DSCF6719

Guru C S/weoo I Kłuczł po oznaczania owadów

W*

trzmieli (np. fruczak trutnlowiec Hemaris lityus (L), l ta mimikra może być-pomyłek popełnianych me tylko przez początkujących entomologów

Wzór barwny na skrzydłach, często nadzwyczaj efektowny, jest naje™, charakterystyczny dla gatunków lub rodzajów a oprócz przydatności taksonomie ma on takie znaczne walory estetyczne. Dotyczy to zarówno dużych form rrT^ dziennych, jak również drobnych molowców i przedstawicieli rodzin motyli nocny^ Ubarwienie strukturalne obejmujące część lub całą powierzchnię skrzydła, przejawia się błękitnymi, czerwonymi lub złotymi, mieniącymi się metalicznie kolorami, _np u wielu modraszkowatych, wąsikowatych, kraśnikowatych, u błyszczek Plusia s_Pp z rodziny sówkowatych oraz dostojki (atonii Issoria lathonia L z rodziny rusałkowatych Szczególnie atrakcyjne jest ubarwienie skrzydeł chronionych gatunków z rodźmy rusałkowatych: mieniaka tęczowca Apatura iris L oraz mieniaka strużnika Apatura ita Den. et Schłff. mieniące się odcieniami błękitu, w zależności od kąta oświetlenia powierzchni skrzydła.

Nie mniej interesujące jest ubarwienie pigmentowe, zwłaszcza u motyli dziennych. Owady te mają ubarwione obie powierzchnie skrzydeł, lecz Intensywność kolorów l ich rozmieszczenie rzadko Jest jednakowe. Rysunek na spodzie skrzydła jest bardzo często charakterystyczny gatunkowo i może być wykorzystany przy identyfikacji gatunków. Niekiedy spód skrzydła jest całkowicie czarny, np. u rusałki pokrzywnika Agiais urticae L lub obie powierzchnie przednich skrzydeł są podobnie ubarwione—rusałka admrał Vfenessa atalanta L i rusałka osetruk VanessacardulL Natomiast charakterystyczne okrągłe, ciemne plamki w jasnych obwódkach (tzw. oczka) często z jaśniejszą plamką pośrodku (tzw. źrenicą) są typowe dla skrzydeł prawie wszystkich oczennicowatych.

Wzór barwny motyli nocnych (ciem), niekiedy kontrastowy i jaskrawy, graniczony jest tylko do górnych powierzchni obu par skrzydeł, przy czym przednia para ma przeważnie ubarwienie kryptyczne (maskujące), natomiast druga może mieć barwy ostrzegawcze i odstraszające (np. u większości wstęgówek Catocala spp. z rodziny sówkowatych). Interesujący jest także wzór barwny na skrzydłach u kraśnikowatych, złożony z okrągłych lub wydłużonych i często zlewających się ze sobą krwistoczerwonych plam, umieszczonych na granatowym tle skrzydła przedniego, przy czjm tylne skrzydła, z wyjątkiem czarnego obrzeżenia, są cale czerwone. Samce niektórych motyli dziennych mają niekiedy na górnej powierzchni przednich skrzydeł specjalne plamki zapachowe, często ciemniej zabarwione i utworzone ze specjalnych łusek, wydzielających na zewnątrz atraktanty płciowe (np. u powszelatkowatych Hesperiidae).

Podczas prowadzenia obserwacji należy pamiętać, że bezpośrednie dotknięcie palcami powierzchni skrzydeł powoduje odrywanie się delikatnych łuseczek i tym samym niszczy bezpowrotnie wzór barwny skrzydła.

Odwłok większości motyli jest stosunkowo wąski i wydłużony (np. u motyli dziennych, drobnych molowców, omacnicowatyeh i większości miemlkowcowatych) jednak w wielu rodzinach Jest on szeroki, często skrócony I gęsto owłosiony (np

u barczatkowatych, brudnicowatych. większości garbattowatych, nedźwiedBów-kowatych Arctiidae I sówkowatych). Szczególnie duże odwłoki cecńu-a zawrcatowate. przy czym są one gęsto owłosione i kolorowo ubarwione. Niektóre samice brudnico w atych mają natomiast na wierzchołku odwłoka gęste skupienie rudych włosków, np. u kuprówkl rudnicy Euproctis chrysorrhoea L.

Motyle przechodzą przeobrażenie zupełne. Larwy w znacznej większości poiipodialne, zwane popularnie gąsienicami, cecłxąe obecność dodatkowych 2-5 par nieczłonówanych odnóży odwłokowych, tzw. posuwek. Brak u nich wyraźnej granicy pomiędzy segmentami tułowiowymi i odwłokowymi, a całe ciało ma budowę homónomiczną. Duża głowa otoczona jest twardą, prawie kulistą puszką głowową, od spodu zaopatrzoną w mocne żuwaczłd gryzącego aparatu gębowego. Odnóża tułowiowe', są krótkie, segmentowane i zakończone pojedynczymi pazurkami.

Powierzchnia ciała może być prawie całkowicie gładka (np. u niektórych miemlkowcowatych, sówkowatych i wielu drobnych form prowadzących ukryty tryb życia) lub gęsto pokryta długimi włoskami, np. u większości niedżwiedaówkowatych, niektórych barczatkowatych, sówkowatych i brudnicowatych. Włoski te mogą niekiedy tworzyć odmiennie ubarwione pęczki, np. u szczoteczmcy szarawki Dasychira pudlbunda L. i znamłonówek z rodziny brudnicowatych, wzjeżki rokitnicy Closlera anachoreta Den. et Schlf f. z rodziny garbattowatych. światowldki Panłhea coenobiia Esp. i połacicy Colocasia corytl L z rodziny sówkowatych. Niekiedy wierzchołek odwłoka zakończony jest długim i zakrzywionym kolcem (większość zawlsakowatych), a grzbietową powierzchnię ciała pokrywają liczne wyrostki, kolce i guzki (np. u wielu miemlkowcowatych i garbatek Notodonta spp.).

Gąsienice rusałkowatych również mąją długie kolce, rozmieszczone licznie na wszystkich segmentach, pokryte dodatkowo widocznymi zadziorkami. Często ciało gąsienicy przybiera postać i barwę maskującą (np. u miemlkowcowatych) i upodabnia się do patyka lub odstającej tory. Niektóre gąsienice wykazują nieraz zupełnie niezwykłe przystosowania Życiowe. Redukcja posuwek do dwu par u miemlkowcowatych lub trzech par u niektórych sówkowatych pozwala na wykonywanie przez nie bardzo swoistych mchów kroczących. Pewne gąsienice żywo reagiiją na podrażnienie wysuwąąc z przedniej lub tylnej części ciała specjalne woreczki (często zabarwione) zwane osmeteriami, np. paź królowej i widłogonka siwica Cerura vinula L„ które działają odstraszająco.

Poczwarka jest typu zamkniętego, często dodatkowo otoczona gęstym, jedwabistym oprzędem (kokonem) i przeważnie ukryta. Poczwarki motyli dziennych, przeważnie jasno ubarwione, są przytwierdzone do podłoża za pomocą pojedynczych nitek, z głową zwróconą ku górze (biełintowate i modraszkowate) lub wiszą głową w dół, przyczepione tylko wierzchołkiem odwłoka (rusałkowate, oczennicowate).

Rozpoznawanie i oznaczanie motyU dziennych może być dostępne szerokiej rzeszy amatorów (w tym młodzieży szkolnej), natomiast liczne gatunkowo rodziny motyli nocnych, zwłaszcza sówkowatych, miernikowcowatych oraz wszystkie grupy,