DSCF5350

PSZENICA

2.1. Pochodzenie i historia uprawy

Pszenica towarzyszy cywilizacji ludzkiej jako zboże chlebowe od niepamiętnych czasów. Najstarsze ślady uprawiania pszenicy płaskurki (Triticum dicoccum Schiibl.) oraz pszenicy twardej (Triticum durum Desf.) pochodzą sprzed 7000 lat p.n.e. z wykopalisk archeologicznych na Bliskim Wschodzie. Znacznie później zaczęto uprawiać pszenicę zwyczajną (Triticum vulgare Host.). Jej uprawy spotyka się na dużych obszarach Bliskiego Wschodu i w Chinach, a więc w głównych centrach starożytnej kultury rolniczej. Do Europy pszenica zwyczajna dotarła w neolicie, około 5000 lat p.n.e., a uprawiano ją pierwotnie w basenie Morza Śródziemnego, głównie w kręgach kultury starożytnych Greków oraz Imperium Rzymskiego. Na terenach obecnej Polski pszenica pojawiła się w uprawie znacznie później. Ślady nasion pszenicy płaskurki odnajdywane w jaskiniach Ojcowa wskazują, że uprawiano ją na tym terenie już 1000-2000 lat p.n.e.

Za przodka wszystkich uprawnych form pszenicy uważa się diploidalną pszenicę samopszę (Triticum monococcum L.). Pszenica zwyczajna jako gatunek heksa-ploidalny wywodzi się z ośrodka środkowoazjatyckiego, obejmującego tereny Indii, Afganistanu, Kaszmiru, Uzbekistanu, Turkiestanu, Persji i Zakaukazia. Natomiast liczne gatunki tetraploidalne pochodzą z ośrodka zachodnioazjatyckiego. Przypuszcza się, że gatunki tetraploidalne i heksaploidalne powstały w wyniku spontanicznego krzyżowania pierwotnych form diploidalnych z kozieńcami (.Aegilops sp.). Eksperymentalne próby wyjaśnienia pochodzenia pszenicy metodami genetycznymi wykazały, że Triticum aestiyum L. powstała prawdopodobnie z uprawnych lub dzikich gatunków pszenicy - Triticum monococcum L. lub Triticum beoticum Boiss. oraz kozieńców - Aegilops speltoides Tausch. i Aegilops sąuarrosa L. Z tych względów w ostatnich latach niektórzy systematycy włączyli rodzaj Aegilops do