DSCF5526

O

OWIES

6.1. Pochodzenie i historia uprawy

Owies jest uważany za młodą roślinę uprawną. W uprawie pojawił się kilka tysięcy lat później niż pszenica i jęczmień i dlatego nie był znany w starożytnych kulturach rolniczych. Podobnie jak żyto określa się go mianem wtórnej rośliny uprawnej, gdyż początkowo towarzyszył uprawom, głównie pszenicy płaskurki (Triticum dicoccum), jako chwast segetalny. Wraz z uprawą pszenicy przywędrował do Europy z Azji. Przypuszcza się, że w miarę przesuwania się uprawy zbóż z południa na północ kontynentu, w rejony mniej korzystne pod względem glebowym i klimatycznym, dominacja owsa wyraźnie wzrastała i powoli wypierał z uprawy gatunki pierwotne. Pierwsze wzmianki o owsie pochodzą z epoki wczesnego brązu (około 1500 lat p.n.e.) i dotyczą głównie owsa szorstkiego (Avena strigosa Schreb.). Znacznie później odnajdywano owies siewny (Avena sativa L.) i owies głuchy (Ayena fatua L.). Na terenach polskich ziarniaki owsa głuchego odkryto w wykopaliskach archeologicznych w Biskupinie k. Żnina, pochodzących z czasów kultury łużyckiej (około 700 lat p.n.e.). Uprawa owsa w Polsce rozpowszechniła się dopiero w okresie przedpiastowskim (w wiekach VIII—X) wraz z wprowadzeniem przez Słowian gospodarki ornej, co jest związane z kulturą celtycką na ziemiach polskich. Świadczą o tym liczne znaleziska archeologiczne w Małopolsce, pochodzące z czasów wpływów rzymskich (I—V w.n.e), gdzie pozostałości owsa dominują nad innymi zbożami.

Pochodzenie owsa siewnego nie jest dokładnie znane. Za przodka heksaploidal-nych form uprawnych owsa uważa się owies głuchy (Avena fatua L.), występujący dawniej i obecnie jako pospolity chwast zbóż. Z niego został wyodrębniony owies siewny. Oba te gatunki łatwo krzyżują się ze sobą, dając wiele form pośrednich.