chaos04

32 Internetowe gatunki dziennikarskie

Opisywanym przez Briana McNaira zmianom w dziedzinie socjologii dziennikarstwa i ich konsekwencjom w sferze sposobów i efektów jego uprawiania towarzyszą głębokie przekształcenia kulturowe będące skutkiem zastosowania technologii cyfrowej. Niektórzy autorzy mówią przy tej okazji o rewolucji komunikacyjnej, której rezultatem jest nowy paradygmat. Kod cyfrowy zawiera nieciągłe, oddzielne sekwencje jednostek informacji. Mogą one być klonowane (wytwarzane sztucznie) i kombinowane w dowolny sposób, przy czym relacja pomiędzy nimi jest technicznie arbitralna. Powstającą w ten sposób cyfrową bazę danych Lev Manovich, Margot Lovejoy> Christiane Paul, Michael Rush uważają za „nową symboliczną formę nowego wieku, opozycyjną wobec ustalonego, linearnego i hierarchicznego świata form ciążących ku kulturowemu paradygmatowi narracji”¹. Zdaniem Lva Manovicha forma bazy danych najpełniej realizuje się w internecie na stronach WWW, stanowiących sekwencyjne listy czy zbiory oddzielnych elementów: tekstów, bloków, obrazków, klipów, odsyłaczy, do których zawsze można dołożyć jakiś nowy element, bo strony nie muszą być kompletne i ciągłe się rozrastają. Buduje to i wspiera antynarracyjną logikę Web. „Jeśli po śmierci Boga (Nietzsche), upadku wielkich narracji oświecenia (Lyotard) i nadejściu sieci (Tim Berners Lee) świat wydaje się nam nieskończonym i niezorganizowanym w żadną strukturę zbiorem obrazów tekstów i innych danych, jedynym rozwiązaniem wydaje się traktowanie go w kategoriach bazy danych - pisze Lev Manovich - Będziemy też oczywiście chcieli stworzyć poetykę, estetykę i etykę takiej bazy danych”². Jeśli baza danych stanowi pierwotną strukturę i model komputera, tworząc konceptualnie i zarazem technicznie jego esencjonalną formę - twierdzą Dewdney i Ride - to internet i WWW są społeczną postacią globalnej bazy danych, która funkcjonuje jako sieć zawierająca nieskończoną praktycznie ilość informacji.

Odrzucenie czy po prostu zanik narracyjnej formy symbolicznej pociąga za sobą poważne konsekwencje w sferze komunikacji i w ogóle kultury. Narracyjna forma symboliczna jest podstawową formą realistycznej reprezentacji w literaturze, piśmiennictwie, fotografii, filmie i w ogóle w sztukach wizualnych. Ustanawiała ona sieci względnie stałych relacji pomiędzy ludźmi, przedmiotami i wydarzeniami w czasie i przestrzeni, które to relacje są organizowane w linearne albo obrazowe struktury, odczytywane lub postrzegane jako pozostające w jakimś związku z rzeczywistością. W przeciwieństwie do tego, paradygmat bazy jako nowej formy kulturowej zakłada, że zasada reprezentacji nie może dostarczać znaczących prawd

Wprowadzenie ^3

o rzeczywistości. Według Dewdneya i Ride'a różnice miedzy narracją i bazą danych jako symbolicznymi formami kulturowymi da się przedstawić w postaci siedmiu

Narracja	Baza danych
Reprezentacja	Informacja
Linearność	Nielinearność
Fikcja	Rzeczywistość
Iluzja	Kontrola
Stałość	Względność
Przedmiot	. Proces
Autor	Użytkownik
Media tradycyjne	Nowe media³

Odnosząc opozycję między mediami tradycyjnymi i nowymi do dziennikarstwa, Dan Gillmor twierdzi, że przechodzi ono obecnie „od wykładu do konwersacji”, a pierwszą zasadą konwersacji jest słuchanie. Dotąd dziennikarze słuchali tylko źródeł - teraz muszą nauczyć się słuchać publiczności. Nie chodzi przy tym tylko o dialog, ale o współpracę⁴. Efektem tego współdziałania są nowe rodzaje dziennikarstwa online, takie jak dziennikarstwo bazy danych (database journalism, database-driven journalism albo Computer-assisted reportingCAR) czy dziennikarstwo obywatelskie (citizen journalism).

Najbardziej znanym i doniosłym eksperymentem w pierwszej dziedzinie jest działalność Dereka Willisa na stronie „The Washington Post” (washingtonpost.com). Głównym celem tej inicjatywy jest udostępnianie publicznych baz danych w takiej postaci, by mogli z nich korzystać również nieprofesjonalni odbiorcy⁵. Informacje zawarte w tych bazach umożliwiają każdemu zainteresowanemu użytkownikowi komputera prowadzenie śledztw dziennikarskich, demaskowanie niekompetencji władz, kompromitowanie absurdów prawnych, bieżące śledzenie i komentowanie faktów i stanów rzeczy, które mają charakter „niemedialny”, a równocześnie istotne znaczenie dla społeczeństwa jako całości bądź poszczególnych jego grup.

Dziennikarstwo obywatelskie (citizen journalism, public journalism,participatory journalism) promowane intensywnie m.in. przez cytowanego już wcześniej Dana

A. Dewdney, P. Ride, The Mew Media Handbook, Routledge, London-New York 2006, s. 264.

Ł. Manovich, Język nowych mediów, przel. P. Cypryański, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006, s. 335.

A. Dewdney, P. Ride, op. cit., s. 265.

D. Gillmor, Newgenresof journalism online. http://blogs.pressga2ette.co.uk/fleetstreet/2007/06/13/nmk -podcast-dan-gillmors-keynote/ (dostęp: 28.05.2008],

Networked JournalismSummit... http://newsinnovation.com/2007/10/02/derek-willis-database-jour-nalism-at-washingtonpostcom/ (dostęp: 28.05.2008]; ICM lnłerview: Derek Willis, Washingtonpost.com, http:// www.collegemediainnovation.org/blog/2007/l0/04/icm-interview-derek-wiHis-washingtonpostcom/ [dostęp: 28.05.2008].