img010

26

OD FORMALIZMU DO STRUKT,URALIZMU

na zabawie w niepozna wanie. To samo u Onczukowa i — „Babska plama”, bajka nr 525, w Tajemnych bajkach — gdzie niedźwiedź i zając zatykają „raną”.

Do chwytu udziwniania należą też konstrukcje typu „tłuczek i stępa” albo „diabeł i piekło” (Dekameroń).

Na temat udziwniania w paralelizmie psychologicznym piszę w swym artykule o strukturze wątku. Tu zaś powtarzamfzcT frrzy paralelizmie ważne jest, aby mimo podobieństwa odczuwało się "niezgodność.. Celem paralelizmu, jak iw ogóle celem obrazowości, jest przeniesienie' przedmiotu ze sfery jego zwykłeT~rećSpćji do sfery recepc3i~powej.~ to znaczy specyficzna semantyczna zmiana. \

Badając język poetycki w jego warstwie fonetycznej i słownej; jak i uwzględniając charakter rozmieszczenia, słów oraz konstrukcji znaczeniowych, powstałych z. tych słów, ,wszędzie spotkamy się z tą samą cechą zjawiska artystycznego?^ tym, że zostało ono stworzone ~gPEćialnie dla percypowaniśł pozbawionego, ‘autor. ^{1 2}

:*vla

(pisał Puszkin. Dla ludzi współczesnych Puszkinowi zwykłym j językiem poetyckim był podniosły *styl Dierżawina, styl zaś Pusz- J kina z racji swej (ówczesnej) trywialności okazał się 'dla nich nie-" oczekiwanie—txudgj2_TPrzypomnijmy sobie, jak przerażało • współ- ' A czesnych/Puszkinowi/ to. że iego wyrażenia są tak ordynarne.;,

1 Puszkin .używał mowy potocznej jako specjalnego sposoou zwrą- k cania uwagi, tak samo lak współcześni mu ludzie używali rosyj- g "skich.słńw w swej normalnie francuskiej mowie (źob. przykłady.\ u Tołstoja w Wojnie i pokoju). *    • y. ’ ■ •/>••• ‘Ś-L

^ifjbecnie zachodzi zjawisko jeszcze bardziej charakterystyczne.-. /Rosyjski język literacki! będący ze względu na swą^gęnezę czymś tfla Rosji obcYgji, przeniknął*² na tyle w fycie ludu,'-że zniwelowały wiele różnic w gwarach ludoY^^eh, natomiast literatura* zaczęła; ‘ przejawiać skłonność ku dialektowi (Riemizow, Klujęw. Jesifinip. i in., tak różni pod względem mlentu, a tak bliscy, jeśli chodzi: o świadomie prowincjonalny język) oraz barbaryzmom (możliwość r pojawienia się szkoły Siewierianina). Od języka literackiego-..kuł literackiej „Leskowowskiej” gwarze przechodzi obecnie- również]-Maksym Gorki. -W tpn sposóh mowa potoczna i język literacki, ^ zamieniły się swoimi miejscami (Wiaczesław Iwanow, i wieiu: in-;_ nych);.wystąpiła wreszcie silna tendencja do tworzenia nowego,-" specjalnego języka poetyckiego; na czele tej szkoły stanął, jak ' wiadomo,'Wielemir Chlebnikow². W ten sposób dochodzimy do..:

' ■■ T."    \    ■    •    • - • •

nad >;językiem staroprowansalskim i twórczością trubadurów (Beltrdge ■■

zur Kenntnis:der romanischen Poesie, 1825; Leben und Werke der Trour badours, 1826.)]    t «•

^ł [Aleksander Puszkin, Eugeniusz Oniegin, przekład Adama Ważyka, > Dzielą wybrane, Warszawa 1953, s. 47. — Przyp. tłum.)    '    .

* (W oryginale imię omyłkowo Władimir, ale chodzi tu oczywiście : o Wielemira Chlebnikowa. — Przyp. tłum.]

-.V, .i. -

OD FORMALIZMU DO STRUKTURALIZMU

27

poetyckiego istnieje prawo utrudnianie/ przejawiające sie w szcze-

iodnak(

jółowym wypadku powtarzania jednakowych dźwięków. Okazuje się w ten sposób, że~język poezji jest językiem niełatwym, piętrzącym trudności, skomplikowanym. W pewnych konkretnych wypadkach język poezji zbliża się do/iczyka prozy,lnie narusza to jednak prawa trudności/'"

\

i

Cn

Na imię było jej Tatiana... Zwyczajne imię w mej powieści, Chociaż to śmiałość niesłychana, Przyświecać będzie czułej treści²

t;

S

i

1

mnty7.mii, że jego widzenie było celem twórcy. £e jest-ojnp.^śztu-••, cznie” stworzone tak^iż proces percepcyjny zatrzymuję się na yi osiąga możIT\Vfe--znaczne nasilenie i długotrwałość, przy ,czym rzecz odczuwana * jest'me \v swyM aspukcflr^przestrzennym,-lecz jakby w swej _^ągłości./Tym warunkom odpowiada wl i _zyk_poety$ki’ charakter czywiście

dla .Europy średniowiecznej, ax^izmy__ii--Bęisńw, starobułgarski TTdlnr^pędstawa dla rosyjskiego języka literackiego, albo też języ-. 'kteiji.podniosłym, " jak lężyk"pleśhi_Undowych, zbliżony doTIteracf^' kiego. Tu też należą tak szeroko rozpowszechnione archaizmy ję-JzykiL-poetyckiego, utrudnienia ięzvka_wi dolce stil.nuovo,v:język Daniela Arnaut f jego mejasnyinstylem i* skomplikowanymi (harte). formami, które powodowały trudności -p r z y wymowie (Diez*, Lebcn und Werke der Troubadours; s. 213). L. Jakubinski w swym artykule wykazał, że Z w fonetyce języka

2

(Nikołaj Jewgienijewicz Onczukow (1872—1942) — jeden z najbardziej znanych rosyjskich zbieraczy bylin na przełomie XDC \ XX w.; w folklorystyce reprezentował szkołę historyczną. Zebrał m.in. Pieczom skije byliny (1904) i Sieioiernyje skazki (1909).]    r }

¹ [Friedrich Dlez (1794—1876) — filolog niemiecki, twórca porów-.

. nawczego językoznawstwa romańskiego i autor pionierskich prac,w tej dziedzinie. Z inspiracji J.W. Goethego wiele miejsca poświęcił studiom