P1050392

I'3.l

O strukturze semantycznej przyzwolenia

227

wyjaśnienie wszystkich relacji międzyzdaniowych i ustalenie ich hierarchii. Zdania 7. wszystkimi innymi wyrażeniami zaliczanymi do grupy wykładników przyzwolenia. a także z wyrażeniami bliskimi semantycznie tej grupie, trzeba byłoby interpretować po wyjaśnieniu treści zdań zawierających chociaż i chociażby. Przedmiotem analizy byłyby problemy toźsamóśći/różnic semantycznych zdań z chociaż, chociażby i zdań z innymi wyrażeniami oraz możliwości kookurencji i wzajemnej substytucji poszczególnych wykładników przyzwolenia.

Postulowanego programu nie można jednak zrealizować w sposób pełny i szczegółowy w tej niewielkiej pracy. Ze względu na szeroki zakres tej bardzo dyskusyjnej problematyki przedstawione tu zostaną jedynie pewne propozycje interpretacyjne³.

2.1. W celu wyjaśnienia relacji wyrażanej przez chociaż analizowane są zdania o strukturze chociaż p, q. Założenie, że interpretowane zdania odpowiadają określonemu schematowi, jest bardzo istotne dla dalszych badań, zwłaszcza dla porównywania struktury semantycznej zdań zawierających chociaż ze strukturą zdań zawierających inne wykładniki przyzwolenia. Inną strukturę semantyczną ma także każde ze zdań odpowiadających schematom: q, chociażp\ chociaż q, p; p, chociaż q⁶.

Próbę opisu relacji chociażp, q proponowałbym zacząć od odpowiedzi na pytanie: jaką treść wyraża zdanie Chociaż Maria kochała Piotra, nie wyszła za niego? Niewątpliwie zdanie to komunikuje, że zaszły dwa zdarzenia (fakty): 'Maria kochała Piotra’, 'Maria nie wyszła za Piotra’. Na podstawie tego, że zaszło zdarzenie pierwsze, nie można wnioskować, że zaszło zdarzenie drugie, i odwrotnie: na podstawie zdarzenia drugiego nie można wnioskować o pierwszym. W świadomości mówiącego zawarte jest natomiast przypuszczenie (oczekiwanie pewnej konsekwencji impli-kacyjnej): 'skoro Maria kochała Piotra, to przypuszczam, że wyszła za niego’. Hipotetyczne zdarzenie, o którym wnioskuje się na podstawie zdarzenia pierwszego, jest sprzeczne ze zdarzeniem rzeczywistym (drugim): 'Maria nie wyszła za Piotra’.

W świetle tych rozważań wydaje się, że relację wyrażaną w omawianym zdaniu można byłoby wyeksplikować w sposób następujący:

Chociaż Maria kochała Piotra, nie wyszła za niego = 1) 'Maria kochała Piotra’, 2) 'Skoro Maria kochała Piotra, to przypuszczam, że wyszła za niego’, 3) 'Nieprawda, że Maria wyszła za Piotra’.

Analogiczne byłyby eksplikacje innych zdań o strukturze chociaż p, q, np.:

Chociaż nie umiał, usiłował pocieszać chorego = 1) 'Nie umiał pocieszać chorego’, 2) 'Skoro nie umiał pocieszać chorego, to przypuszczam, że tego nie robił’, 3) 'Nieprawda, że nie pocieszał chorego’, 4) 'Usiłował to robić’.

Chociaż miała na sobie kożuch, było jej zimno = 1) 'Miała na sobie kożuch’, 2) 'Skoro miała na sobie kożuch, to przypuszczam, że było jej ciepło’, 3) 'Nieprawda, że było jej ciepło’, 4) 'Było jej zimno’.

Chociaż była w szpitalu, nie odwiedził je] = I) 'Była w szpitalu’, 2) 'Skoro była w szpitalu, to przypuszczam, że ją odwiedził’, 3) 'Nieprawda, że ją odwiedził’.

Chociaż był bardzo głodny, zjadł mało <=> I) 'Był bardzo głodny’, 2) Skoro był bardzo głodny, to przypuszczam, że zjadł dużo’, 3) 'Nieprawda, że zjadł dużo’, 4) 'Zjadł mało'.

' Propozycje eksplikacji relacji semantycznych między wyrażeniami nie zawierają rozróżnienia związków komunikowanych i prcsuponowanych. Problem prcsupozycji wymaga odrębnych rozważań, głównie teoretycznych.

® Zagadnienie struktury lematyczno-rcmutycznej zdania nic będzie tu rozważane.