diagnoza15

46 Rozdział III

kład: Ten dok^q ma dobry wench. Ma to swoje uzasadnienie z dwóch względów.

Po pierwsze stanowi przejrzysty materiał do podsumowania i opisania błędów. Po drugie nie zamazuje rękopisu, który jest podstawa oceny poziomu graficznego pisma. Przykłady identyfikacji użytej w odniesieniu do pisemnej próby z trzech form: przepisywania, pisania ze słuchu i pisania z pamięci, zawiera aneks nr 7.

Interpretacja zaś dotyczy opisu udziału określonych funkcji percep-cyjno-motoiycznych w powstawaniu danej trudności. Poniżej dokonujemy charakterystyki tych trudności w zależności od rodzaju popełnionego błędu. Jednak mogą tu występować różne możliwości. Wyboru interpretacji należy dokonać, o ile jest możliwe, poprzez konfrontację ze strategią realizacji formy stosowaną przez dziecko na podstawie protokołu obserwacji pisemnych prób. Jeśli zaś mimo analizy nie mamy jeszcze pewności, co do podłoża trudności, wówczas odnotowujemy wszystkie możliwe warianty wyjaśnień. Zestawienie ich z wynikami specjalistycznych badań psychologicznych podczas stawiania diagnozy prognostycznej zwiększy prawdopodobieństwo precyzyjniejszego określenia przyczyny.

Podczas wykonywania prób pisania dzieci mogą popełniać następujące błędy:

1.    Mylenie liter o podobnym kształcie (a -ą-o-e-ę-c-ć, m- ri

-    ń- r, sz-cz- rz, dz- dź- eh, i-l h-k, l-t-t D- P- B) itp. Błędy te mogą wynikać z obniżonego rozwoju percepcji kształtów bądź z trudności w zapamiętaniu kształtu litery (pamięć wzrokowa) co prowadzi do braku automatyzacji skojarzeń: głoska - litera.

2.    Mylenie liter o podobnym kształcie, a różniących się położeniem w stosunku do osi poziomej i pionowej (rotacje) [n- u, m- w, p- g- d

-    b). Błędy te wskazywać mogą na zaburzenie kierunkowego aspektu percepcji wzrokowej lub wynikać z trudności w utrwaleniu znaków graficznych odpowiadaj ących im głosek (pamięć wzrokowa).

3.    Mylenie liter, których odpowiedniki dźwiękowe (głoski) stanowią podobieństwo brzmieniowe. Dotyczy to głosek stanowiących opozycje fonetyczne. Najczęściej występują trudności w różnicowaniu głosek z opozycji: dźwięczna - bezdźwięczna [b - p, d - t k- g, w -/, z - s, ź-ś, ż - sz, dz - c, dż - cz, dź - ć). Rzadziej dotyczą różnicowania niektórych członów opozycji miejsce artykulacji, jak: s - sz - ś, z-ż(rz) - ź, c - cz - ć, dz - dż - dź). Jeszcze rzadziej trudności dotyczą różnicowania niektórych członów opozycji stopnia zbliżenia narządów mowy, zwłaszcza (s - c, sz - cz, ś- ć, ż - dz, ź(rz) - dĄdrz), t- c, ź - dź) oraz opozycji ustna - nosowa (o - ą, e - ę, b - m, d - ri). Tego typu błędy mogą świadczyć o zaburzeniu słuchu fonematycznego. Według Ireny Sty czek (1981, s. 232), jeśli głoski są mylone w mowie i piśmie,