krajoznawstwo 5 1 4

— 100 —

METODYKA KRAJOZNAWSTWA

wacji obiektów, które przecież stanowią clou każdego wyjazdu, podobnie jak nie zwalniają ze stosowania pilockiego żywego słowa, które jest nie mniej istotne niż oglądanie obiektów podczas wycieczki. Wzbogacają one natomiast warstwę poznania krajoznawczego i czynią to poznanie bardziej adekwatnym i bardziej konkretnym jak i chyba łatwiejszym do zapamiętania i zrozumienia.

Zasada przystępności, zwana niekiedy zasadą stopniowania trudności, wymaga w procesie przekazywania informacji o obiektach krajoznawczych uwzględniania stadium rozwojowego sił fizycznych i umysłowych turystów. Zgodnie z koncepcją L. S. Wygotskiego przystępne jest takie przekazywanie wiadomości, które stymuluje zainteresowania¹. Stąd też, o ile to możliwe przewodnik, pilot czy kierownik grupy powinien stawiać turystom ciągle nowe zadania, jednak dostosowane do poziomu ich zainteresowań, możliwości intelektualnych czy fizycznych, nawiązujące do poziomu ich wiedzy, informacji zdobytych w trakcie wyjazdu lub do ich zainteresowań. Stopniowanie trudności to zatem działanie polegające na stwarzaniu warunków świadomego przezwyciężania na pozór niedających się pokonać progów poznania. W trakcie wycieczki krajoznawczej proces poznania nie zawsze postępuje od łatwiejszego do trudniejszego, od znanego do nieznanego, od prostego do złożonego. Proces ten nie jest zatem zawsze zgodny z istotą zasady przystępności definiowaną w dydaktyce ogólnej². Na przykład obowiązująca w turystyce zasada omawiania obiektów wzdłuż szlaku stanowi zaprzeczenie zasady przystępności, bo z pewnością dla turystów łatwiejsze do zapamiętania będą informacje dotyczące współczesnych obiektów czy wydarzeń, a takie w trakcie wędrówki mogą przeplatać się z o wiele starszymi. Niemniej nie może to zwalniać przewodnika, czy w ogóle kierownika grupy, z rozważania na temat postępowania zgodnego ze wskazaniami tej zasady. A wymaga ona w takich przypadkach łagodzenia tych różnic, co występuje zwłaszcza w pierwszych dniach kontaktu z grupą, która przecież nie wie, jak wyglądać będzie proces zwiedzania. Łagodzenie to następuje poprzez wprowadzenie wolniejszego tempa poznawania obiektów, zwiększenie urozmaicenia sposobu przekazywania informacji, częste powtarzanie ważniejszych informacji o atrakcjach, a w krańcowych przypadkach rezygnacja z realizacji pewnych elementów programu zwiedzania obiektów z nadmiernie przeładowaną nową warstwą pojęciową.

Zasada przystępności nakłada również na przewodnika inne ważniejsze zadanie, a mianowicie dążenie do pogodzenia rosnących wymagań dotyczących ścisłości przekazywanych informacji oraz „łatwego” wyłożenia materiału, który obejmuje program wyjazdu. Przewodnik, pilot czy kierownik grupy prowadzący wycieczkę krajoznawczą musi zatem dobrze rozpoznać i doskonalić własne przygotowanie do oprowadzania po obiektach, a zatem pamiętać, że przygotowanie to powinno wspomagać, nie zaś utrudniać proces poznania krajoznawczego na każdym etapie wycieczki.

Zasada przystępności obejmuje również zalecenia dotyczące indywidualizacji procesu informowania o obiektach. Winien on różnić się w zależności od rodzaju grupy turystów wędrujących daną trasą, a wymaga indywidualnego podejścia do turystów w trakcie tegoż zwiedzania. Organizując proces krajoznawstwa turystycznego przewodnik rozpoznaje w grupie turystów indywidualne uzdolnienia i predyspozycje celem ich wykorzystania bądź to w pogłębianiu zainteresowań krajoznawczych danych jednostek, bądź też w organizowaniu różnych form współdziałania i współpracy z grupą turystów w ramach jednego wyjazdu krajoznawczego. Oprócz korzyści w lepszym zapamiętaniu przez turystów danych

1

   L. S. Wygotski, Wybrane prace psychologiczne, Warszawa 1971, s. 132 i n.

2

   Zob. np.: C. Kupisiewicz, Dydaktyka ogólna, Warszawa 2000.