30 31 (13)

Rozdział 2

Strategia zagranicznej ekspansji przedsiębiorstw

Definicje strategii

W literaturze przedmiotu trudno się doszukać jednej powszechnie stosowanej definicji strategii przedsiębiorstwa. Pojęcie strategii wywodzi się od greckiego strategos (sztuka prowadzenia wojny) i pierwotnie oznaczało odpowiednie przygotowanie, organizację oraz użycie posiadanych sił i środków w taki sposób, aby w ramach istniejących możliwości i ograniczeń osiągnąć zamierzony cel (Penc, 1994, s. 142).

Klasyczna definicja strategii w odniesieniu do przedsiębiorstwa została sfor mułowana przez A.D. Chandlera, który pojmuje strategię jako „proces określania długofalowych celów i zamierzeń organizacji orąz przyjęcia kierunków działania, a także alokacji zasobów koniecznych do zrealizowania l’ych celów" (Chandlcr 1972, s. 10). Klasyczne podejście do strategii cechuje przypisanie przedsiębiorstwu dużego stopnia swobody w jej kształtowaniu.

Definicja Chandlera została następnie rozwinięta przez C. Hayden, kióu określiła strategię jako podejście dotyczące takiego wykorzystania zasobów w wyznaczonym przez konkurencję otoczeniu, aby możliwe było osiągnięcie wiązki celów organizacji (Sznąjder, 1995, s. 9).

W nowszych podejściach kładzie się większy nacisk na uzależnienie przedsiębiorstwa od otoczenia. Na przykład L.J. Krajewski i L.P. Ritzmap określają Igi tegię jako proces determinujący misję organizacji, ostrzegający i dostosowujący ją do zmian w otoczeniu, a także identyfikujący jej kompetencje (Krajewski, Ril/nian, 1990. s. 21). W takim ujęciu przedsiębiorstwo nie ma pełnej swobody kształtowania swoich działań, dostosowuje się ono do warunków i wymagań otoczenia. Do tego podejścia można także zaliczyć definicję H. Kreikebauma, który twierdzi, U strategie w przedsiębiorstwie odzwierciedlają sposób, w jaki wykorzystuje ono swoje obecnie istniejące sity, by sprostać zmianom zachodzącym w otoczeniu, osiągając przy tym własne cele (Kreikebaum, 1990, s. 26).

Strategię można także rozumieć jako program najważniejszych działań długookresowych, niezbędnych do utrzymania się na rynku firmy lub jej samodzielnych części (Gliński, Szczepankowski, i 995, s. 15).

W bardziej rozbudowanej koncepcji strategii zakłada się, że stanowi ona plan lub wzór, który integruje w organizacji w zwartą całość główne cele, obowiązujące obszary poljtyki i logikę postępowania. Dobrze sformułowana strategia pozwala nakierować i uplasować zasoby przedsiębiorstwa w taki sposób, źe tworzy się unikalny i trwały układ oparty na własnych kompetencjach organizacji, uwzględniający jej słabe strony, antycypujący zmiany w otoczeniu i sytuacyjne posunięcia inteligentnych oponentów (Quinn, Mintzberg, James, 1992, s. 192).

Inne podejście do określenia strategii prezentuje H. Mintzberg, definiując ją za pomocą 5P (Marchesriay, 1994, s.13):

•    P jak plan — świadome, zamierzone działanie,

•    P jak pattem (model) — sformalizowane i ustnikturalizowane działanie,

•    P jak ploy (sterowanie) — działanie mające na celu osiągnięcie konkretnego celu,

•    P jak pasition — poszukiwanie korzystnej pozycji w otoczeniu, aby trwale sprostać konkurencji,

•    P jak perspective — postrzeganie pozycji w przyszłości.

W innym opracowaniu H. Mintzberg wskazuje, że strategia ma trzy formalne definicje: jako plan, jako wzorzec oraz jako gra (Quinn, Mintzberg, James, 1988). Powszechnie uważa się, że strategia jest przemyślanym ciągiem działań, zespołem wskazówek, jak postępować w określonej sytuacji. Zgodnie z tą opinią strategie mają dwie charakterystyczne cechy: są tworzone, poprzedzając działania, do których mają zastosowanie, oraz są opracowywane starannie i celowo. Strategie są często formułowane wyraźnie, w postaci planów, ale mogą też być sformułowaniami pozostającymi jedynie w umysłach menedżerów. W teorii zarządzania strategia jest więc określana jako spójny, całościowy plan stworzony w celu zapewnienia osiągnięcia podstawowych celów organizacji (Giueck, 1980, s. 78).

Strategia może być także formą gry, specyficznym działaniem podjętym w celu pokonania konkurenta. Zdefiniowanie strategii jako zamierzonego planu jest jednak niewystarczające, ponieważ strategię może stanowić także rezultat zachowania się organizacji. Strategia jest więc wzorcem ciągu działań organizacji, trwałością w zachowaniu, zamierzoną lub nie. Plany mogą pozostać niezrealizowane, a wzorce postępowania mogą być niezaplanowane, tak więc obie definicje strategii (jako plan i jako wzorzec) mogą funkcjonować niezależnie od siebie. Jeżeli pierwszy rodzaj strategii nazwiemy strategią zamierzoną, a drugi rodzaj strategią zrealizowaną <o można rozróżnić także strategię przemyślaną (były zamierzenia i zostały /realizowane), strategię niezaplanowaną (brak zamierzeń, strategia zrealizowana) oraz strategię niezrealizowaną (niezrealizowane zamierzenia).

W rozważaniach H.i. Ansoffa na temat strategii podstawową rolę odgrywa pojęcie „nici wiążącej’', Czyli związku między obecnymi i przyszłymi produktami-