akty mowy1

J2o4

ANNA WIERZBICKA

„AKTY MOWY”

Pomyśl o wyrażeniu „mówię... ”, np. w „mówię, że dziś będzie deszcz”, które równa się po prostu twierdzeniu „będzie...”

(L. Wittgenstein, Dociekania filozoficzne)¹

POWIEDZIEĆ KOMUŚ COŚ

Zestawmy dwie wypowiedzi:

1.    — Deszcz pada!

2.    — Deszcz pada.

Pierwsza — to spontaniczny wykrzyk, druga — oznajmienie. W moich. Dociekaniach semantycznych próbowałam zdać sprawę z różnicy semantycznej między tymi wypowiedziami, postulując następujące struktury głębokie:

1.    sądzę, że deszcz pada

2.    chcę, żebyś wiedział, że deszez pada

sądząc, że zarówno chcę, jak i sądzę są to elementarne jednostki semantyczne². Ponieważ doszłam do przekonania, że sądzę nie jest proste, że można je sprowadzić do mówienia stanowiącego jedną z autentycznych jednostek semantycznych, chciałabym zmodyfikować poprzednią analizę w sposób następujący:

1.    mówię: deszcz pada

2.    chcąc, żebyś to wiedział, mówię: deszcz pada

1

   L. Wittgenstein, Philosophical Investigations_f tłum. Gr. E. M. Anseombe, New York 1966, s. 192.

2

   A. Wierzbicka, Dociekania semantyczne, Wrocław — Warszawa — Kraków' 1969, rozdz. II.