'rymdokonuje się stała konfrontacja interesów krótko- i długookresowych, mających rWżi^tez..pVnnav^vnyJLj^\\tyę7ny _t [narodowy i ponadnarodowy^Scie-ranie_sis--ty6h-interesów, rozwiązywanie ich i działania dostosowawcze sprawiają, że procesy integracyjne mają swoistą dynamikę i są zróżnicowane w po-szczególnyćh ugrupowaniach integracyjnych.

W rozwoju regionalnej integracji dużą rolę odgrywa mechanizm ekonomiczny³. „Mechanizm ekonomiczny to taki układ lub zespół zjawisk ekonomicznych, który składa się z połączonych i współpracujących ze sobą elementów; służy on tworzeniu, osiąganiu czy powstawaniu określonego celu lub stanu”⁴.

Pojęcie mechanizmu ekonomicznego jest definiowane w literaturze wielorako. Rozpowszechniona definicja, zwłaszcza wśród ekonomistów marksistowskich, mówiła o tym, że mechanizm ekonomiczny to całokształt metod gospodarczych, instrumentów i form organizacyjnych i prawnych służących realizacji określonych zadań. Według innych — mechanizm integracji polega na integracji instytucji, czyli na połączeniu narodowych mechanizmów ekonomicznych na poziomie międzynarodowym.

Mechanizm integracji jest pojęciem obejmującym zasady funkcjonowania rynku międzynarodowego oraz jego związki z rynkami poszczególnych państw⁵.

Podstawowym czynnikiem integrującym w krajach o gospodarce rynkowej jest mechanizm rynku i konkurencji. Rynek i jego prawa decydują o powiązaniach międzynarodowych. Działania w sferze polityki ekonomicznej instytucji wspólnotowych mają jedynie charakter rozszerzający lub korygujący⁶. Mechanizm rynków/ jest w tych krajach powiązany z interwencjonizmem gospodarczym (przykładem takiego rozwiązania jest mechanizm Unii Europejskiej).

W krajach Europy Środkowo-Wschodniej podejmowano próby integracyjne (RWPG) oparte na zastosowaniu mechanizmu pozbawionego narzędzi ryn-kowych. Był to mechanizm planowy, w którym podstawową rolę odgrywała koordynacja planów gospodarczych.

Jak się okazało, był to mechanizm sztuczny i mało skuteczny. Kraje Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) próbowały osiągać założone cele integracyjne za pomocą różnorodnych form współpracy w dziedzinie planowania. Mechanizm funkcjonowania RWPG i organizacji współpracy wywodził się, tak jak mechanizmy funkcjonowania poszczególnych państw członkowskich, z narzuconego przez Związek Radziecki modelu kierowania — typu nakazowo-rozdzielczego, charakteryzującego się scentralizowaniem decyzji, niewielką rolą rynku i parametrów ekonomicznych. Odejście od rynku i ekonomii spowodowało, że RWPG nie osiągnęła celów, do których została powołana, a konkretne zadania, oderwane od rzeczywistych warunków, miały charakter postulatów i pobożnych życzeń. Te nieprawidłowości oraz przemiany społeczno-

1

^ S. Lis, S. Miklaszewski, Procesy międzynarodowej integracji regionalnej, AE, Kraków 1990, s. 30

2

K. Wilk, wyd. cyt., s. 107.

3

   S. Miklaszewski, Mechanizm regionalnej integracji gospodarczej, AE, Kraków 1991, s. 11.

4

   Tamże.

5

   Międzynarodowe stosunki..., s. 273.

6

   Współczesna gospodarka..., s. 216; Procesy integracyjne..., s. 27.