CCF20090321071

66

takiej wspomina Lomazzo. Przypisywany dawniej Albertiemu anonimowy traktat o perspektywie (Codex Ricardianus. 2110 z XVI w.) opublikowany został przez Bonucciego (op. cit.) w tomie 4, jako rzekomo napisany przez Albertiego. Sprawę tę komentuje obszernie L. M a 1 1 e (op. cit., s. 72).

66

Di

3. Schemat rzutu bocznego „piramidy wzrokowej” (do przypisu 37)

A B C D £ F G

4. Widok frontalny płaszczyzny obrazu z konstrukcję „gruntu perspektywicznego” (do przypisu 37)

G7

^t''Sw opisywanej przez siebie konstrukcji podaje Alberti metodę kreślenia perspektywy posadzki złożonej z kwadratów o boku równym jednej trzeciej wysokości człowieka, posługując się rzutem bocznym «piramidy widzenia». Por. Wstęp — „Natura i geometria”.

^ ^ Odległość ta obecnie nosi nazwę głębokości tłowej lub oddalenia iłowego (dystans). Ma ona wpływ jedynie na wielkość (skalę) obrazu, a nie na charakter (wygląd) rzutu perspektywicznego, który to charakter zależy od przyjętego usytuowania punktu centryczncgo w obrębie tła. Alberti jednak mówi tylko o jednym typie usytuowania punktu zbiegu — w samym środku płaszczyzny obrazu. Tzw. dystans wyznacza kąt widzenia obrazu. Im krótszy dystans się przyjmie, tym kąt widzenia jest większy (bardziej rozwarły). A zatem dystans i kąt widzenia są ściśle ze sobą związane. Alberti nie mówi o tym, jaki ma być i jak ustala się dystans pomiędzy «okiem» (centrum rzutu) a «obrazem?) (płaszczyzną rzutu), a więc jaki ma być kąt widzenia. Por. Wstęp — „Natura i geometria”.

<J5i\Test to linia horyzontu perspektywicznego, którą Alberti kreśli na samym końcu konstrukcji. Ani on, ani Piero nie używają wyrazu orizzonte — występuje on natomiast u Leonarda. Problemowi horyzontu perspektywicznego i «ziem-skiegon (nero horizzonte) poświęcona jest księga VIII. Por. Traktat oraz M. Rzepińska, Obsesje umysłu o wyobraźni, [w:] Rocznik Historii Sztuki, t. III, Wrocław 1962. Zwrócić trzeba uwagę, że w późniejszych traktatach perspektywicznych linea centrica oznacza niekiedy to samo co radio centrico, a więc główny promień rzutu biegnący prostopadle od centrum rzutu (oka) do płaszczyzny obrazu i „przebijający” ją w punkcie centrycznym.

(lit)Na pewno własne spostrzeżenia Albertiego i autentyzm jego jest tu wyczuwamy. Zasadą w obrazie pomyślanym jako rzut perspektywiczny jest to, że figury dalszego planu muszą być nie tylko mniejsze, lecz umieszczone wyżej na płaszczyźnie obrazu, aby dawały wrażenie oddalenia.

Księga II

¹ Cicero, De amicitia, VII, 23; por. przypis 1 do księgi I.

¹ P¹ 1 n t a r c li, Alexander, ŁXXIV, 4.

^!l P I u t a r c h, Agesilaus, II, 2 (L. W.).

* Podobnie Leonardo w Paragone, par. 8.

^I    Q li i n t i 1 i a n, XII, 10, 9.

^II    Dumne podkreślenie pracy artysty uszlachetniającej każde tworzywo. Prawdopodobnie myśl własna Albertiego, jednak zgodna z postawą grecką.

⁷ P 1 i n i u s, Hist. Nat., XXV, 36, 62.

¹¹ Analogicznie Leonardo, który rozwija szeroko temat «boskości malarstwa» (I iirngiwr, par. 12, 13, 14, 23, Traktat). Temat ten był charakterystyczny dla

iii o malaratwlo