52 53 (10)

52 Prmzyn* i mocywy zagranicznej ekspansji przedsiębiorstw

Siła przetargowa dostawców może się przejawiać groibą podniesienia cen obniżenia jakości sprzedawanych zasobów. Siła dostawców jest uzależnio^’ takich czynników sytuacyjnych, jak: zdominowanie dostawców przez kilka siębiorstw i stosunkowo wysoka koncentracja, zagrożenie produktami substyw nymi w stosunku do produktów dostarczanych przez danych dostawców, nadanej branży w sprzedaży ogółem dostawców, wysokość kosztów zmiany do®*,-, ców. zagrożenie integracją w przód ze strony dostawców.

Wpływ’ siły przetargowej nabywców zależy od podobnych czynników. w przypadku siły przetargowej dostawców, z tym że następuje odwrócenie tóŁ i przetargowa nabywców zależy od: koncentracji i relatywnej (odniesiony ₄ całości) wielkości sprzedaży, udziału danych produktów w strukturze koiaó, nabywców, stopnia jednorodności i znormalizowania produktów sprzedawany przez daną branżę, zagrożenia integracją wstecz przez nabywców.

Zagrożenie ze strony produktów substytucyjnych polega na tym, że ogranie^ one potencjalne zyski w branży, ustalając pułap cen, którego produkt)' danej brato ‘ nie mogą przekroczyć. Im atrakcyjniejsze pod względem ceny są produkty s* stytucyjne. tym ostrzejsze są ograniczenia zysków w danej branży. Najistotniej*, jest wpływ produktów substytucyjnych, które skutecznie mogą zastępować wyn* danej branży pod względem funkcjonalnym i cenowo-efektywnosciowym a*’ które są wytwarzane przez branże osiągające wysokie zyski.

Poziom rywalizacji między konkurentami należącymi do danej branży jest wy nikiem oddziaływania licznych czynników strukturalnych, takich jak: liczba i reb tywna wielkość konkurentów, tempo wzrostu branży, struktura kosztów brwi) zróżnicowanie produktów branży i wysokość kosztów zmiany dostawców pne nabywców, skokowe przyrosty zdolności produkcyjnych (podzielność nakładów różnorodność strategii konkurentów oraz wysokość barier wyjścia z branż)'.

Jak wynika z dotychczasowych rozważań, model Portera dotyczy konkureacjjó w szerokim tego słowa znaczeniu, istotnie wykraczającym poza tradycyjne je rozumienie, które ogranicza się do obecnych rywali. To, że konkurencja znacz* i-wykracza poza dotychczasowych uczestników gry, sprawia, iż bardzo ważny 34 się problem delimitacji branży. W koncepcji Porteru wyznaczenie granicy braw» jest sprawą umowną. Wyznaczenie granicy między istniejącymi finQM|||fl nowo wchodzącymi, między istniejącymi produktami a produktami subst)lun_f nymi. między istniejącymi fumami a dostawcami i odbiorcami zależy kazdorazon I od tego, jakiemu celowi to wyznaczenie ma służyć.

Układ sił determinujących konkurencję w danej branży jest podstawą ha malowania strategu konkurencji przez jej uczestników- Celem strategu łi inki WIJ podmiotów należących do branży jest wyszukanie takich pozycji, w których mon się one najlepiej bronić przed tymi siłami albo spożytkować je na wtasną korzytc Zachowania konkurentów rywalizujących w branży nie są w pełni zdeterminować przez rynek, tak jak w modelu konkurencji doskonałej. Podmioty dokow wyborów strategicznych! realizują wybrane strategie. Często strategie te wyć|MB wpływ na zachowanie się rywali. Z punktu widzenia sporu toczonego międl)

Konkurencja na wewnętrznym rynku branżowym —

model Pottera 53

zwolennikami koncepcji stmkturali stycznej i zwolennikami koncepcji be ha wióry s-tycznej w modelu Ponera zawarte jest implicite podejście kompromisowe, w którym uznaje się zarówno wpływ struktury na zachowania, jak i wpływ zachowania na struktury bez rozstrzygania, który z tych czynników jest pierwotny i ważniejszy*.

Istotną zaletą modelu Portera jest uświadomienie różnorodności mechanizmów konkurencji w poszczególnych branżach. Identyfikacja podstawowych sił wyznaczających nasilenie konkurencji w branży pozwala bez trudu zauważyć, że konfiguracja tych czynników w różnych branżach przedstawia się odmiennie, a ponadto podlega zmianom w czasie, w miarę jak przez uczestników branży są rozwijane ich strategie konkurencji. W tym ujęciu gospodarka jako całość przestaje jawić się jako system homogeniczny z regulacyjnego punktu widzenia. Jest to owszem gospodarka z mechanizmem rynkowym jako dominującym sposobem regulacji, który jednakże przyjmuje specyficzne, różnorodne postaci w poszczególnych mezosys-temach tworzących tę gospodarkę.

Podejście do analizy konkurencji zaproponowane przez Portera jest określane jako pozycjonowanie. Podejście to można nazwać podejściem zewnętrzno-wewnętrz-nym, punktem wyjścia określania strategii konkurencji jest bowiem uwzględnienie sytuacji w otoczeniu firmy (Cyrson, 2002, s. 22). Następnie jest określana strategia globalna poprzez przyjęcie strategii najbardziej dopasowanej do uwarunkowań sektora. Innymi słowy, firma poszukuję „strategicznego dopasowania" między swoimi zasobami i strategiami w celu wykorzystania szans i zredukowania zagrożeń w otoczeniu globalnym (Stonehouse, Hamill. Campbell, Purdie, 2001, s. 52).

Podsumowując, należy wskazać na następujące charakterystyki modelu Portera:

1)    odejście od skrajnego determinizmu zachowań, właściwego dla modelu rynku doskonałego,

2)    przyjęcie kompromisowej pozycji w sporze między strukturalistami i beha-wiorystajni,

3)    rozszerzająca interpretacja konkurencji, wykraczająca poza zawężające jej rozumienie jako rywalizacji między istniejącymi firmami,

4)    wskazanie na różnorodność i zmienność w czasie mechanizmów konkurencji w różnych częściach gospodarki.

' Otee koncepcje wiążą się ze sposobem ńTiprrncji tzw. paradygmatu Rwi. opisującego nfrhmtri miedzy Strukturą ryaku branżowego, zachowaniem tworzących go fkm i rezultatami (efekiywąośęią) łych fura. W njysi koncepcji stniburalistycznej to struktura ryaku hnawrwrgn otartti zachowaną firm działający ch at tym rynko. W wersji bebawicryyycznej par afygma Baum pozostawia ■arjur da ywzględnieiua zachowa* strategicznych. Dla bdmiaynhr efekty ten odbywać sęnm*-dojące ńę do wpływu zachowaniu® aa strukturę rynko branżowego stanowią rdzeń procesu dyaaaafa ryąjm