diagnoza9

40 Rozdział III

j, k, l, ł m, ru ń, o, ó, p, r, s, ś, t, u, w, y, z, ż, ź), 13 dwuznaków (ch, ci, cz, dz, dż, dź, gi, ki, ni, rz, su sz, zi) i trzech trój znaków [drz, dzi, trź). Dysponujemy więc w sumie 48 grafemami [...]. System fonologiczny jest uboższy, zawiera tylko 38 fonemów".

Litery w tekstach pisanych mogą być różnie realizowane fonicznie (głoskowo). Występują znaczne rozbieżności między zapisem a odczytaniem. Oto przykłady realizacji fonicznej polskich grafemów (podaję za B. Rocławskim 1986 s. 158 - 164):

*    literę a zawsze oddaje fonem /a/, nie ma tu żadnych rozbieżności,

*    litera ą może być wymawiana jak /ąj (na przykład w wyrazach wąs, wąż, pąk), albo jak o (zaczął wziął, jako grupa dwufonemo-wa /o/ + /m/, /o/ + n/, /o/ + /ń/ w wyrazach (kąpiel, kąt, ciąć),

*    litera b wymawiana oznacza /b/ lub /p/ (bok, drób, babka),

*    litera c oznacza fonem /c/ (koć) jednak gdy występuje przed literą i oznacza fonem /ć/ (na przykład w wyrazie ciocia), przed literą h oznacza fonem /%/ (chatd), zaś przed z fonem /ć/ (czosnek),

*    litera ć oznacza fonem /ć/ (ćma), fonem /§/ (ćwierćwiecze), w wyrazie sześćset ć nje jest wymawiane (śeśset),

*    litera d oznacza fonem /d/ (dom), /t/ (pod, nadchodzi sad), wraz z innymi literami może oznaczać fonemy /§/, /ć/, /§/, /§/ (dzbanek, chodź, dźwig, dżemu drzwi),

*    litera e oddaje fonem /e/,

*    litera ę oddaje fonem /ę/ (węch), fonem /e/ (wzięli) lub grupy dwufonemowe /e/ + /m/, /e/ + /n/, lei + /ń/ (kępa, pręt pięć),

*    litera /oddaje zawsze fonem ///,

*    litera g oznacza fonem Igi (w wyrazie góra), fonem /k/ (w wyrazach róg, mózg), wraz z literą i tworzy dwuznak oznaczający fonem Ig / (nagie) oraz fonemy /p’/ oraz /i/ lub fonemy /g/ oraz /i/ (gil, biologia),

*    litera h oznacza fonem /%/,

*    litera i oznacza fonem /i/ (idei), z poprzedzającymi literami c, g, k, ru s, z, dz, oznacza odpowiednio fonemy /ć/, /pV, /Je’/, /ń/, /ś/, /ź/, /§/ (ciocia, ogień, kiedy, niosę, siano, ziemia, dzień), albo oznacza fonem /i/ (piasek, miasto, biaty, ofiara),

*    litera j oznacza fonem /j/ (/ozda).

*    litera Jc oznacza fonem /Jc/ (kukwydza) lub fonem /g/ (Jakby, także)', wraz z literą i tworzy dwuznak ki, któiy oznacza fonem /k!/ (polskie), lk’l plus /il (kino) lub /JcV plus >/i/ (JdosJc),

*    litera l oznacza fonem /i/ — brak rozbieżności,

*    litera łoznacza fonem /u/ — brak rozbieżności,

A

*    litera m oznacza fonem /m/ — brak rozbieżności,

*    litera n oznacza fonem /n/ — brak rozbieżności,

*    litera ń oznacza fonem /ń/ — brak rozbieżności,