201030Image0145

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNEJ

CPC dobrze rozpuszcza się się w wodzie i alkoholu, ale równocześnie charakteryzuje się gorzkim smakiem, co ogranicza stężenie w jakim może on występować w wodach do ust. LD_S0 dla tego związku wyznaczone dla szczura wynosi 200 mg/kg, a w handlowym produkcie finalnym występuje on zwykle w stężeniu 0,05% lub mniejszym.

Należy zaznaczyć, że sole pirydyniowe mogą być również czynnikami dezyfekującymi innych artykułów kosmetycznych. m.in. pudrów do stóp.

Przedstawiony na rycinie 343 chlorek dekualiniowy, jest pochodną chinoliny, znaną również pod wieloma innymi nazwami handlowymi, m.in.: dccaminc. Dequalrnium Chloride, Dequadin, Dequafungan.

Chlorek dekualiniowy (ryc. 343), czyli dichlorek 1,1 '-dekametylcno-bis(4-amino-2-me-tylochinoliniowy) jest zaliczany do wartościowych, kosmetycznych środków dezynfekujących, charakteryzujących się szerokim spektrum aktywności przeciwdrobnoustrojowej (bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemnc. grzyby). Należy podkreślić, że związek ten jest aktywny również wobec bakterii antybiotykoopomych. W kosmetyce chlorek dekualiniowy jest stosowany przede wszystkim jako czynnik dezynfekujący w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji jamy ustnej.

Można w tym miejscu wspomnieć, że IV-rzędowa sól chinoliny stanowi również fragment budowy sangwinaryny (ryc. 344, Viaderit), alkaloidu izolowanego z korzeni Sanguinaria ca-nadiensis. Sangwinaryna jest pochodną policyklicznego układu benzofenantrydyny i ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, wykorzystywane w wodach do ust i pastach do zębów.

Wymienione składniki o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, kosmetyków przeznaczonych do higieny jamy ustnej i zębów, spełniają wymagania stawiane takim substancjom jedynie w ograniczonym zakresie. Przykładowo, chlorheksydyna (ryc. 83), chociaż odznacza się szerokim spektrum aktywności przeciwdrobnoustrojowej i jest pozbawiona drażniącego wpływu na błony śluzowe, to jednak pozostawia żółty nalot na zębach i języku, może powodować złuszczanie się błon śluzowych jamy ustnej i ma przy tym trudny do ukrycia smak.

Oprócz sangwinaryny, z substancji pochodzenia naturalnego o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, w artykułach do pielęgnacji jamy ustnej i zębów stosuje się też związki feno-

<

cr

Sangwinuyna

Ryc. 344.

Iowę (lab. VI, rozdz. II) oraz terpenowe (mentol, cyneol; ryc. 273), jednak znacznie częściej olejki eteryczne, łączące w sobie zarówno właściwości przeciwdrobnoustrojowe, jak i aromatyzujące. Stosowane w pastach do zębów olejki eteryczne wymieniono poniżej, przy czym w nawiasach podano zawartość obecnego tam głównego składnika czynnego przeciw-drobnoustrojowo: olejek tymiankowy (50% tymolu, tab. VI. rozdz. 11), anyżowy (80-90% anetolu, tab. VI, rozdz. 11), goździkowy (95% eugenolu, tab. VI, rozdz. 11), miętowy (50% mentolu, ryc. 273), wintergrinowy, zwany też strząślowym (96-98% salicylanu metylowego, ryc. 280), olejek cynamonowy (10% eugenolu, tab. VI, rozdz; 11), olejek eukaliptusowy (80-85% cyneolu, ryc. 273). olejek koperkowy (50-70% anetolu, tab. VI, rozdz. 11, oraz 12-23% fenchonu, ryc. 282).

Oprócz olejków eterycznych w artykułach do pielęgnacji jamy ustnej jako czynniki dezynfekujące mogą być również wykorzystane niektóre ekstrakty roślinne, np. bogata w związki fenolowe o właściwościach przeciwdrobnoustrojowych tinctum myrrhae, ekstrakt z kory mydłoki (kwilaji), zawierający znaczną liczbę saponin z grupy glikozydów kwasu kwilajowego o działaniu fungostatycznym. Kwas kwilajowy należy do pięciopierścienio-wych związków trójterpenowych, o szkielecie węglowym identycznym z występującym w kwasie glicyrytynowym (ryc. 154). Ekstrakt z kory mydłoki jest stosowany w wodach do ust, pastach do zębów, a także w szamponach, gdyż przypisuje się mu również właściwość opóźniania przetłuszczania się włosów.

Z połączeń nieorganicznych aktywnych przeciwdrobnoustrojowo w pastach do zębów może występować nadtlenek magnezu (MgO_z) oraz rodanek potasu (KSCN). Jak już wspomniano, rodanki odznaczają się właściwościami przeciwbakteryjnymi i należą do naturalnych składników śliny ludzkiej. Charakteryzując nadtlenek magnezu należy natomiast wspomnieć, że w istocie stanowi on mieszaninę nadtlenku magnezu i tlenku magnezu, przy czym zawartość nadtlenku magnezu uwalniającego w środowisku wodnym tlen atomowy wynosi 24-28%.

Do składników o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, stosowanych w artykułach do pielęgnacji jamy ustnej i zębów, zaliczają się również konserwanty (rozdz. 2.1). np. estry kwasu 4-hydroksybenzoesowego (ryc. 41), benzoesan sodu, kwas sorbinowy (ryc. 38) oraz DHA (ryc. 63).

Można też wspomnieć, że znaczenie w profilaktyce próchnicy posiada również Uzozym, który ma właściwość rozpuszczania niektórych bakterii, zarówno żywych, jak i martwych.

Rozdział 19 277