58 59 (9)

58 Przyczyny i motywy zagranicznej ekspansji przedsiębiorstw

się do stwierdzenia, że podstawą konkurowania jest zajęcie pozycji, w której do czynienia ze słabszymi konkurentami, słabszymi klientami, słabszymi do^ cami. nie ma dużych zagrożeń ze strony nowo wchodzących, a mebezpieczefc pojawienia się substytutów jest ograniczone. W książce Competitm Advoniu_it /V'anons z 1990 roku Porter przyjmuje odmienną perspektywę postrzegania pJj sów konkurowania. W obecności silnych konkurentów, wymagających |yy i odbiorców dopatruje się mianowicie pozytywnych uwarunkowań osiągną, międzynarodowej konkurencyjności. W warunkach otwartości rynków w dług/ okresie naprawdę liczy się właśnie konkurencyjność międzynarodowa.

Motywy zagranicznej ekspansji przedsiębiorstw

W dotychczasowych podrozdziałach tego rozdziału uwaga była świadomie sktą centrowana na artykulacji środowiskowych uwarunkowań uczestnictwa firm wpuj wadzeniu działalności międzynarodowej. Powtórzmy w tym miejscu jeszcze jjj wcześniej sformułowany wniosek: nierzadko się zdarza, że warunki otoczmy zewnętrznego (głównie branżowego/sektorowego) wymuszają na firmach podjęci działalności w skali międzynarodowej. Można więc powiedzieć, że niekied) internacjonalizacja (globalizacja) firmy to konieczność. Możliwa jest także inm sytuacja — internacjonalizacja nie musi być konieczna, ale może być podjęu z myślą o wykorzystaniu szans, jakie stwarza dla rozwoju firmy. Nawigując do przedstawionych w tym podrozdziale rozróżnień, można więc mówić o intern* cjonalizacji (globalizacji) defensywnej i ofensywnej.

W tym podrozdziale uwaga jest skoncentrowana na postrzeganiu motywo* internacjonalizacji z punktu widzenia firmy. Rozważając motywy zagranicznej et* pansji przedsiębiorstw, należy najpierw zauważyć, że motywy te mogą być bardzo różne i mogą podlegać ewolucji w czasie. Ponadto, sygnalizując tylko w tym miejscu rozważaną później kwestię różnorodnych form internacjonalizacji, trzebi podkreślić, że motywy są powiązane z formami i wzajemnie się warunkują. Innym słowy, można mówić o czymś w rodzaju swoistego dopasowania różnych ntotywói do różnych form zagranicznej ekspansji przedsiębiorstw. Warto zaznaczyć, u w niektórych opracowaniach stosuje się nadmierne uproszczenie polegające iu utożsamianiu i redukowaniu motywów zagranicznej ekspansji przedsiębiorstw du motywów podejmowania zagranicznych inwestycji bezpośrednich- Tymczasem zagraniczne inwestycje bezpośrednie to jedna z wielu form zagranicznej ekspansji przedsiębiorstw, forma ważna, ale nie jedyna.

Podstawowymi czynnikami wpływającymi na podejmowanie działalności g<* podarczej w skali międzynarodowej są:

•    wiek i faza cyklu życia przedsiębiorstwa, produkty; technologii,

•    branża, do której firma należy,

•    kraj lokalizacji firmy,

•    sytuacja rynkowa na rynku macierzystym i na rynkach ekspansji,

•    doświadczenia intemacjonalizacyjne firmy dokonującej ekspansji,

•    faza procesu internacjonalizacji firmy.

Różnorodne powody dokonywania ekspansji zagranicznej można klasyfikować na wiele sposobów. D. Bali i W. McCulloch wyróżniają dwie grupy powodów ekspansji zagranicznej przedsiębiorstw: ofensywne i defensywne (Stoner, Wankel,

1997, s. 506). Motywy ofensywne są zorientowane na zwiększanie zysków, uzyskanie dostępu do nowych rynków i klientów w celu zwiększenia sprzedaży. Zalicza się tutaj np. (Stoner, Wankel, 1997, s. 506);

•    otwarcie nowych rynków zbytu, '

•    uzyskanie większych zysków,

•    pozyskanie wyrobów na rynek macierzysty (lub na inne rynki zagraniczne),

9 zaspokojenie potrzeby ekspansji ze strony kierownictwa.

Z kolei motywy defensywne są związane z dążeniem do utrzymania zysków, wiejkpści sprzedaży oraz rynków i klientów. Przykłady motywów należących do tej grupy są następujące (Stoner, Wankel, 1997, s. 506):

•    ochrona rynków krąjowych,

•    ochrona rynków zagranicznych,

•    zapewnienie dostawy surowców,

« pozyskanie technologii,

| doprowadzenie do dywersyfikacji geograficznej,

•    poszukiwanie politycznie stabilnych baz dla nowych operacji.

Pąniels i Radebaugh (1989, s. 7) podają, że prywatne firmy mają trzy główne motywacje do angażowania się w biznes międzynarodowy. Są to:

•    ekspansja sprzedaży,

9 zdobycie potrzebnych zasobów,

•    dywersyfikacja rynków sprzedaży i źródeł zaopatrzenia.

Shęnkar i Lup (2004, s. 11-12) wyróżniają trzy grupy motywów ekspansji zagranicznej przedsiębiorstw:

•    motywy rynkowe, które dzielą na ofensywne (dążenie do wykorzystania szans rynkowych i w efekcie do wzrostu sprzedaży) oraz defensywne (orientacja na Utrzymanie siły rynkowej i pozycji konkurencyjnej firmy);

•    motywy ekonomiczne, sprowadzają się do chęci osiągnięcia większego zwrotu poprzez podwyższenie przychodów i(lub) obniżenie kosztów dzięki różnicom w warunkach występujących między krajami;

•    motywy strategiczne, mogą się przejawiać w dążeniu do rozwinięcia za granicą zasobów dotychczas wykorzystywanych tylko w kraju macierzystym, osiągnięcia korzyści pierwszego ruchu na rynkach zagranicznych (zanim