CCI00109

84 Historia wychowania. Wybór źródeł.

wszystkie i poszczególne ustawy i ugody, jakie w szkołach bolońskiej i padewskiej są w zwyczaju, a które oni słusznie i kanonicznie uchwalić zechcą, i ich samych w łonie miasta utrzymując, w ich prawach chcemy zachowywać i bronić. Rektorowi także pomicnioncmu, który pod ów czas będzie, do poskromienia krnąbrnych, jak się to w przywilejach pana najjaśniejszego króla naszego zawiera, wiernie dopomagać, rady, pomocy i przychylności użyczać będziemy.

Ażeby zaś to wszystko z osobna, co powyżej wyrażono, po wieczne czasy stale i niewzruszone było, oraz do zdrowej teraźniejszych i przyszłych pamięci przeszło, niniejszy nasz dokument, mistrzom, doktorom, rektorom, scholarom, i wszystkim innym powyżej wyrażonym, których to dotyczy, i którzy w danej chwili będą, wydać rozkazaliśmy, za dojrzałą naszą całej powszechności radą i zezwoleniem, stwierdzony miasta naszego Krakowa przywieszoną pieczęcią. Działo się w Krakowie w dzień Zielonych Świąt, roku tysiącznego trzcchselncgo sześćdziesiątego czwartego, w przytomności tych świadków: Jana stolnika sandomirskiego, Pakosza dc Aperias, Mikołaja Virzinga, Mikołaja Edlinga, Bartłomieja Tartara, Jana Petermana, Paska z Wieliczki, Tyczkona Opulona, Ullusiusza nazwanego Kazimierzem i innych wielu, radę wzmiankowaną miasta Krakowa składających, naszych współ towarzyszów wiernych i godnych wiary.

{Oryginał pergaminowy przechowany w archiwum uniwcrsytcckiem opatrzony mniejszą pieczęcią miasta Krakowa przywieszoną na sznurku jedwabnym czerwonym i zielonym.)

Urbana V zatwierdzenie założenia Uniwersytetu

Urban biskup, sługa sług Bożych, ku wiecznej rzeczy pamięci. Na najwyższym apostolskiego dostojeństwa stopniu za zrządzeniem Pańskicm, chociaż niegodni, posadzeni, nakraje wszystkich wiernych ku ich pożytkowi i korzyści, jako pasterz powszechnej trzody Pańskiej, zaleconą nam czujną baczność, ile Nam Bóg pozwala, rozciągając, tymże wiernym do nabywania nauk, przez które cześć Boskiego imienia i jego wiary katolickiej się rozszerza, sprawiedliwość utrzymuje, pospolita i prywatna rzecz pożytek odnosi i wszelka pomyślność ludzkiego rodu pomnaża, chętnie łaskawych użyczamy względów, i potrzebnej pomocy hojnie udzielamy.

Gdy przeto wiadomo jest, jak nam te mi czasy ze strony najdroższego w Chrystusie syna naszego Kazimierza, najjaśniejszego króla polskiego przedłożono, że miasto Kraków, w jego królestwie polskiem położone, i znaczniejsze nad inne miasta wspomnianego królestwa, zbyt jest odległe od szkół powszechnych, i dla tego brak temu królestwu mężów w prawie i umiejętnościach biegłych, że zaś wielu duchownych i szlachty rzeczonego królestwa, udając się do wspomnianych szkół powszechnych w drodze schwytanych, lub długiem więzieniem umorzonych było - My, to, co się rzekło, jako też nadzwyczajną czystość wiary, jaką król sam i przodkowie jego królowie polscy, niemniej tegoż królestwa mieszkańcy świętemu kościołowi rzymskiemu dochowali i dochowują, uważnie mając na względzie, gorąco pragniemy, aby królestwo to pomnożyło się w dary umiejętności, i aby się stało plennością nauk płodne, aby wydawało mężc dojrzałością rady znakomite, ozdobą cnót uwieńczone i w różnych umiejętnościach biegłe, i aby w nim było orzeźwiające źródło wiedzy, z którego pełności mogliby czerpać wszyscy, naukami napoić się pragnący. To tedy wszystko a osobliwie stosowność miasta (o którem mówią, że odpowiedniejsze i właściwsze jest nad inne po-micnionego królestwa do rozmnożenia nasion nauki i wydania zbawiennych owoców) pilnie rozważywszy, dla zapobieżenia szkodom i niebezpieczeństwom, któreby się przytrafić mogły przez odległość szkół powszechnych obywatelom rzeczonego królestwa, chcącym nabyć perłę umiejętności, i nic tylko dla nich samych, ale i dla wygody i pożytku innych krain przyległych, w ojcowskicm uczuciu, prośbami wspomnionego króla zniewoleni, za radą braci naszych, mocą i powagą apostolską stanowimy i rozporządzamy, aby we wspomnianem mieście Krakowie była odtąd szkoła powszechna i po wieczne czasy tam kwitnęła, tak w prawic kanoniczncm i cywilncm, jak w każdym innym wydziale dozwolony (wyjąwszy teologicznego) i aby nauczający i uczący się tam, wszystkimi przywilejami, wolnościami i swobodami, przyznanymi doktorom nauczającym i uczącym się, przebywającym w szkole powszechnej, cieszyli się i ich używali. Ci zaś, którzy z czasem dojdą do przyzwoitej w nauce, której się uczyli, doskonałości i poprosząo uzyskanie wolności nauczania innych i o honor doktoratu lub mistrzostwa, mają być przez doktorów lub doktora, mistrzów lub mistrza lej umiejętności, z której egzamin będą mieli składać, biskupowi krakowskiemu, który pod ów czas będzie, albo gdyby pod ten czas kościół krakowski pasterza nic miał, wika-ryuszowi, czyli ofieyałowi kochanych synów, kapituły tegoż kościoła, prezentowani. Biskup zaś albo wikaryusz lub ofieyał zwoławszy doktorów i mistrzów w tym wydziale rządzących, wymienionych kandydatów z tego, czego się do uzyskania honoru doktoratu lub mistrzostwa wymaga, sam przez się lub przez kogo innego, sposobem i zwyczajem, w takich okolicznościach w szkołach powszechnych przestrzeganym, pilnie będzie egzaminował i jeśli ich znajdzie do tego zdolnych i sposobnych, wolności nauczania udzieli i dostojności doktora lub mistrza użyczy. W tej szkole rzeczonego miasta egzaminowani i aprobowani, oraz wolnością nauczania i tą dostojnością obdarzeni, odtą bez egzaminu i aprobacyi dalszej kierować i nauczać, tak w mieście rzeczonem, jak po wszystkich innych szkołach powszechnych, w których by czytać i nauczać chcieli, bez względu na ustawy i zwyczaje jakiekolwiek przeciwne, apostolską lub inną jakąkolwiek powagą ustanowio-