Dąbrowski Kulpiński126

ofiarami klęsk ży-    słym

wiolowych    • człowiekiem w okre-

niedostosowanymi    sie późnej starości

społecznie

Jak widać, przedstawienie zakresu opieki według ogólnego kryterium przedmiotowego wymagało uwzględnienia pięciu obiektywnych czynników sprawczych różnicujących złożoną kategorię „podopieczni” - wyczekujący, rzeczywiści.

11.4. Zakres opieki według jej przejawów w ciągu życia jednostki

Każdy człowiek korzysta z opieki w różnym stopniu i zakresie przez całe życie, począwszy już od prenatalnego okresu aż do śmierci. Jej szczególne nasilenie przypada na okres niemowlęctwa, kiedy to niemal wszystkie potrzeby dziecka zaspokajane są przez opiekuna. W ciągu postępującego rozwoju zakres opieki nad nim stopniowo maleje i jednocześnie zmienia się jej treść, drogą ciągłej redukcji i modyfikacji zaspokajanych w jej ramach potrzeb, aż do osiągnięcia względnie pełnej dojrzałości, samodzielności i niezależności życiowej.

W tym też rozwojowym okresie opieka wiąże się wielorako z szeroko pojętym wychowaniem. W długim okresie dojrzałości i pełnej sprawności zawodowej opieka utrzymuje się w stosunkowo wąskich granicach i na mniej więcej wyrównanym poziomie, obejmującym głównie funkcje opiekuńcze rodziny wobec swych członków oraz państwa w stosunku do obywatela, jak np. opieka zdrowotna (cały system społecznej służby zdrowia) i zapewnienie bezpieczeństwa (działalność opiekuńcza policji, system ubezpieczeń). Wynika ona przede wszystkim z niesymetrycznych zależności jednostki od innych ludzi, społeczeństwa i państwa, przy czym te ostatnie wykazują stałą tendencję do powiększania swojego zakresu.

W dalszym życiu człowieka nasilenie opieki stopniowo powraca, osiągając swój szczyt w końcowym etapie inwolucji - starczym niedołęstwie. Ryzykując znaczne uproszczenia, można by zakres opieki w ciągu życia jednostki wyrazić wykresem:

WOS - współrzędna zakresu opieki i samodzielności; WOZ - współrzędna okresu życia jednostki; KG - krzywa graniczna opieki i samodzielności; P - prenatalny okres życia; O - pierwsze dni życia po urodzeniu; X - początek względnie pełnej samodzielności życiowej; Y - zanik zdolności do kontynuacji pracy zawodowej; wejście w II—111 etap starości; Z - starcza niedołężność, ostatnie sekwencje życia; Q - quasi-opicka po śmierci

137