CCI00105

76

f

11isloria wychowania. Wybór źródeł.

A, 76

i pytania, które mu postawili, powinni mu potem publicznie przyznać tytuł, aby byt mistrzem, odbierając od niego przysięgę, że będzie dobrze i uczciwie przekazywał swą naukę i że nic dał ani nic przyrzekł dać żadnej rzeczy owym, którzy przyznają licencję, ani innym dla nich, aby mu przyznali prawo być mistrzem. ^

Prawo X. Jak wszyscy scholarzy studium powinni mieć posłańca, którego zową

pedlem, i jakie jest jego zajęcie

Wszechnica scholarów powinna mieć posłańca, którego po łacinie zową bidellus: a zajęcie jego jest takie, aby chodzić po szkołach, obwieszczając święta na polecenie starszego studium; a jeśliby wydarzyło się, iż niektórzy chcieliby sprzedać księgi lub kupić, powinni mu to powiedzieć i wówczas powinien on chodzić, obwieszczając i ogłaszając, że jeśliby kto chciał takie księgi, niech pójdzie do tej stancji, w której są złożone; a gdy tylko dowie się, którzy chcą sprzedać, a którzy kupić, powinien sprawować pośrednictwo pomiędzy nimi dobrze i uczciwie. A oprócz tego ogłasza ten pedel, w jaki sposób powinni się scholarzy zgromadzić w jednym miejscu, aby rozpatrzyć i rozstrzygnąć pewne sprawy na swoją korzyść wspólnie albo aby polecić przeegzaminować scholarów, którzy chcą zostać mistrzami.

Prawo XI. Jak studia generalne powinny mieć stacjonariuszy, którzy dzierżą składy ksiąg dla wzoru

Jest potrzeba, żeby w każdym studium generalnym, iżby było pełne, był stacjonariusz i żeby miał w swoich stancjach księgi dobre i czytelne, i prawdziwe w swym tekście oraz w glosach, które to wypożyczaliby scholarowie dla wzoru, aby czynić z nich księgi na nowo albo aby poprawiać te, które zostały napisane; i takiego składu lub stancji, jak la, nic powinien nikt dzierżyć bez zezwolenia rektora studium; a rektor, zanim da licencję an to, powinien kazać zbadać najpierw księgi tego, który chce dzierżyć stancję, aby wiedzieć, czy są dobre i czytelne, i prawdziwe; i takiemu, któremu przydarzyłoby się, że nic posiada takich ksiąg, nie powinien zezwolić na to, żeby był stancjona-riuszem ani je wypożyczał scholarom, jeżeliby nie zostało najpierw dobrze poprawione.

Oprócz lego powinien ocenić rektor za radą tych ze studium, ile powinien pobierać stacjonariusz zakażdy fascykuł, który pożyczy scholarom, aby pisali lub aby poprawiali swe księgi; i powinien oprócz tego otrzymać od niego dobrych poręczycieli, że dobrze i uczciwie będzie strzegł wszystkich ksiąg, które mu zostaną dane dla sprzedania, i że nie dokona oszustwa.

Założenie Uniwersytetu Krakowskiego

Rozwój szkolnictwa w Polsce i studia zagraniczne Polaków oraz potrzeby ad mi nistracyjnc i sądownicze zjednoczonego królestwa, utorowały drogę do powstania pierwszego w kraju uniwersytetu, a drugiego w Europie środkowej, który został założony przez Kazimierza Wielkiego w Krakowie w roku 1364.

Pierwsze próby utworzenia uniwersytetu miały miejsce w Legnicy (1309 r.), zaś w 1352 r. we Wrocławiu powstało Studium Teologii. Trójwydziałowy Uniwersytet Krakowski (bez teologii) został oparty na wzorach uniwersytetów włoskich, gdzie studenci otrzymali szeroki samorząd i przywileje. Śmierć króla (1372) i brak stabilizacji w kraju przerwały jego działalność. Przedruk: S.Krzyżanowski, Poselstwo Kazimierza Wielkiego do A winiona i pierwsze przywileje uniwersyteckie. Rocznik Krakowski 1900, T.4, s. 88-111.

Kazimierza Wielkiego suplika cło Urbana V. papieża

ROTUŁ KRÓLA POLSKI

✓

Uprasza Waszą Świątobliwość oddany syn Wasz, Kazimierz, król Polski, o wyświadczenie mu szczególnej łaski i przychylenie się do suplik niżej wypisanych, odnoszących się do potrzeb jego królestwa.

Po pierwsze, aby wybranych zgodnie w kościołach katedralnych jego królestwa potwierdzał i konsekrował ich metropolita, ponieważ z powodu wielkiej odległości tych krajów, ubóstwa i ucisku ze strony niewiernych a także za Bożem dopuszczeniem często się wydarzającego chwytania po drogach, ciż elekci bez wielkiego niebezpieczeństwa nic łatwo mogą stolicę apostolską odwiedzać: przy zachowaniu zawsze w całości praw Kamery apostolskiej i innych zwykłych usług, bez względu narezerwacyc wspomnianej stolicy apostolskiej teraźniejsze lub przyszłe. (Z powodu takich niebezpieczeństw niechaj dopuszczeni będą prokuratorówic, celem pouczenia o wartości wyborów i wybranych).

Dalej, aby w mieście Krakowie, znacznicjszcm w swojem królestwie, mógł założyć studium powszechne w każdym wydziale, a zwłaszcza w prawic kanonicznem i cywilncm z przywilejami innych szkół powszechnych, dlatego zwłaszcza, że z powodu wielkiego oddalenia szkół powszechnych, przeszło o 40 dni drogi, nauka w tych krajach wygnanie cierpi, a wielu szlachetnych kleryków z Polski schwytanych, uwięzionych jest i było i w więzieniu zmarło. (Niech się stanie. B).

Kazimierza Wielkiego dyplom założenia Studium Generale

w Krakowie

W imię Pańskie amen. To, co wola królewskiego Majestatu szczególnie z głębokiej pobożności i czystości wiary ku pożytkowi poddanych i zbawieniu rodzaju ludzkiego w szczerym i szlachetnym uczuciu stanowi, niechaj zyska wiarygodność i cieszy się większą trwałością, ponieważ nic nic znaczą