akty mowy9

„AKTY MOWY” 209

Z różnicy tej można, być może, zdać sprawę w następujący sposób: -wiadomo, że presupozyeyjnego komponentu, zdania nie da się ani zanegować, ani rozwinąć (zmodyfikować) w żaden sposób; zanegować czy zmodyfikować można tylko to, co jest pod asercją¹⁵. W wypadku pytań, próśb, rozkazów itp. nie można mówić o jakimś „komponencie pod asercją”. Ale pojęcie to da się uogólnić w taki sposób, aby było stosowalne zarówno do zdań oznajmujących, jak i innyci^j „Komponent pod asercją” to ten, którego zapis semantyczny zaczyna się od wyrażenia mówię. Odpowiednikiem „komponentu pod asercją” jest więc w wypadku pytań, próśb itp. komponent, którego zapis również zaczyna się od mówię, Nazywając ten komponent zaczynający się od mówię głównym, chciałabym wyrazić przypuszczenie, że giówny/komponent pytania wyraża chcenie dowiedzenia się, a nie chcenie sprawienia, aby ktoś-spowodował, iżbyśmy dowiedzieli się tego, czego chcemy się dowiedzieć. /

Być może, na tym właśnie polega pokrewieństwó łączące autentyczne pytania z pytaniami adresowanymi do samego siebie i z medytatywnymi pytaniami w rodzaju: Ciekaw jestem, co się stało.

Przeciwko traktowaniu pytań jako swego rodzaju próśb przemawia także wzgląd na intonację: ponieważ segmentalne wykładniki intencji komunikatywnej wypowiedzi mogą być nieobecne, i często są nieobecne, ostatecznym kryterium rozstrzygającym o tym, czy dana wypowiędź jest prośbą czy rozkazem, radą czy pozwoleniem itp., jes|'intonacjaJJprzy-najmniej w tych wypadkach, w których wykładniki segmentalne są istotnie nieobecne). Intonacja pytań, różna zresztą dla różnych typów pytań, różni się od intonacji próśb, jest więc pożądane, aby zapisy semantyczne dla tych dwóch typów wypowiedzi były różne.

Wreszcie jeśli osoba X mówi do osoby Y :_proszę cię^Mbyś. mi powiedział, gdzie jest Z, czy przedstawiałoby się tę wypowiedź w formie zależnej jako: X_ £ap>jf t ał Y-a, gdzie jest-Z% Wydaje mi się, że nie. A gdyby ktoś zdał sprawę z wypowiedzi X-a w taki sposób, naraziłby się na zarzut nieścisłości. Adekwatną formą mowy zależnej byłoby w tym wypadku X poprosił Y-a, żeby mu powiedział, gdzie jest Z.

- Proponowałabym następujący sposób przedstawienia różnicy między powiedz mi... a pytam cię...:

Powiedz mi, co się stało. = Spowoduj, żebym wiedział, co się stało, mówiąc to.

Co się stało ? = Cbcąc, żebyś spowodował, mówiąc to, żebym wiedział, ćo się stało, mówię: chcę wiedzieć, co się stało.

Założenie, że adresat wie to, co osoba pytająca chce wiedzieć, wydaje się zbędne (jako osobny komponent W zapisie).

¹⁵ Zob. np. D. Parisi, A. Puglielli, On Declaralive Adverb$ (mpis powielany, bez daty).    .    .. .. •;

14 — Semiotyka i struktura tekstu