DSCN1763

dawane jej domy i jej miasta, jak wielki jest obszar zajmowany przez jedno społeczeństwo, jaki jest charakter jego granic etc.” (cyt. za [B. Hamm 1990, s. 42]).

Idee E. Durkheima rozwijał Mauricc Halbwachs, podkreślając, że aspekt zewnętrzny stanowi zaledwie punkt wyjścia, pozwalający dotrzeć do „serca rzeczywistości społecznej”. Ten typ podejścia widoczny jest w dorobku Szkoły Chicagowskiej, a zwłaszcza w jej koncepcji human eco-logy. Badanie przestrzennych uwarunkowań zachowań społecznych stanowi integralny element socjologii miasta. Można nawet uznać, że morfologia społeczna weszła w skład tej subdyscypliny, gdyż obecnie nie wyodrębnia się jej jako osobnego działu socjologii. Bcmd Hamm [1990, s. 38] w obrębie systemu zachowań przestrzennych wyróżnia trzy aspekty, niezbędne do jego analizy: aspekt morfologiczny, instytucjonalny i semiotyczny. Aspekt morfologiczny to w tym ujęciu opis substratu materialnego.

Morris Ginsberg [1956, s. 295] przez morfologię społeczną rozumie „opis i klasyfikację głównych typów i form stosunków społecznych”. Pozwala ona ogarnąć i uporządkować olbrzymią liczbę materiałów faktograficznych na temat różnych społeczeństw. Świadomie pomija się tu aspekt temporalny, ujmując te dane w sposób synchroniczny. (A.S.)

Zob. działanie społeczne, socjografia. statyka społeczna, subdyscypliny w socjologii, synchroniczność.

Literatura:

Durkhcim E.. 1897/98. Morphologie sociale.

.Annćc Sociologiquc”. nr 2.

Ginsberg M.. 1956, On the Diversity of Morats. Essays in Sociology and Social Philosaphy, vol. 1. W. I lei nemami Ltd., Melbourne, London, Toronto.

Hamm B.. 1990. Wprowadzenie do socjologii osadnictwa. Ki W, Warszawa.

Motywacja, proces inicjowania aktywności zawierający subiektywne uzasadnienie rozpoczęcia działania, jego kontynu

owania i jego przerwania. Termin „motywacja” pochodzi od łacińskiego słowa movco, co oznacza wprawiać coś w ruch. budzić do czynu, zachęcać. Konkretyzując to pojęcie w odniesieniu do człowieka, powiedzieć można, iż każde działanie poprzedzone jest motywacją, chociaż jej zaistnienie nie jest równoznaczne z pojęciem aktywności. Należy zaznaczyć, że pojęcie motywacji w ścisłym sensie odnosi się wyłącznie do jednostek: nie można zatem mówić o „motywacji grupowej”, gdyż byłaby to całkiem luźna analogia, chociaż w konkretnych badaniach można dokonywać prób nadania jej bardziej precyzyjnego, operacyjnego znaczenia.

Rolę motywacji w stosunku do działania można określić jako regulacyjną, co oznacza, że określa ona kierunek i wpływa na cel działania pobudzonego przez siebie. Przebieg tego procesu można opisać za pomocą uproszczonego modelu, w którym punktem wyjścia jest zakłócenie równowagi wewnętrznej jednostki spowodowane nie zaspokojonymi potrzebami. W kolejnym etapie obserwujemy próby wyboru właściwej strategii działania prowadzącego do zaspokojenia potrzeb. Ocena stopnia zaspokojenia potrzeb jako wystarczającego powoduje modyfikację stanu wewnętrznego — przywraca równowagę wewnętrzną.

W literaturze przedmiotu istnieją różne sposoby analizowania i wyjaśniania związków motywacji i zachowań. Jeden typ rozważań skupia uwagę na treści (content theory), kładąc nacisk na potrzeby, satysfakcje. dyssatysfakcje i dążenia jako czynniki motywujące. Nie pozwała to jednak dostatecznie wyjaśnić, dlaczego ludzie wybierają określone wzory zachowań do osiągnięcia celu. Ten właśnie problem jest przedmiotem zainteresowania teorii ujmujących motywacje jako proces.

Omawiając regulacyjną rolę motywacji, należy wskazać na ważność siły motywu, czyli stopnia, w jakim może on oddziaływać na wybory i dążenia jednostki.