PB100010

129

robił

ROZKAZ

chcę żebyś zrobił X

mówię to bo chcę żebyś to zrobił

Genry mowy

jednostek znaczeniowych („semantic primitires”), rozwijanej przez autorkę od szeregu lat (zob. w szczególności Wierzbicka 1969, 1972, 1980, 1980 a i w druku). Nie tu miejsce na wykład zasadniczych idei tej teorii semantycznej. Wystarczy powiedzieć, że znaczenie jest w niej formułowane w specjalnym języku semantycznym, języku rygorystycznie skodyfikowa-nym, ale nie sztucznym, lecz wykrojonym z dowolnego języka naturalnego.

W zastosowaniu do genrów mowy metoda ta prowadzi do wymodelowania każdego genru poprzez ciąg prostych zdań, wyrażających założenia, intencje i inne akty umysłowe mówiącego, definiujące dany typ wypowiedzi. Elementarnośó lub quasi-elementarność jednostek semantycznych stosowanych w modelu i ich powtarzalność (w różnych układach) zapewnia łatwe porównywanie różnych genrów i unaocznia wiążące je relacje strukturalne. Użycie fragmentu języka naturalnego jako języka opisu semantycznego zapewnia intuicyjną zrozumiałość i weryfikowalnośó proponowanych formuł.

Oto przykładowy zestaw formuł definiujących wybrane genry mowy*: PYTANIE

chcę żebyś sobie wyobraził że ja nie wiem tego co ty wiesz i że ty chcesz mi to powiedzieć

mówię to bo chcę żebyś mi to powiedział PROŚBA

chcę żebyś zrobił dla mnie coś dobrego (X) mówię to bo chcę żebyś to zrobił

nie wiem czy to zrobisz bo wiem że nie musisz robić tego co ja chcę żebyś

wiem że to zrobisz bo wiesz że musisz robić to co ja chcę żebyś robił GROŹBA

mówię: chcę żebyś wiedział że jeżeli zrobisz X to ja zrobię ci coś złego myślę że nie chcesz żebym to zrobił mówię to bo chcę żebyś nie zrobił X

OSTRZEŻENIE

mówię: jeżeli zrobisz X to może ci się stać coś złego myślę że nie chcesz żeby to się stało

mówię to bo chcę żebyś mógł spowodować żeby to się nie stało

' Nie trzeba chyba dodawać, że zaproponowane tutaj eksplikacje nie pretendują do rangi formuł ostatecznych ozy optymalnych. Z pewnością wszystkie czy prawie wszystkie można ulepszyć. Niemniej jednak formuły te są zaproponowane na serio: nie są to tylko orientaoyjne ilustracje zaproponowanej metody, ale także próby jej zastosowania. (Dlatego autorka byłaby wdzięczna za wszelkie szozegółowe uwagi i propozycje korekt.)

9 — Tekst Ł zdanie...