58 59 2

mięśni stwierdza się też w drżączce porażennej {paralysis agitans), często u alkoholików i morfinistów, czasami w stwardnieniu rozsianym rdzenia i mózgu (sclerosis disseminata), u osób bardzo nerwowych, rzadziej w innych chorobach.

W zaburzeniach przemiany materii w przebiegu chorób wątroby oraz w mocznicy może występować grubofaliste drżeniemetaboliczne dłoni (flappig tremor).

Mięśnie mogą także przerastać. Przerost (hypertrophia musculorum) objawia się zwiększeniem ich objętości. Odróżnia się 2 postacie przerostu mięśni: prawdziwą i rzekomą. W postaci prawdziwej (hypertrophia musculorum vera) jest powiększona masa mięśniowa, wskutek czego mięsień jest zgrubiały, jędrny i ma dużą siłę. W postaci rzekomej (hypertrophia musculorum spuria s, pseudohypertrophia musculorum) objętość mięśnia jest zwiększona wskutek rozrostu tkanki łącznej i tłuszczowej przy jednoczesnym zaniku tkanki mięśniowej. Toteż w postaci rzekomej siła mięśniowa jest zmniejszona, a sam mięsień raczej dastowaty.

Przerost mięśni prawdziwy spostrzega się u osób uprawiających systematyczne ćwiczenia gimnastyczne, np. u sportowców, oraz jako przerost zastępczy po uszkodzeniu jednej z kończyn, a także w niektórych rzadkich chorobach układu mięśniowego. Szczególnie nadmierny rozwój mięśni spostrzega się w zespole nadnerczowo-płciowym wczesnego dzieciństwa, powstającym najczęściej na tle guza kory nadnerczy. Miarą siły mięśniowej dziecka z tym zespołem jest przypadek Linsera, w którym pięcioletnie dziecko podnosiło bez wysiłku 120 kilogramów na wysokość barku. Ze względu na nadmierny rozwój układu mięśniowego i dużą jego siłę dziecku z tym zespołem nadnerczowo-płciowym nadano miano: dziecko Herkules. Postać rzekomą spostrzega się często w dystrofii postępującej mięśni.

W mięśniach może powstać zapalenie (myositis), a wtenczas mięsień jest obrzmiały, napięty, bolesny i w ostrym zapaleniu wyraźnie deplejszy. Rzadziej zdarza się zapalenie mięśni kostniejące (myositis ossificans) oraz guzy nowotworowe (mięsaki, kostniaki i in.) lub zapalne (kilaki i in.). Bolesne są mięśnie we włośnicy (trichinosis) i we włókniejącym zapaleniu mięśni (myositis fibrosa).

Silny, uporczywy kaszel nieraz jest przyczyną bólów oraz bolesności uciskowej w miejscach przyczepów mięśni brzusznych do ściany klatki piersiowej wskutek nadmiernego ich rozdągnięcia, a nawet naderwania włókien mięśniowych (myorrhexis). Zabandażowanie dolnej części klatki piersiowej oraz leki uśmierzające kaszel usuwają te bóle.

Doniosłe znaczenie ma tzw. obrona mięśniowa. Jest to wzmożone napięcie mięśni, do którego ucieka się ustrój, by uchronić głęboko położony chory narząd od uszkodzenia, urazu itp., a także by zapobiec uczuciu bólu podczas obmacywania. Klasycznym przykładem obrony mięśniowej jest wzmożone napięcie mięśni brzusznych w ostrym rozlanym oraz ograniczonym zapaleniu otrzewnej. W tych chorobach obmacywaniem ściany brzusznej na całej przestrzeni lub w pewnym ograniczonym miejscu (np. w okolicy prawego podżebrza w zapaleniu dookoła pęcherzyka żółciowego) stwierdza się duży opor, czasami twardy jak deska. Obrona mięśniowa ma duże znaczenie w rozpoznawaniu chorób narządów brzusznych, gdyż dowodzi, że otrzewna jest objęta na pewnej przestrzeni sprawą zapalną.

STAN ODŻYWIENIA

Rolę kierującą stanem odżywienia odgrywa ośrodkowy układ nerwowy. Dowodzą tego przypadki otyłości i wychudzenia po silnych urazach psychicznych oraz w toku psychoz depresyjno-maniakalnych. Dużą rolę odgrywa też p o d w z g ó r z e. Usunięcie jego wywołuje otyłość bez względu na to, czy jednocześnie usuwa się przysadkę, czy ją pozostawia się nie uszkodzoną. Doświadczenia te dowodzą, że podwzgórze wpływa na stan odżywienia bezpośrednio, nie zaś, jak przedtem utrzymywano, przy współudziale przysadki. Istotnie, usunięcie całej przysadki lub przedniego jej płata, bądź też płata tylnego nie wywiera wpływu na stan odżywienia.

Otyłość występuje zwłaszcza w chorobach okolicy guza popielatego, a wychudzenie — przede wszystkim w przypadkach uszkodzenia podwzgórza w pobliżu dzioba (rostrum). Otyłość pochodzenia podwzgórzowego spostrzega się w zespole tłuszczowo-płciowym (dystrophia adiposogenitalis), w zespole Morgagniego-Stewarta-Morela oraz Cushinga i w niektórych innych chorobach gruczołów wydzielania wewnętrznego.