DSCF5295

Z. Jasińska

i rzeczywiste. We wszystkich tych przypadkach wartość potencjalna w większym ^ lub mniejszym stopniu przewyższa wartość rzeczywistą. Różnica ta wynika z działania czynników ograniczających ujawnienie się pełnych możliwości rośliny.

Wysoką produkcyjnością charakteryzują się te rośliny, które przez dłuższy czas mogą intensywnie gromadzić energię w postaci substancji organicznej (duża produktywność) i to wówczas, gdy proces starzenia się poszczególnych organów oraz całych roślin przebiega w zwolnionym tempie.

Wysokość plonu jest wypadkową potencjalnych możliwości danego biotypu" i czynników ograniczających, które decydują o tym, jaka część możliwości roślin może się ujawnić w konkretnych warunkach produkcyjnych. Różnica między ilością biomasy, jaką rośliny mogłyby wytworzyć w warunkach optymalnych, a tą, którą uzyskuje się na konkretnym poziomie agroekologicznym, stanowi rezerwę plenności. Jeśli rezerwa ta jest mała, to o dalszym- wzroście plonów decyduje głównie ulepszenie genotypu. Natomiast w przypadku dużej rezerwy plenności można najłatwiej zwiększyć plony, poprawiając warunki środowiskowe i doskonaląc technologię produkcji. Rezerwy produkcyjności są większe niż plenności, ponieważ charakteryzuje się ona większą wartością niż plenność.

Jedną z przyczyn powstawania różnic między produkcyjnością a plonem są ubytki i straty. Przez pojęcie ubytki rozumie się tę ilość biomasy, o jaką zmniejsza się cała biomasa rośliny w wyniku podstawowych procesów życiowych w korzystnych warunkach produkcyjnych. Ubytki powstają najczęściej w wyniku zużycia części biomasy na wytwarzanie organów nieużytecznych, na oddychanie i procesy metaboliczne oraz procesy starzenia się roślin. Stratą jest ta ilość biomasy, o którą obniża się produkcyjność roślin w niekorzystnych warunkach wzrostu. Straty zachodzą podczas wegetacji i zbioru roślin, na skutek porastania, wylęgania, kruszenia, opadania, osypywania oraz w wyniku wystąpienia chorób, szkodników i chwastów.

Plon pojedynczych roślin oraz całej populacji może ulegać dużym zmianom, dlatego jest ważne określenie wierności plonowania. Pojęcie to oznacza powtarzalność plonów w różnych latach i w różnych warunkach ekologicznych. Plenność roślin jest uwarunkowana genetycznie, lecz większość cech roślin i związany z nimi poziom plonowania ulega zmianom fluktuacyjnym pod wpływem czynników zewnętrznych (warunki przyrodnicze, agrotechnika). Zmienności podlegają nie tylko cechy ilościowe, lecz także jakościowe. Na ogół w miarę wzrostu plonu pogarsza się jego jakość. Przykładem są zaawansowane w rozwoju rośliny motylkowe drobnonasienne czy rośliny pastewne nawożone dużymi dawkami azotu.