DSCF1023

O klimacie całego zagadnienia, o tej tragicznej sprawie, którj nosiła nazwę „kwestii żydowskiej".

Dochodzimy w ten sposób do dalszych rozważań, teraz jyj natury bardziej konkretnej. Musimy rozpatrzyć te obiektywne warunki, wśród których w Polsce wytworzyła się „kwestia żydowska". Będziemy tu mieli do czynienia ze sprawą wybitnie złożona i o wielu aspektach. Za punkt wyjściowy posłuży nam tu sprawa izolowania się Żydów, ich wyłączania się od reszty społeczności polskiej. Chcąc jednak sprawę tę potraktować poważnie, musimy oprzeć ją na fakcie zasadniczym — że Żydzi w Pblsce tworzyli kastę. Nie unikniemy przy tym pewnych rozważań zasadniczych na temat organizacji kastowej w ogóle.

KASTA

I

Przez wszystkie wieki swego pobytu w Polsce, aż do chwili swej zagłady Żydzi tworzyli kastę. Kasta jest czymś szerszym od getta. Tb ostatnie jest zamkniętą jednostką terytorialną. Kasta natomiast obejmuje całą szerszą grupę na danym terenie, niezależnie od takiego czy innego zlokalizowania jej odłamów czy poszczególnych członków. Żydzi polscy, żyjąc przeważnie w obrębie lokalnych gett, jako całość tworzyli kastę. Nie była to jedyna kasta w zbiorowości polskiej. Żadna jednak grupa, uczestnicząca w tej zbiorowości, nie miała — z wyjątkiem jedynie Cyganów — tak charakterystycznych i tak jaskrawię narzucających się cech kastowych, jak Żydzi. W ciągu wieków w kaście tej zachodziły głębokie przemiany. Zmieniały się też jej funkcje i jej rola w życiu całej zbiorowości polskiej. Niemniej jednak Żydzi kastą być nie przestali, i to nawet w epoce, gdy wśród nich zaczęło dominować hasło walki z organizacją kastową.

Jak już przed chwilą powiedzieliśmy, Żydzi nie byli jedyną kastą w zbiorowości polskiej. System kastowy nie jest wyłączną własnością takich organizacji społecznych jak np. hinduska czy starożytna egipska. W takiej czy w innej formie występuje on w różnych systemach społecznych, w różnych cywilizacjach, krajach i epokach. Można się z nim spotkać w najbardziej nawet rozwiniętych organizacjach przemysłowych i demokracjach społecznych. W Stanach Zjednoczonych Murzyni — zwłaszcza na

91