DSC00110 2

7.7. Zaburzania nerwicowe związana za stresem... 615

Simcon i wsp. (1995) wiążą doświadczanie depersonalizacji ze spektrum obsesyj-no-boropulsyjnym, w którym w wyniku kompulsyjńego zachowania połączonego ze zmienioną percepcją bólu zdarzają się samouszkodzenia

Przeżycia o charakterze depersonalizacji mogą pojawiać się w stanach ekstatycznych, w histerii, w nie leczonej bezsenności oraz podczas medytacji, zwłaszcza w sytuacji, kiedy lęk jest obecny jako składnik przeżywania. Stany lękowe lub nawet panika mogą się pojawiać także w następstwie depersonalizacji, jeśli epizod depersonalizacją ny zostanie zinterpretowany w sposób katastroficzny.

Depcrsonalizacja-dercalizacja może się pojawiać w zaburzeniach lękowych i w ostrej reakcji na stres. Uczestnicy badania przeprowadzonego w tydzień po trzęsieniu ziemi w San Francisco, a następnie po czterech miesiącach ujawnili w pierwszym badaniu większą liczbę takich objawów, jak derealizacja i depersonalizacja, zaburzenie poczucia czasu, zmienione funkcje poznawcze (pamięć) i odczuwanie fizyczne (Cardena i Spicgel, 1993). Zdaniem autorów, ekstremalny stres w populacji ludzi zdrowych może wywołać lęk oraz przejściowe objawy dysocjacyjnc.

Obecność poczucia nierealności w grupie 70 osób po urazach głowy odnotowali Grigsby i Kaye (1993), a pojawiały się one zdecydowanie częściej (60%) wśród chorych, którzy przebyli uraz o nasileniu średnio ciężkim. Wśród tych, którzy długo pozostawali nieprzytomni po ciężkim urazie, tylko i 1% zgłaszało skargi o charakterze deperso-nalizacji-derealizacji

Pauling i wsp. (1998), opisując przypadki młodych pacjentów z pourazowym i popromiennym uszkodzeniem mózgu, u których pojawiły się odczucia depersonalizacją-no-derealizacyjne, przypuszczają, że uszkodzenie czołowe i skroniowe może odgrywać tylko rolę ułatwiającą powstawanie zjawiska, ale nie jest warunkiem koniecznym. Podkreślają rolę czynników psychologicznych oraz przedchorobowych cech osobowości.

Zespół depersonalizacji opisywano po intoksykacji amfetaminą, tabletkami extasy oraz marihuaną. Autorzy tych doniesień uważają, że koncepcja uszkodzenia neuronów serotoninowych jest w tych przypadkach dobrze udokumentowana. Możliwość dysre-gulacji scrotoninowej w fenomenie depersonalizacji wykazano w badaniach 67 osób, u których stan ten wywoływano za pomocą agonistów serotoniny. W grupie tej byli wolontariusze oraz pacjenci z zaburzeniami obsesyj no-kompulsyjnymi, z fobią społeczną i osobowością z pogranicza. Ustalono istotną statystycznie zależność między indukowaną depersonalizacją a narastaniem lęku aż do stanu paniki (Simeon i wsp., 1995) Jak widać, w przedstawionych danych pozycja nozologiczna zjawiska deperso-nalizacji-derealizacji jest zdecydowanie niejasno.

W klasyfikacji Amerykańskiego Tbwarzystwa Psychiatrycznego DSM-IY depersonalizacja występuje jako jedna z postaci zaburzeń dysocjacyjnych, poza amnezją, fugą, osobowością mnogą oraz dysocjacją bliżej nieokreśloną. Ponadto pojawia się w tej klasyfikacji w zaburzeniach lękowych - jako jeden z licznych składników napadu lęku panicznego i jako objaw ostrej reakcji na stres.

Zespól deperso nalizacji-derealizacji jest raczej rzadko spotykanym fenomenem klinicznym. Istnieje oczywiście konieczność zróżnicowania przeżyć depersonalizacyjno-•dercalizacyjnych pojawiających się w zaburzeniach lękowych, w zaburzeniach nastroju, w zespołach (obli i natręctw z depersonalizacją samoistną oraz depersonalizacją psychotyczną, kiedy przekonania chorego o zmianie własnego ciała czy psychiki mają charakter urojeniowy. Objawy depersonalizacji mogą się pojawiać na początku procesu .schizofrenicznego, kiedy pacjent, mając jeszcze dobry wgląd, dostrzega zmiany