CCF20090702033

66 Przerwanie immanencji

Husserl nie mówi⁶. Ignorując tę subiektywną część bytu, nie tylko skazywalibyśmy się na abstrakcję, ale też fałszowalibyśmy wiedzę, która nie powinna się wszak zadowalać okaleczoną rzeczywistością. Jednak ta strona psychiczna nie stanowi „regionu* * bytu połączonego ze światem lub dialektycznie wiążącego się z przyrodą, by utworzyć z nią „system”; fenomenologiczny opis psychiki jest najlepszą drogą do Redukcji, to znaczy do „absolutu” świadomości, która swojego sensu nie zawdzięcza już niczemu, co byłoby istnieniem w świecie. Zgodnie z malowniczym określeniem Psychologii fenomenologicznej, „glob świata pływa w subiektywności”: jfzywioł, w którym pływa świat, nie ma statusu świata, a nawet nie ma żadnego statusu, albowiem to dopiero dzięki niemu możliwy jest jakikolwiek status - utożsamienie Tego Samego^

Naddatek racjonalności w stosunku do tego, co zawiera oczywistość, osiągamy więc w fenomenologii przez zmianę poziomu, dzięki pogłębieniu, które dokonuje się dokładnie w taki oto sposób: (w jasno widzącym podmiocie, po- _# chłoniętym przez swój przedmiot, trzeba obudzić życie,^r które zostało przez oczywistość wessane, zepchnięte w niepamięć lub pogrążone w anonimowości. Mówiąc jeszcze ogólniej, chodzi o to, by od bytu oświetlonego przez oczywistość zejść do podmiotu, który w tym świetle raczej gaśnie, niż się ujawniaTJ

Konieczność dotarcia do podmiotu i zbadania świadomości z jej życiem intencjonalnym, w którym świat i przed- • mioty są „noematycznie” obecne, jest różnie motywowana w różnych momentach prezentacji Husserlowskiego dzida, ale sam umotywowany zabieg jest zawsze taki sam.

W pierwszym wydaniu Badań logicznych fenomenologia jako psychologia opisowa powinna pozwolić uniknąć pewnych dwuznaczności, które wkradają się do tego, co dane, wskutek pomieszania rzeczywistości subiektywnej i obiek- ^{1 2}

tywnęj^{3 4 5 6 7 8}. Wymaga to teorii poznania, która umożliwia „pewne i ostateczne określenia jeśli nie wszystkich obiektywnych rozróżnień i oczywistości, to przynajmniej ich części”⁹. Ale do wymykania się sensu dochodzi także za sprawą języka i symbolizmu, wobec których obiektywna oczywistość jest bezbronna: „Chociaż do źródłowo właściwej dziedziny czystej logiki należy analiza idealna, a nie fenomenologiczna analiza konkretnych przeżyć, ta ostatnia jest jednakowoż niezbędna do postępowania tej pierwszej... Logika jest nam dana najpierw w postaci niedoskonałej: pojęcie ukazuje nam się jako mniej lub bardziej chwiejne znaczenie werbalne, prawo jako nie mniej chwiejna, bo zbudowana z tych pojęć, asercja. To prawda, że mimo to nie brak nam logicznych oczywistości. Ujmujemy z oczywistością czyste prawo i wiemy, że opiera się ono na czystych formach myślowych. Ale ta oczywistość jest związana ze znaczeniami słów, które żyją w spełnianiu aktu sądzenia, formułującego prawo. Za sprawą nie dostrzeżonej ekwiwo-kacji pod te słowa można potem podstawić inne pojęcia i pomimo zmodyfikowanych znaczeń można się niesłusznie odwołać do wcześniej doświadczonej oczywistości. Natomiast ta fałszywa, wynikająca z dwuznaczności interpretacja może też zniekształcić sens sądów czystej logiki (na przykład czyniąc z niego sens sądów empiryczno-psycho-logicznych) i doprowadzić do zapomnienia o wcześniej doświadczonej oczywistości oraz jedynego znaczenia czystej logiki. - Nie wystarczy więc, by idee logiki oraz czyste prawa, które się wraz z nimi konstytuują, były dane w taki sposób. Dlatego powstaje wielkie zadanie polegające na doprowadzeniu do jasności i rozróżnienia, zgodnie z wymogami teorii poznania, idei logicz-

5*

1

⁸ To wszystko może być przedmiotem nauczania w instytutach badawczych, laboratoriach i aulach uniwersyteckich, gdzie kształtują się nasze „punkty widzenia”. Te „warunki” jawienia się „bytu w jego prawdzie” należą oczywiście do bytu

2

świata, co uzasadnia włączenie psychiki do sfery przedmiotowej i rozciągnięcie nauki na psychologię.

⁶ Jest to skłonność „bynajmniej nie przypadkowa”. Cytuję tu Badania logiczne (Recherches Logigues) według tłumaczenia Huberta Elie we współpracy z Kelkelem

3

Schererem, P.U.F., Collection Epimethće, wydanie z 1961, tom II, część pierwsza.

4

Zob. str. 10. W Aneksie do tego tomu znajdujemy warianty, które odróżniają

5

pierwszą wersję, tekst niemiecki z 1901, od drugiej. (E.L.)

6

Wszystkie fragmenty z Logische Untersuchungen Husserla, cytowane przez Lćvi-

7

nasa we francuskim tłumaczeniu H. Eliego, tłumaczę na polski wyłącznie na

8

podstawie tych cytatów. (M.K.)

9

¹ Op. dt., s. 264, Notes Annexes.