CCF20090303031

66 Determinizm „naukowy”

W moim przekonaniu jednak Hadamard nie obala słabszej wersji determinizmu „naukowego” w zdefiniowanym przeze mnie powyżej sensie. Możemy bowiem formułować przewidywania dla dowolnego momentu czasu, dotyczące stanu punktu obdarzonego masą, przy założeniu, że zmierzymy jego kierunek w punkcie wyjścia ze stopniem ścisłości, który zależny będzie od (a) upływu czasu między momentem startu a momentem czasu określonym w przewidywaniu, jakiego mamy dokonać, oraz (b) od stopnia ścisłości określonego w przewidywaniu. Nie możemy jednak przewidywać zachowania systemu dla wszystkich momentów czasu¹.

ARGUMENT

NA RZECZ INDETERMINIZMU

15. Dlaczego jestem indeterministą: teorie jako sieci

Jestem przekonany, że prawdziwa jest doktryna indeter-minizmu i że teoria determinizmu jest pozbawiona wszelkich podstaw.

Jedną z najważniejszych racji dla takiego przekonania jest interesujący argument (wspomniany w podrozdziale 7, powyżej), że stworzenie nowego dzieła, takiego jak symfonia g-molł Mozarta nie może być przewidziane we wszystkich szczegółach przez fizyka ani fizjologa, który poddał szczegółowym badaniom ciało Mozarta - zwłaszcza jego mózg - oraz jego środowisko fizyczne. Pogląd przeciwny wydaje się intuicyjnie absurdalny. W każdym razie wydaje się rzeczą oczywistą, że byłoby bardzo trudno sformułować racjonalne argumenty na jego rzecz oraz że obecnie mamy na jego poparcie co najwyżej na poły religijny przesąd, albo też przesąd, że wszechwiedza nauki w jakiś sposób przybliża się - choćby tylko w zasadzie - do ideału wszechwiedzy boskiej.

Przyznaję szczerze, że stwierdzenie to jest ściśle związane z tradycyjnym problemem „wolnej woli”, którego jednak nie będę omawiał. Interesuje mnie raczej problem, który wyłania się z naszego przykładu dotyczącego Mozarta: czy świat umożliwia nam - przynajmniej w zasadzie, tj. gdybyśmy wiedzieli dostatecznie dużo - przewidywanie racjonalnymi metodami naukowymi nawet takich unikalnych zdarzeń jak stworzenie nowej symfonii, we wszystkich ich szczegółach. W dziedzinie tej interesuje mnie tylko ten jeden problem. Jestem zmuszony stwierdzić to bardzo wyraźnie, ponieważ analizy znaczenia słów „wolna” oraz „wola” jedynie mnie

1

Różnica pomiędzy wyrażeniem „dla wszystkich” a wyrażeniem „dla dowolnego” w powyższym sformułowaniu wykazuje pewne analogie z faktem (odkrytym przez Godła), że jakkolwiek dla dowolnego zdania arytmetycznego możemy zbudować sfor** małizowana teorię, w której zdanie to jest rozstrzygalne, nie możemy zbudować sformalizowanej teorii, w której rozstrzygalne byłyby wszystkie zdania arytmetyczne. Majac tę analogię w pamięci, możemy powiedzieć, że problem Hadamarda (polegający na tym, czy system fizyczny o wielu ciałach, którego warunki początkowe sa dane ze skończonym stopniem ścisłości, znajdzie się kiedykolwiek w pewnym określonym stanie) jest problemem nierozstrzygalnym na gruncie fizyki