img103

134

1957, 125; tenże 1977, 46). Thor posiadał ponadto „pas mocy” (megingjord) i dopiero gdy go włożył, rosła w nim jego asmegin, „moc Asa”. Posiadał wreszcie żelazne rękawice, bez których nie był w stanie używać Mjollnira. Bez tych narzędzi, jak pokazuje Thrymskvida i mit o wyprawie Thora do Geirroda, Thor stawał się nieomal bezsilny. Ale przy okazji wyprawy do Geirrodsgardu okazuje się, że w potrzebie Thor potrafił posłużyć się także czarodziejską ródżką i wykazać się znajomością zaklęć.

Thor, jak już wspomnieliśmy, był synem Odyna¹. Jego matką była olbrzym-ka Jórd („ziemia”), zwana także Hlodyną i Fjorgyną. Za żonę miał boginię Sif. W Lokasennie (54) Loki zarzuca jej, że to z nim właśnie zdradziła swego męża, ale podobne zarzuty czyni większości bogiń. Trzeba tu wszakże wspomnieć, że Ullr, syn jego żony Sif, nie był synem Thora, a tylko jego pasierbem². W Har-bardsljod (48) Odyn na pogróżki syna wyśmiewa się z niego mówiąc:

Sif ma w domu kochanka,

Powinieneś go schwytać!

Niestety, nie wiemy, kto był ojcem Ulla. Mógłby nim być Loki, ale mając takiego ojca nie stałby się jednym z ważniejszych bogów. Syna Magniego Thor spłodził z Olbrzymki Jamsaxy {Skaldskap. 17), której dzieckiem był też zapewne (brak potwierdzenia wprost) występujący najczęściej w parze z Magnim Mo-di, drugi z synów Thora. Córkę Thrudr Thor spłodził dla odmiany z własną żoną {Skaldskap. 21). Postacie dzieci Thora interpretuje się jako personifikacje najbardziej charakterystycznych cech tego boga. Świadczą o tym ich mówiące imiona: Magni to „mocny”, Modi „gniewny”, a Thrudr to „siła”. Ale do uosobienia cech Thora doszło jeszcze w czasach pogaństwa, a nie pod piórem chrześcijańskich mitografów. Wspomniany tu już przydomek Herkulesa magusanus pozwala przypuszczać, że przynajmniej Magni może mieć dawną metrykę. W Skandynawii Magni wspomniany jest w X wieku w kenningu Thora fadir Magna („ojciec Magniego”) w Thorsdrapie (21) Eilifa Gudrunarsona i w eddai-cznym Harbardsljod (9 i 53). Ma on też swoje miejsce w mitologii. W micie o Hrungnirze trzyletni (lub „mający trzy noce”) Magni jest jedynym z Asów na tyle silnym, by zdjąć z leżącego ojca zwłoki zabitego przezeń Olbrzyma, za co otrzymuje od Thora zdobytego na Hrungnirze konia Gullfaxi. Uważano, że

Magni i jego brat Modi przeżyją ragnarok i odziedziczą po ojcu jego młot (Vfm. 51). O Modim nic ponadto nie wiadomo {Hym. 34; Gylf. 53, Skaldskap. 4). Natomiast Thrudr, córka Thora (Gylf. 4), była dobrze znana już pierwszym skaldom, a kenningi Bragiego Bodasona i Eilifa Gudrunarsona wskazują, że w jakiejś wersji mitu o Thorze i Hrungnirze Olbrzym ten dokonał jej porwania. Według Alvismal (1-8) bogowie bez wiedzy Thora w zamian za jakąś pracę obiecali jej rękę Karłowi AWisowi, Thor jednak do małżeństwa nie dopuścił. Snorri (Skaldskap. 4) nazywa ponadto Thora wychowawcą Vingnira i Hlóra, których imiona utworzył jednak zapewne sam od jego przydomków Vingthorr i Hlorridi (R. Simek 1995,404).

Thor jeździ na wozie zaprzężonym w dwa kozły (Haustlong 15), zwane Tanngnjóstri i Tanngrisni (Gylf. 21) i dlatego według Hymiskvidy (20 i 31) zwany jest „panem kozłów” (hafra drottin), „bogiem woźnicą” (reidar Tyr) i „użytkownikiem kozłów” (hafra njotr, Husdrapa 3). Gdy wyjechał na niebiosa zaprzężonym w kozły wozem do boju z Hrungnirem, słychać było grzmoty i dudnienie, a powietrze płonęło (Haustlong 14-15). Podczas tejże wyprawy sługami Thora stali się Thjalfi i Roskva (Gylf 44, Skaldskap. 4) towarzyszący mu dla zadośćuczynienia za okulawienie jednego z kozłów. Thjalfi przedstawiany w zachodnionordyckich mitach w podrzędnej roli sługi i pomocnika Thora na wschodzie Skandynawii grał dużo ważniejszą rolę. Thjalfi jest bowiem postacią tożsamą z ThjaWarem ze szwedzkiej Gota sagi (1), gdzie ten przedstawiony jest jako praprzodek plemienia, ojciec Havdiego, dziad Graipa, Guta i Gunnfjauna³. Jako towarzysz Thora Thjalfi występuje już w Thorsdrapie (10) Eilifa Gudrunarsona i w eddaicznym Harbardsljod (39)⁴.

Thor mieszka we włości, która nazywa się Thrudheim („siedziba siły”) w hali Bilskirnir. Jej nazwa oznacza budowlę „świecącą w promieniach”, ma ona 540 komnat, podobnie jak Walhalla Odyna ma 540 drzwi (Grm. 24). Jako siedzibę Thora opisuje ją Snorri (Skaldskap. 4), lokując halę Bilskirnir w Thrudvangr (Gylf. 20, Skaldskap. 17, Ynglinga saga 5), odpowiadającym Thrudheim z Grim-nismal 4. Wszystkie te nazwy uznawane są za późne ozdobniki mitograficzne (R. Simek 1995, 51, 421), niekoniecznie słusznie, jako że Bilskirnir pojawia się już w X wieku u skalda Gamlego (Skj. BI, 132). Jak już wiemy, do siedziby

1

   Zbiór określających Thora kenningów podaje Snorri w Skaldskaparmal 4; por. też Gylf. 21; ich stosowanie przez skaldów omawia M. Kristjansen 1931-1931, 75-79.

2

   stjupsonr, Gylf. 31, Skaldskap. 14. I konsekwentnie w Skaldskaparmal 4 Thor nazwany jest stjupfadir Ullar. Motyw potwierdza już skald Thodolf w Haustlong (15) określając Thora jako magr Ullar (opiekuna Ulla), por. M. Kristiansen 1930-1931, 76.

3

   Jako taki ThjaWar jest odpowiednikiem Tuistona, por. J. de Vries 1957, 129; patrz wyżej, 8.31.

4

   U boku Thora walczy w jego pojedynku z Hrungnirem, zabijając glinianego olbrzyma Mok-kurkalfiego. W opowieści o wyprawie Thora do Utgardalokiego ściga się w biegu z myślą i przegrywa, patrz niżej, s. 143, 152-153.