1799051Q278762883126114428028 o

wm

2. Pieniądz.

Wynika to z faktu, iż część tej bazy ma formę depozytów, z których to banki komercyjne mogą udzielać kredytów.

Przyjmijmy kolejne założenie,dany podmiot ma gotówkę, czyli pieniądz papierowy państwowy i wpłaca ją do banku komercyjnego. W związku z tym bank otwiera rachunek dla tego podmiotu, na którym zapisuje ten depozyt. Na nasze potrzeby będziemy określać go jako wkład (depozyt) pierwotny. Bank zakłada, że podmiot będzie utrzymywał ów wkład przez jakiś czas. Dokonanie przez klienta banku wpłaty pieniądza papierowego (gotówkowego) oznacza przekształcenie go w pieniądz bezgotówkowy (depozytowy). Bank, przyjmując od tego klienta wkład, nabywa prawa i możliwości do udzielenia kredytu na podstawie pieniądza banku centralnego. Dla zachowania bezpieczeństwa wypłacalności bank jest zobowiązany przez bank centralny do utrzymywania rezerw obowiązkowych. Następnie, po odprowadzeniu tych rezerw na swój rachunek w banku centralnym, bank komercyjny udziela kredytów w formie bezgotówkowej. Oznacza to, że kredytobiorca może regulować swoje zobowiązania za pomocą przelewów.

Prześledźmy zatem w formie wzorów matematycznych kreowanie pieniądza bezgotówkowego¹. Punktem wyjścia do analizy jest określenie podaży pieniądza (M). Jest ona uzależniona od wielkości pieniądza kreowanego przez bank centralny i tzw. mnożnika bazy monetarnej (m). Podaż pieniądza można zapisać jako:

M = mB,

gdzie: M - podaż pieniądza, m - mnożnik bazy monetarnej, B - wielkość pieniądza kreowanego przez bank centralny.

Podaż pieniądza możemy również zapisać inaczej. Będzie się na nią składać ■suma gotówki znajdującej się w obiegu i suma gotówki ulokowanej w postaci depozytów na żadanie, czyli:

M = G+D,

gdzie: M - podaż pieniądza, G - gotówka w obiegu, poza kasami banków i depozytów na żądanie, D - depozyty na żądanie.

Z kolei pieniądz banku centralnego (B) składa się z gotówki (G) oraz rezerwy banków komercyjnych (R). Wobec tego jego zasoby pieniężne wynoszą:

B = G+R,

gdzie: G - gotówka poza bankiem centralnym, włącznie ze środkami znajdującymi się w kasach banków komercyjnych, R - rezerwy pieniężne banków komercyjnych zdeponowane w banku centralnym.

Przyjmijmy czwarty instrument finansowy, tj. depozyty terminowe (DT). Wobec tego w rozpatrywanym systemie bankowym mamy następujące strumienie finansowe: gotówkę, depozyty na żądanie, rezerwy banków komercyjnych w banku centralnym oraz depozyty terminowe.

.....•••    .•    : • V' '■

2.3. Mechanizm kreacji pieniądza    47

Załóżmy, że wśród rezerw (R) banków komercyjnych ulokowanych w banku centralnym możemy wyróżnić:

•    obowiązkowe rezerwy banków od depozytów na żądanie (R_d),

•    obowiązkowe rezerwy banków komercyjnych od depozytów terminowych (R_t),

•    dobrowolne nadwyżkowe rezerwy banków komercyjnych (R_iuui).

Wobec tego łączne rezerwy banków komercyjnych utrzymywane w banku centralnym możemy zapisać jako:

R = R<1 +R_t +Rna,t-

W tej sytuacji równanie pieniądza banku centralnego będzie mieć postać:

B = G+R_d+R,+R_nad.

Wprowadźmy kilka współczynników niezbędnych do dalszego postępowania:

•    k = — - stosunek pieniądza gotówkowego do pieniądza depozytowego (tj. struktura podaży pieniądza),

DT

•    t - ——wskaźnik mówiący o relacji między depozytami terminowymi a depozytami na żądanie,

•    r_d = Ok _ wskaźnik (stopa) obowiązkowych rezerw na żądanie,

_ R,wtt

D

- relacja nadwyżkowych dobrowolnych rezerw do depozytów na

żądanie,

/; =    - wskaźnik (stopa) obowiązkowych rezerw dla depozytów terminowych.

Wobec tego poprzednie równanie dotyczące ilości pieniądza banku centralnego B = G+R_d +R, +R„_ad, przekształcając odpowiednio poprzednio ustalone współczynniki:

G = k-D,

R<t = ^rdD,

R, = r,DT,

B_/ul([    r_nad D,

można przedstawić jako:

B = (k-D)+(r_d-D)+(r_nai-D)+ (r,DT), B = (kD)+(r_dD) + (r_nadDt),

B = D(k+r_d + r„_ad + r_t-t).

1

Wykorzystano tu formuły zawarte w: B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak, System finansowy w Polsce, WN PWN, Warszawa 2004, s. 116-118.