1 (46) 2

9 2 Proza historyczna

Podobnymi walorami odznacza się inna powieść Łopalewskiego, a mianowicie Strachy na Lachy (1957). Barwnie i z humorem opowiada w niej autor o przygodach kwestarza klasztornego brata Macieja, malarza pana Piwko i furmana Bartoszka. Swych bohaterów wprowadza w różne środowiska: na dwór szlachecki, do warszawskiego więzienia, do pałacu biskupiego i do trybunału w Piotrkowie, maluje charakterystyczne obrazki z życia społecznego za panowania Augusta III Sasa.    *

Ostatnim dniom Rzeczypospolitej szlacheckiej poświęcił Łopalewski powieść Berło i desperacja (1969). Na karty swej powieści wprowadził całą galerię postaci historycznych, mianowicie Stanisława Augusta, Józefa Poniatowskiego, Tadeusza Kościuszkę, Hugona Kołłątaja, Juliana Ursyna Niemcewicza, Ignacego Krasickiego, Stanisława Trembeckiego. Przedstawił również targowiczan: Branickiego, Szczęsnego Potockiego, Rzewuskiego. Ukazując upadek państwowości polskiej, odtworzył jednocześnie rozpaczliwe wysiłki o utrzymanie niepodległości.

Podjęta przez pisarza próba analizy przyczyn upadku Polski nie stanowi może w pełni nowego oświetlenia prezentowanych zjawisk historycznych, ale jest to bez wątpienia współczesne spojrzenie na historię na gruncie powieści historycznej dla młodzieży.

Penetracji literackiej w ostatniej dobie poddano także wiek XIX. Epoka ta nie wzbudziła jednak takiego zainteresowania jak wcześniejsze okresy historyczne. Tym okresem zajęli się w swych utworach w ostatnich latach jedynie nieliczni pisarze.

Należy tu m. in. odnotować zbiór opowiadań Stanisława Strumph--Wojtkiewicza o tematyce historyczno-biograficznej pt. W służbie wolności (1956). Ukazał w nich pisarz atmosferę panującą w stolicy w przededniu powstania styczniowego oraz działalność młodych rewolucjonistów i spiskowców: Bronisława Szwarcego, Jarosława Dąbrowskiego i Zygmunta Sierakowskiego.

Warto także zwrócić uwagę, iż w ostatnich latach proza historyczna dla młodzieży wzbogaciła się o szereg motywów regionalnych z tych zwłaszcza okręgów, które przez długi okres nie były związane z państwowością polską, ą więc Śląska (pór. powieści Dobkiewiczowej), Pomorza (Franciszek Feni-kowski: Gdańska szkatułka, 1960, i Zloty strąd,_1964), Poznańskiego (Tadeusz Kraszewski: Wóz wagantów, 1956).    i*

Poczesne miejsce w prozie historycznej dla młodzieży po roku 1956 zajmują również dzieje powszechne. Zainteresowanie pisarzy budzą zwłaszcza czasy antyczne.

Flisacy zażywali wypoczynku po wiosłowaniu. Rozpalali ogniska, zawieszali nad nimi kotły z grochem, a pożywiwszy się, szli oglądać cuda miasta. Wabiło ono ich wzrok jeszcze z wodnego szlaku, bo wyglądało na wzgórzu niby kamienny czerwony kwiat.

24. L. Sieciechowiczowa: Toruńska królewna. Ilustr.: A. Uniechowski