diagnoza7

38 Rozdział III

Według A. Jorma (cyt. za: G. Krasowicz 1991) istnieją dwa mechanizmy docierania do tak zwanego umysłowego leksykonu znaczeń. Mechanizm wizualny, w którym sposób dekodowania odbywa sie poprzez użycie wzoru graficznego wyrazu jako całości i fonologiczny mechanizm dekodowania polegający na przedstawianiu sobie wymowy widzianego wyrazu. Autor ten uważa, że umysłowy leksykon znaczeń otwiera zwycięż ca wyścigu, w którym uczestniczą obydwa mechanizmy równocześnie. Zdaniem A. Jorma w przypadku odczytywania wyrazów znanych dominuje wizualny mechanizm, zaś mechanizm fonologiczny jest konieczny dla odczytania wyrazów nieznanych, trudnych. Wydaje sie także, iż fonologiczny mechanizm dekodowania przeważa w początkowej nauce czytania. Zgodnie z powyższą koncepcją można podjąć próbę interpretacji błędów popełnionych podczas czytania.

Przy zastosowaniu w czytaniu techniki całościowej, a jednocześnie wolnym tempie czytania można sugerować, iż dziecko używa wizualnego mechanizmu dekodowania, bowiem do utworzenia reprezentacji kodu używa wzoru graficznego jako całości. Dziecko podejmuje próbę antycypacji znaczenia wyrazów w oparciu o rozpoznanie minimalnych cech, początkowych liter bądź sylab. Wówczas popełnione, a wyżej wymienione błędy mogą wynikać z małej koncentracji uwagi ucznia, nieprawidłowego funkcjonowania jego analizatora wzrokowego, bądź małej sprawności pamięci wzrokowej.

Zgoła odmienny mechanizm ujawnia sie przy zastosowaniu techniki głoskowania. Wydaje sie, że w tym przypadku ma miejsce fonologiczny mechanizm dekodowania, który polega na przedstawianiu sobie wymowy poszczególnych elementów widzianego wyrazu. Kiedy następuję prawidłowe rozpoznanie pojedynczych liter w wyrazie, a błędy powstają przy próbie syntezy (głoskowanie z syntezą niepoprawną) dziecko popełnia błędy na poziomie percepcji słuchowej. Mogą one wynikać z trudności w dokonaniu syntezy słuchowej oraz pamięci werbalnej segmentacji fonemów.

2. 2. 5. Rozu

91

lenie tekstu

Stopień rozumienia tekstu najpełniej ujawnia sie w odpowiedziach dziecka na pytania kontrolne. Nauczyciel konstruuje pytania dotyczące treści czytanego tekstu (patrz: aneks nr 5). Można je stosować zarówno do testu głośnego czytania jak i testu czytania cichego. Jednak przy próbie czytania głośnego koncentracja dziecka na technice czytania jest tak duża, że może zdominować treść, stąd treść czytanego tekstu może dziecku umknąć z pamięci. Dlatego przed podjęciem próby czytania należy badanemu powiedzieć, że rozmowa bedzie dotyczyła przeczytanej treści. Można też zastosować próbę