0263

273

10.4. Formowanie koalicji gabinetowych

obecność austriacka Partia Wolnościowców, kierowana przez J. Haidera, k Flamandzki (obecnie Interes Flamandzki) w Belgii oraz zrewoltowana ajcarska Partia Ludowa. Na początku XXI w. do grona tego dołączyła holen-ska Lista PŁma Fortuyna. Dodajmy od razu, że Szwajcarska Partia Ludowa jduje się nieprzerwanie w rządzie od 1929 r., Austriacka Partia Wolnościow-weszła w 1999 r. w skład koalicyjnego gabinetu dysponując tą samą liczbą datów co partner; do rządu weszła również w 2002 r. - prawda, że tylko na ewięć miesięcy - holenderska LPF. Można powiedzieć, że większość ugrupo-reprezentowanych w parlamentach państw demokratycznych posiada poten-koalicyjny. W okresie powojennym ukształtowały się pewne tradycje zawiera-koalicji między poszczególnymi „rodzinami” partii. Podkreśla się niechęć parni socjalistycznych do współpracy z silnymi ugrupowaniami komunistycznymi, adecji z konserwatystami, konserwatystów z socjalistami, socjalistów z liberałami, podczas gdy częste są sojusze socjalistów i chadecji. Dla przeważającej części okresu powojennego była to prawda, tym niemniej, pod koniec wieku zda-:y się - przynajmniej w Europie - dosyć liczne przykłady odejścia od utrwalonych latami wzorców. Tak więc, poczynając od 1989 r. w Irlandii ukształtowała się praktyka powoływania wyłącznie rządów koalicyjnych (w tym także koalicji konserwatywnej Fianna Fail i socjaldemokratów z Partii Pracy); w Holandii i w Belgii doszło do zawarcia sojuszu socjalistów z liberałami; w Finlandii w latach 1995-2003 r. funkcjonowała „tęczowa” koalicja grupująca wszystkie liczące się ugrupowania - od komunistów po konserwatystów; w RFN w 1997 r. po raz pierwszy socjaldemokraci utworzyli koalicję gabinetową z „Zielonymi”, doprowadzając do przezwyciężenia izolacji tego ugrupowania; w Austrii - w wyniku wyborów w 1999 r., wbrew protestom państw Unii Europejskiej, został sformowany koalicyjny gabinet chadecji i postrzeganej jako radykalne ugrupowanie nacjonalistyczne Partia Wolnościowców Haidera. Jeśli dodamy do tego pojawienie się nowej kategorii partii politycznych, jaką stanowią postkomuniści we wschodniej części kontynentu oraz silnie zaznaczoną obecność skrajnej prawicy, to niezbyt dalekim od prawdy będzie stwierdzenie, że u progu XXI stulecia można zauważyć symptomy daleko idącej zmiany wzorców rywalizacji politycznej w Europie, która polega na przezwyciężaniu dotychczasowych standardów koalicyjnych i na izolowaniu wzrastającej liczby ugrupowań reprezentowanych w parlamentach.

Mówiąc o tradycjach rywalizacji politycznej, musimy uwzględnić także sposób zorganizowania lewicy i prawicy, które są głównymi stronami wyborczej konfrontacji. Można.wyróżnić cztery wzorce rywalizacji politycznej: walkę między dwiema silnymi partiami reprezentującymi lewą i prawą stronę sceny politycznej, konfrontację silnej i zjednoczonej lewicy ze sfragmentaryzowanym i niespójnym blokiem prawicy, rywalizację silnej prawicy ze sfragmentaryzowanym i niespójnym blokiem lewicy oraz pozytywną kooperację między sfragmentaryzowaną lewicą i prawicą. W pierwszym przypadku, który reprezentują przede wszystkim Wielka Brytania i Grecja, koalicje w ogóle nie są formowane. W drugim, charakterystycznym dla Szwecji i Norwegii, powstają wyłącznie koalicje prawicowe. W przypadku trzecim (Portugalia) są tworzone koalicje lewicowe i, ostatnio, prawicowe. Sytuacja opisana w przypadku czwartym oznacza wyłączność gabinetów koalicyjnych o zmiennym (Holandia, Belgia) lub stałym (Szwajcaria, Finlandia) spektrum ide-