201030Image0142

ZARYS CHEMU KOSMETYCZNEJ

przedstawiony na rycinie 335 difluorowodorck N,N-bis(2-hydroksyetylo)aminopropylo-N--(2-hydroksyctylo)oktadecyloaminy.

ZARYS CHEMU KOSMETYCZNEJ

Przyjmuje się, że w profilaktyce próchnicy korzystniejszy efekt daje stosowanie fluorowo-dorków amin, których jon fluorkowy jest łatwiej przyswajalny niż aniony fluorków nieorganicznych. Należy jednocześnie podkreślić, że jony fluorkowe dają niezgodność z kationami wapniowymi, a zwiększony wychwyt anionów fluorkowych przez szkliwo zębów obserwuje się przy równoczesnej obecności w preparacie związków powierzchniowo czynnych, m.in. laurylosiarczanu sodowego (ryc. 165), chlorku cetylopirydyniowego (ryc. 342).

Drugą grupę związków fluoru występujących w pastach do zębów tworzą połączenia, w których atom fluoru jest związany kowalencyjnie. Połączenia takie uwalniają jon fluorkowy dopiero w wyniku stopniowej hydrolizy, a więc mogą być stosowane nawet w obecności składników uwalniających kationy wapniowe. Do tego typu związków fluoru należą sole kwasu fluorofosforowego, opisane wzorem ogólnym na rycinie 336. Dodatkową zaletą tych fluorofosforanów (ryc. 336) jest uwalnianie oprócz jonu fluorkowego, również anionów fosforanowych, niezbędnych w procesie remineralizacji szkliwa.

OMe

I

F~P=0

L, Me = Na, K, NH* Ca

^V/,V1C    Sole kwasu fluorofosforowego

Ryc. 336.

W artykułach kosmetycznych najczęściej jest stosowana sól sodowa kwasu fluorofosforowego (ryc. 336, Me=Na), spotykana również pod nazwami handlowymi Phoskadent Na 211 i Na-MFP.

Dopuszczalne stężenie związków fluoru w kosmetykach do pielęgnacji jamy ustnej i zębów jest uzależniona od typu związku oraz rodzaju artykułu. Przykładowo, fluorek sodu w pastach do zębów, jak i płynach do płukania ust, występuje w stężeniu do 0,3%, podczas gdy fluorowodorek cetyloaminy w wodach do ust może mieć stężenie do 0,5%, w pastach do zębów natomiast do 1 %. Ogólnie przyjmuje się, że w pastach do zębów dopuszczalne stężenie związków fluoru, w przeliczeniu na fluor, wynosi 0,15%.

270

Rozdział 19

Proces remineralizacji szkliwa wspomaga i przyspiesza zastosowanie odpowiednich kombinacji środków fluorujących ze związkami, które są źródłem łatwo przyswajalnych kationów wapniowych i anionów fosforanowych. Do takich związków należą sole wapniowe kwasu fosforowego, a zwłaszcza sól wapniowa estru kwasu fosforowego z gliceryną (ryc. 337). Glicerynofosforan wapnia może występować w odmianach izomerycznych a i jł (ryc. 337), a produkt handlowy jest mieszaniną obu odmian. Należy w tym miejscu podkreślić, źc kwas glicerynofosforowy nie jest dla organizmu substancją obcą, gdyż jest on obecny w strukturze wielu produktów naturalnych (m.in, lecytyny, kefaliny).

Występujące w pastach do zębów składniki o właściwościach czyszczących i polerujących są związkami nieorganicznymi, nierozpuszczalnymi w wodzie. Obowiązuje przy tym reguła, że właściwości ścierne substancji czyszczących nie mogą uszkadzać szkliwa. Tak więc stopień twardości środków czyszczących stosowanych w pastach do zębów nie może być wyższy niż stopień twardości szkliwa i, jeżeli jest to możliwe, powinien ustępować twardością również zębinie. Skuteczność stosowanych środków jest uwarunkowana stopniem oraz równomiernością ich rozdrobnienia, przy czym najlepsze efekty dają drobiny mniejsze niż 20 pm. Do składników czyszczących należą związki wapnia i magnezu (węglany, fosforany), związki glinu (wodorotlenki, glinokrzemiany). żel krzemionkowy oraz tlenki niektórych metali.

Stosowanie w pastach do zębów węglanu wapnia (CaCOj, kredy), jako środka czyszczącego, jest obecnie ograniczone, gdyż „kredowa” pozostałość na szkliwie powoduje zmatowienie zębów. Z tego też względu kreda jest zastępowana przez droższe, lecz nie pozostawiające zmatowienia zębów, fosforany wapnia Do fosforanów takich należy praktycznie nierozpuszczalny w wodzie wodorofosforan wapnia (CaHP0₄; DCP, Imphos, Dentphos K). Wodorofosforan wapnia może występować w postaci gruboziarnistego dihydratu lub drobnoziarnistej soli bezwodnej, przy czym ta ostatnia wykazuje lepsze właściwości ścierające. Aby ograniczyć możliwość hydrolizy, w wyniku której dochodzi do uwalniania kationów wapniowych, wodorofosforan wapnia w pastach do zębów stabilizuje się dodatkiem fosforanu magnezowego lub pirofosforanu sodu (Na₄P₂0₇, Phoskadent Pyro). Ograniczenie hydrolizy CaHP0₄ jest szczególnie istotne wtedy, gdy w paście występują jednocześnie jonizujące związki fluoru. Jony fluorkowe mogą być wtedy wiązane przez kationy wapniowe w trudno rozpuszczalny fluorek wapnia. W przypadku obecności jonizujących związków fluo-

27/

Rozdział 19