CCI00110

86 Historia wychowania. Wybór źródeł.

nc, zupełną i wolną władzę będą mieli. Nikomu więc z ludzi niech nie będzie wolno żadnym sposobem tej karty naszego rozporządzenia, ustawy i woli przestąpić, albo się jej zuchwałym oporem sprzeciwiać. Gdyby się zaś kto na to odważył, niech wie, że gniewowi wszechmocnego Boga i błogosławionych Piotra i Pawła apostołów Jego podpadnie. Dan w Awinionie d. 1 września, papiestwa naszego roku drugiego.

{Kopia z XVIII wieku w archiwum uniwersyteckim i urzędowy wpis w regestach papieskich w archiwum watykańskim.}

Dyplom odnowienia Akademii Krakowskiej Władysława Jagiełły (1400 r.)

Po upadku uniwersytetu w Krakowie jakie nastąpiło po 1370 r. doszło do jego odnowienia przez Władysława Jagiełłę przy znacznym udziale królowej Jadwigi. Stało się to również za sprawą wielmożów małopolskich zmierzających do utworzenia placówki misyjno-cywilizacyjnej na ziemiach litewsko-ruskich, a także grupy polskich intelektualistów, którzy pragnęli stworzyć ośrodek nauki i oświaty w kraju. Przywilej Jagiełły zmodyfikował postanowienia dyplomu Kazimierza Wielkiego. Podnosił jako główny cel chrystianizację Litwy. Stąd na pierwszym miejscu znalazł się wydział teologiczny, najwyższy w hierarchii uniwersyteckiej. Zasady organizacyjne i strukturę zarządzania oparto na wzorach uniwersytetów w Pradze i Paryżu, gdzie władza w uczelni należała do grona profesorskiego.

Przedruk S. Krzyżanowski: Poselstwo Kazimierzo Wielkiego do Awinio-nu. Pierwsze przywileje uniwersyteckie. Rocznik Krakowski 1900, T.4.

W imię Pańskie amen. Ku wiecznej rzeczy pamięci. Ponieważ wtenczas błędów i wątpliwości niedostatkom zapobiegamy roztropnie, gdy zdarzenia za naszych czasów zaszłe, stwierdzeniem dokumentów i wypisaniem świadków uwieczniamy, przeto My Władysław, z Bożej łaski król Polski, oraz ziem: krakowskiej, sandomirskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej, najwyższe książę litewskie, Pomorza i Rusi pan oraz dziedzic, do wiadomości wszystkich obecnych i potomnych niniejszym przywilejem podajemy:

Odkąd nas przedwiecznego Króla rozporządzenie, niewymowną wszystko układającego roztropnością, z błędów pogaństwa wyprowadziło, i na stopień królewskiej dostojności, chociaż niedostatecznie zasłużonych, powołało, ku temu szczególnie starannie obmyślane zamiary i przedsięwzięcia nasze kierujemy i troskliwie wewnętrzną czujność naszą zwracamy, aby mieszkańców i poddanych ziem naszych litewskich, tych zwłaszcza, którzy w zastarzałym pozostając błędzie byli naszymi towarzyszami ciemności, a których przyjęciem świętej wiary katolickiej do łona świętej matki Kościoła przywiedliśmy, z woli Tego, który niebieskimi i ziemskimi rzeczy rozporządza i włada, przyzwyczajeniem, praktyką i poznaniem uczynków pobożnych, bez których wiara sama jest próżna, na synów światła nawrócić z pomocą i współdziałaniem tych, których umysły mądrości i nauki pełność ozdobiła, to jest ludzi w podstawach i tajnikach pisma biegłych, których radą tron królewski się umacnia, a cnotliwym czynami rzeczpospolita stale w zdrowie i siły wzrasta. Słodkim dźwiękiem brzmiała w uszach naszych pamięć tych często nam przypominanych pobożnych monarchów, którzy w krajach swoich nauk zakładali siedliska i powołaniem uczonych osób wady i błędy ojczyzny swojej usunąć i wytępić usiłowali, przykładem ich krzepiło się serce nasze i do wykonania zamysłów przez nich w pobożnej myśli urzeczywistnionych poczęło całą siłą wewnętrzną dążyć. Widzimy bowiem i naocznie spostrzegamy, jak Paryż powołaniem i zgromadzeniem uczonych biegłych i rozumnych Francję opromienia i szanowną czyni, jak Bolonia i Padwa Włochy wzmacnia i zdobi, jak Praga Czechy oświeca i wynosi, albo jak Oxford całą Germanię¹ objaśnia i użyźnia. Dlatego zaiste za zrządzeniem Najwyższej potęgi rozlicznych ziem dostąpiliśmy panowania i królestwa polskiego otrzymaliśmy koronę, abyśmy je blaskiem uczonych osób oświecili, ich naukami jego niedostatki i cienie usunęli, z innymi krajami je zrównali.

Nie wątpiąc, że to poddanym rzeczonego królestwa i ziem naszych zbawienny pożytek przyniesie, za zgodą, wolą, wiedzą i zezwoleniem najświętszego w Chrystusie ojca {pana?} i pana Bonifacego, z Bożej opatrzności Papieża, IX, najświętszego rzymskiego i powszechnego kościoła najwyższego biskupa, łaskawie zatwierdzającego ją wydaniem buli swoich, postanowiliśmy w mieście naszym Krakowie miejsce, na którym by szkoła powszechna w każdym dozwolonym wydziale kwilnęła, mianowicie w teologii, tj. w piśmie świętym, w prawic kanonicznym i rzymskim, w fizyce i sztukach wyzwolonych, wyznaczyć, obrać, ustanowić, określić, urządzić i założyć, a mocą niniejszego przywileju utrwalamy je na wieczne czasy. Niech więc tam będzie nauk przemożnych perła, aby wydawała męże dojrzałością rady znakomite, ozdobą cnót świetne i w różnych umiejętnościach biegłe. Niechaj otworzy się orzeźwiające źródło nauk, z którego pełności niech czerpią wszyscy, naukami napoić się pragnący.

Tejże szkole powszechnej, którąśmy ku ozbobic naszej świętej korony polskiej w rzeczonym mieście Krakowie wskrzesić postanowili, pragnąc usilnie rozwój szczęśliwy zapewnić i oddalonych krain mieszkańców do przybywania do niej zachęcić, wszystkim i każdemu z osobna, duchownym, świeckim i scholarom jakiegokolwiek urzędu, kondycji i stanu, a osobliwie

Słynny uniwersytet w Oxfordzie był w oczach Polaków chlubą Germanii,Jako że Anglosasi należeli do plemion germańskich.