IMGP0570

96 Część pierwsza. Powstanie mowy

i „materialistyczne” wzory wyjaśniania nie są już modne, i dlatego także we wczesnym człowieku nie chcemy widzieć wyłącznie wytwórcy narzędzi i technika, lecz istotę społeczną. Pogląd taki ugruntowały wyniki licznych badań uzyskane przez etologię w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Rozszerzyły one naszą wiedzę na temat zachowań społecznych, ich złożoności i znaczenia w życiu małp i małp Człekokształtnych (por. s. 41 i n.). Wniosek, że organizowanie samej wspólnoty i jej codziennych czynności zajmowało istotne miejsce w życiu naszych praprzodków i absorbowało większą część ich czasu i sił, na pewno jest słuszny i powinien skłaniać ku temu, by czasami spojrzeć dalej i nie ulegać obsesji uporczywego mniemania, iż życie ludzi w epoce kamienia ograniczało się tylko do wytwarzania kamiennych narzędzi.

Jednak wyniki badań nad życiem społecznym małp równie dobrze poświadczają, że wystarczającą spoistość i hierarchię wewnątrz poszczególnych grup są w stanie zapewnić sygnały gestykulacyjno-mimiczne oraz nie-językowe odgłosy tych zwierząt (por. s. 41 i n.), dowodzą też one, że sygnały tego typu są niezwykle skuteczne w funkcjonowaniu skomplikowanych i dynamicznych procesów grupowych. Dlatego też nasuwa się istotne pytanie, dlaczego ta właśnie - już u innych naczelnych optymalnie zorganizowana - sfera życia bez żadnej potrzeby miała wywołać u naszych przodków równie fundamentalny krok rozwojowy, jak wytworzenie mowy. Wydaje się o wiele bardziej prawdopodobne, że to właśnie nowe, nieistniejące u innych naczelnych wymagania, czynności i potrzeby coraz bardziej technologiczno--kulturowego sposobu życia były tym czynnikiem, który wywarł na wczesnych ludzi presję ewolucyjną powodującą rozwój mowy.

CZY CZŁOWIEK MA „INSTYNKT MOWY”?

Przypuszczenie to wcale nie jest sprzeczne z założeniem, że u dzisiejszego człowieka mowa stała się prawdziwym, zakorzenionym genetycznie instynktem. Z hipotezą tą wystąpił po raz pierwszy wielki językoznawca amerykański, Noam Chomsky, w latach sześćdziesiątych XX wieku, a ogromną popularność zapewnił jej opublikowany w 1994 roku przez kanadyjskiego lingwistę Stevena Pinkera bestseller pod tytułem The Language Instinct (Instynkt językowy). Obaj badacze powołują się na zadziwiającą łatwość, z jaką małe dzieci w wieku od roku do trzech lat na całym świecie są w stanie nauczyć się macierzystego języka, a także kolejnych, oraz na jednakową „strukturę głęboką” wszystkich języków ziemi, pomimo różnic w gramatykach i słownictwie.

Th naznaczona wyraźnym rysem biologicznym hipoteza na pierwszy rzut oka przeczy kulturowym korzeniom rozwoju języka i skłania ku interpreta-

S§ earncarski”-jtdenzprckursorćw znaków pisma-wyryty _na naczyniu zasobowym z oko-Si >** ^g,n tys. p.n.c.; z polskich wykopalisk na Tali Abu Hafiir w północnej Syrii ³ ||B| w Dur-Kurigalzu, wzniesiony przez kasyddego króla Babilonii, Kurigalzu I (ok. 1400 r