historia dyplomacji (22)

Poprzestano na zawarciu 10 sierpnia zawieszenia broni, które trwać miało do 1 maja 1623 r., zastrzeżono wymianę jeńców i swobodę handlu, sprawy sporne odłożono do zapowiedzianego na jesień 1622 r. zjazdu komisarzy”.

Zygmunt III Waza, który spodziewał się, że zdoła pozyskać oddziały skonfederowane po chocimskiej bitwie i podjąć skuteczniejsze działania przeciw uzurpatorowi, jak nazywał Gustawa Adolofa, wieść o układzie przyjął niechętnie. Krzysztof Radziwiłł nie otrzymał buławy wielkiej po zmarłym Janie Karolu Chodkiewiczu, sam akt król uznał za pozbawiony mocy, choć nie odwołał wcześniejszej decyzji i komisarze do Inflant pojechali. Byli to Jarosz Wołłowicz, starosta żmudzki, Jan Gotard Tyzenhauz, kasztelan wendeński, Aleksander Korwin Gosiewski, referendarz litewski, Ernest Denhoff, starosta dorpacki, a ponadto Krzysztof Radziwiłł, który ich gościł w Wilnie i w Birżach, póki subdelegaci nie uzgodnili spraw formalnych. Pod Mitawą postanowiono jedynie, że zjazd odbędzie się w Leno warcie, u ujścia Ewikszty do Dźwiny.

Instrukcję w imieniu senatu, wszelako z zastrzeżoną zgodą króla, podpisał prymas Wawrzyniec Gembicki, pieczętarze, kanclerz litewski Lew Sapieha i podkanclerzy koronny Wacław Leszczyński, podskarbi wielki litewski Krzysztof Naruszewicz i wojewoda mścdsławicki Janusz Skumin Tyszkiewicz”.

Stronę szwedzką reprezentowali: marszałek, Jakob De la Gardie, gubernator Ingermanlandii, Henric Herning, kanclerz Axel Oxenstierna, radca Joakim Bemdes, Per Baner, Reinhold Taube. Do pierwszej sesji doszło 27 września. Szwedzi wątpili czy pełnomocnictwa oraz instrukcje nie podpisane przez monarchę można uznać za ważne, proponowali ro-zejm na lat kilkadziesiąt, ostatecznie już trzeciego dnia obrad zgodzono się, że trwać będzie — rozejm — do 11 czerwca 1624 r., z tym że gdyby do dnia 11 kwietnia 1624 r. nie został wypowiedziany, zachowa swą moc jeszcze przez rok. Zapowiedziano zarazem kontynuowanie rozmów, które doprowadzić miały do zawarcia trwałego pokoju oraz zastrzeżono istotną zarówno dla Wielkiego Księstwa Litewskiego jak i szwedzkiej Rygi wolność handlu¹¹.

Rozejm wywołał gniew króla i aprobatę szlachty. Sejm 1623 r. uchwalił konstytucję O ziemi inflanckiej, w której wyznaczył komisarzy do przyszłych rozmów. Byli to: Mikołaj Sapieha, wojewoda nowogrodzki, Janusz Skumin Tyszkiewicz, wojewoda mścisławski, pięciu kasztelanów,

⁷⁹ Racz., rkps 2, s. 1281. Transactio Livonica facta 10 Aug. in Anno 1622; Czart., nr 38; Czart., TN, t. 113, p. 167 Diariusz komisji inflanckiej 26 XI 1622; Racz., rkps ^M AG AD, LL 29, k. 24 i n.

« BN BOZ, rkps 1173. Pacta ze Szwedami 1622; BPAN Kórnik, rkps 1540, nr 38; Czart., TN, t. 113, s. 167 Diariusz komisji inflanckiej 26 XI 1622; Racz., rkps 211, k. 135. Prorogatio inducji inflanckich.

^ Adam Talwosz, żmudzki, Samuel Konarski, gdański, Łukasz SieraKow-Su gki, lędzki, Adam Kossobudzki, wyszogrodzki, Jan Gotard Tyzenhauz, W _wendeński oraz jedenastu przedstawicieli izby poselskiej z Korony: Jan Tarnowski, podkomorzy sochaczewski, Stefan Ciechomski, podkomorzy wendeński, Bartłomiej Ważyński, podkomorzy dorpacki, Tomasz Skliń-ski, starosta żygwulski, z Litwy: Krzysztof Sapieha, pisarz litewski, Aleksa^n<^^er Radziwiłł, Aleksander Sapieha, starosta orszański, Stanisław Sapie*¹³* starosta ryski, z Inflant, Mikołaj Korff, Henryk Denhoff, sekretarz królewski. Uczestniczyli w rokowaniach Janusz Skumin Tyszkiewicz, jako dyrektor, Tyzenhauz, Talwosz, Korff, a ze strony szwedzkiej, Jakob De la Gardie i Adam Schrapfer.

Jak ustalił Wilhelm Tyzenhauz, wysłany w charakterze subdelegata, rozmowy miały się rozpocząć 6 lutego 1624 r. w pobliżu Rychterowej-mojzy”. Szwedzi z racji zasypanych śniegiem dróg przybyli dzień później, rozmowy które rozpoczęto 7 lutego, ograniczyły się do kwestii plenipotencji. Jakob De la Gardie zakwestionował moc konstytucji O ziemi inflanckiej, którą Polacy przedstawili jako źródło swych pełnomocnictw i uzależnił podjęcie dyskusji o rozejmie lub pokoju od przedstawienia plenipotencji wystawionych przez króla. Tych komisarze nie mieli, stąd rozmowy zostały przerwane, uczyniono jednak zastrzeżenie, iż ok. 5-6 tygodni od zakończenia obrad sejmu Szwedzi zostaną powiadomieni o decyzji króla. Dla Zygmunta Wazy było to nad wyraz kłopotliwe. Sejm, który obradował od 11 lutego, już wcześniej był widownią sporu między regalistami oraz kierowanymi przez dwu Krzysztofów, Radziwiłła i Zbaraskiego, zwolennikami rozstrzygnięcia konfliktu ze Szwecją w drodze rokowań. Wieści z Inflant, które przekazali przybyli do Warszawy Kossobudzki. Tyszkiewicz, Tyzenhauz o pokojowych intencjach Szwedów wzmocniły partię wojnie przeciwną i spowodowały, że posłowie w istocie zmusili Zygmunta Wazę do ustępstw. „Wszystkie stany tak długo sollicytowały Króla JM aż na nią zezwolić i de facto podpisać musiał””. Obok plenipotencji oraz instrukcji wystawionych w imieniu senatu, ko-nhsarzom wydano plenipotencję królewską, z datą 27 II 1624 r. Prawda, że z zastrzeżeniem praw dynastycznych króla, co wywoła nowy sprzeciw komisarzy szwedzkich.

Tyszkiewicz 12 kwietnia powiadomił Jakoba De la Gardie, że jego żądanie zostało spełnione, starosta orleński, który list wiózł, uzgodnił że do zjazdu dojdzie w pobliżu Dalen, 11 maja. Rozmowy rozpoczęły się 13 maja, zakończyły się 18 maja*⁴. Stronę polską reprezentowali: Janusz Skumin Tyszkiewicz, Jan Gotard Tyzenhauz, Mikołaj Korff oraz nie

” BLAN F 17 nr 60. Relatio particularis congressus, 7 II 1624. «.

* ° m ^A‘®^AD* LL k. 219. Comissio Livono—Suedi, 1624.

^RTTm> ^rkPS 56, k. 107 - 110. Relatio komisji inflanckiej w roku 1624 odpra-