larsen0817

30. Sala budzeń 817

bodźce wzrokowe i korowe. Strefa wyzwalająca jest pobudzana przez anestetyki i analgetyki. Leki przeciwwymiotne hamują natomiast przewodzenie pobudzania.

Czynniki usposabiające. Nudności i wymioty pooperacyjne zazwyczaj są spowodowane wieloma czynnikami. Do najważniejszych należą:

-    płeć żeńska,

-    wiek (dzieci),

-    choroba lokomocyjna (stwierdzona w wywiadzie),

-    znaczna otyłość, niewydolność nerek, cukrzyca,

-    schorzenia neurologiczne,

-    choroby podstawowe, takie jak: zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie wyrostka, niedrożność jelit, niedrożność odźwiemika,

-    wczesna ciąża,

-    zwiększona ilość soku żołądkowego, np. spowodowana lękiem,

-    opóźnione opróżnienie żołądka,

-    premedykacja opioidami,

-    etomidat, ketamina, izofluran, desfluran, podtlenek azotu, fentanyl, alfentanyl, sufentanyl,

-    znieczulenie złożone,

-    rodzaj operacji: np. zeza, ucha środkowego, operacje brzuszne i ginekologiczne,

-    pooperacyjny spadek ciśnienia tętniczego krwi (np. po znieczuleniu podpajęczynówkowym i zewnątrzoponowym, po utracie krwi),

-    ból pooperacyjny,

-    zmiany pozycji ciała po operacji.

Zapobieganie. Rutynowe podawanie leków prze-ciwwymiotnych nie jest uzasadnione, ponieważ u 70% chorych wymioty nie występują, a ok. 10-20% wymiotuje mimo profilaktyki. U chorych zagrożonych wymiotami (por. wyżej) można zastosować następujące środki zapobiegawcze:

►    Premedykację benzodiazepinami w połączeniu z lekiem przeciw wymiotnym (np. 15 pg/kg dro-peridolu). Inne leki przeciwwymiotne: dolase-tron, pochodne fenotiazyny, np. prometazyna (Atosil).

►    Jeżeli to możliwe, nie stosować opioidów.

►    Nie drażnić gardła; nie wypełniać nadmiernie żołądka podczas oddychania przez maskę.

►    Prowadzić znieczulenie propofolem.

►    W razie stosowania technik znieczulenia usposabiających do nudności i wymiotów, podać zapobiegawczo leki przeciwwymiotne, takie jak ondansetron, droperidol lub prometazynę; oprócz tego opróżnić żołądek sondą.

Leczenie nudności i wymiotów. Z powodu wielorakich przyczyn tych dolegliwości konieczne są różne sposoby ich usuwania (niestety nie zawsze skuteczne), m.in.:

►    Dostateczne nawodnienie podaniem roztworów elektrolitowych oraz uzupełnianie krwi przy krwawieniach.

►    Zniesienie bólu.

►    Niestosowanie zbyt ciasnej maski twarzowej; jeżeli to możliwe ułożenie z uniesioną głową i spokojne zachęcanie do głębokiego oddychania.

►    Podawanie leków przeciwwymiotnych, najlepiej pozbawionych działania uspokajającego, by niepotrzebnie nie przedłużać pobytu chorego w sali budzeń, celem uniknięcia objawów poza-piramidowych stosowanie minimalnych dawek. W tab. 30.2 są zestawione leki używane do zapobiegania i leczenia PONY

Antagoniści receptora 5-HT₃. Antagoniści receptora 5-HT₃ - ondansetron, dolasetron, granisetron i tropisetron - są najnowszymi środkami używanymi w zapobieganiu wymiotom pooperacyjnym i ich leczeniu. Działanie ich polega na selektywnej obwodowej i ośrodkowej blokadzie receptora hy-droksytryptaminy (= serotoniny) typu 2. Leki te nie działają na receptory histaminowe, muskaryno-we ani dopaminowe i dlatego u dorosłych nie wydłużają czasu budzenia się po znieczuleniu ani nie wywołują stanów lękowych czy też działań ubocznych w postaci ruchów pozapiramidowych. Różne badania wykazują wyraźny spadek częstości występowania PONV po ondansetronie w porównaniu z placebo. Ondansetron był ponadto skuteczniejszy od metoklopramidu i często także od dro-peridolu. Dolasetron wydaje się skuteczniejszy, jeżeli podaje się go nie podczas wprowadzenia do znieczulenia, lecz przy końcu operacji.

f Antagoniści receptora 5-HT₃: ondansetron, dolasetron, granisetron i tropisetron, są obecnie najbardziej skutecznymi lekami służącymi do zapobiegania i leczenia PONV. Ich działania niepożądane są niewielkie. Oczywiście nie u wszystkich chorych da się uniknąć PONV; ponadto leki te są obecnie bardzo drogie.

7.10 Pobudzenie

U niektórych chorych w okresie pooperacyjnym występują niepokój i stany pobudzenia. Przyczynami mogą być m.in.: