507

498 Rośliny ze stanowisk naturalnych

62. Skrzyp — Eąuisetum L.

Skrzyp polny — Eąuisetum aruense L.

(Inne nazwy: skrzyp kartoflany, jedlinka polna, jodełka, sosenka, chwoszcz,

chwoszczka)

Rodzina: Skrzypowate — Eąuisetaceae

Występuje u nas 9 gatunków skrzypów, farmakopealnym jest jednak tylko skrzyp polny — Eąuisetum aruense. Spokrewione z nim są gatunki:

skrzyp olbrzymi (Eąuisetum maximum Lam.),

77	łąkowy	( „	pratense Ehrh.),
77	leśny	( „	siluaticum L.),
77	bagienny	( „	limosum L.),
7?	błotny	( „	palustre L.),
77	gałęzisty	( „	ramosissimum Desf.),
77	zimowy	( „	hiemale L.),
77	pstry	( „	variegatum Schleich.)

Wszystkie te gatunki znajdują zastosowanie w medycynie ludowej, poza tym stanowią często domieszki w surowcu farmakopealnym, dlatego należy umieć je odróżnić. Skrzyp błotny zawiera trujące alkaloidy, niebezpieczne dla człowieka, a także dla inwentarza.

Są to byliny, które giną na zimę; jedynie skrzyp jesienny jest zimozielony i także często skrzyp pstry.

Mają one łodygi w postaci twardych rurek, wewnątrz pustych, w dotyku są twarde i szorstkie, przy zgniataniu charakterystycznie chrzęszczące z powodu dużej zawartości krzemionki. Zapachu nie mają. Łodygi skrzypu mają budowę kolankowatą. Kolanka (węzły) są otoczone ząbkowatymi pochwami łuskowatych liści. Poszczególne gatunki skrzypów różnią się między sobą: a) występowaniem, b) wielkością, c) budową gałązek, wyrastających w okółkach z węzłów na pędach asy miłujących, d) pędami za-rodnikonośnymi i- e) barwą.

a) Skrzyp polny (rys. 144) występuje pospolicie jako chwast na polach. Skrzyp olbrzymi jest stosunkowo rzadką rośliną żródlisk, wilgotnych lasów i zarośli, zwłaszcza Karpat i Sudetów. Skrzyp bagienny występuje zwykle masowo po bagnach i brzegach wód, często wraz z trzciną pospolitą. Skrzyp błotny jest rośliną przede wszystkim torfowisk niskich. Skrzyp gałęzisty rośnie tylko na niżu południowym, na brzegach wód, zwłaszcza na odsypiskach nadrzecznych.

Skrzyp leśny i łąkowy rosną w lasach, zwłaszcza liściastych i mieszanych, w zaroślach, na polanach i łąkach śród- i podleśnych. Skrzyp zimowy to roślina podmokłych lasów, wilgotnych zarośli, zboczy, łąk. Skrzyp pstry spotyka się rzadko w Polsce południowej na wilgotnych piaskach. Wszystkie skrzypy wymagają gleb zasobnych w wodę, przynajmniej w głębszych